Mapa Serwisu
|
| ''Powrót Posła'' |
|
Admin dnia grudnia 08 2006 14:20:28
|
''Powrót Posła'
TREŁć UTWORU!
Rzecz dzieje się na wsi u Podkomorstwa w przerwie między obradami Sejmu, w 1790 roku.
AKT I: W trakcie śniadania u Podkomorstwa, Jakub przynosi Podkomorzemu list z wiadomoscią o powrocie Walerego do domu.
Dochodzi do sporu między Podkomorzym a Starostą. Pierwszy z nich dumny jest z udziłu syna w obradach sejmowych i popierania obozu reform, drugi zaś broni starego porządku.
Podkomorzyna otrzymuje bilet od Starościny z uspradliwieniem nieobecności. List pełen jest dosłownych tłumaczeń zwrotów francuskich. Po śniadaniu Szarmancki proponuje Teresie małżeństw, ta jednak nie zgadza się, pamiętając o ukochanym Walerym.
AKT II: PrzyjeżdżaWalery i wyznajeTeresie miłość. Ona odpowiada, że ojciec i macocha chcą ją wydać za mąż za Szarmanckiego. Na odchodnym wręcza Waleremu własnoręcznie wyszywany pas.
Dochodzi do spotkania Walerego z Szarmanckim, który opowiada o swych podróżach po Francji i Anglii, gdzie zajmował się tylko zabawą, rozrywkami i modą.
Służbę państwu i dla jego dobra uważa za rzecz nudną. Panowie rozmawiają też o małżeństwie. Szarmancki chwali się powodzeniem u kobiet, jako dowód pokazuje pamiątki podarowane przez uwiedzione kobiety, na końcu portret Teresy. Walery jest wzburzony.
Starościna przekonuje Starostę, że najlepszym kandydatem na męża dla Teresy jest Szarmancki. Zapewnia, że on na pewno nie będzie żądał posagu.
AKT III: Agatka informuje Teresę, że pewien malarz sprowadzony z Warszawy, namalował po kryjomu jej portret na polecenie Szarmanckiego.
Dochodzi do zgody między Teresą a Walerym po wujaśnieniu okoliczności powstania portretu. Podkomorzyna obiecuje wstawić się za nimi u Starosty, ten jednak uważa, że jego zięciem nie może być człowiek o tak odmiennych poglądach politycznych, ponadto dał Szarmanckiemu słowo, że Teresa go poślubi, zmienia jednak zdanie po przybyciu Szarmanckiego, który wypytuje o posag. Zgadza się na ślub Walerego i Teresy. Również Podkomorzy zezwala na ślub Agatki i Jakuba, a dla upamiętnienia tego dnia uwalnia chłopów żyjących w jego majątku z poddaństwa.
CHARAKTERYSTYKA POSTACI!
Starosta Gadulski:
Starosta Gadulski jest centralną postacią Powrotu posła, wyznawcą konserwatywnych poglądów staroszlacheckich. Podstawą działania jest dla niego liberum veto, złota wolność szlachecka, którą porównuje do ¼renicy oka. Gadulski pozuje na człowieka obytego w świecie, wszechwiedzącego, zawsze mającego rację. Tymczasem w toku komedii Niemcewicz ośmiesza przedstawiciela średniej szlachty. okazuje się bowiem, że w rzecywistości Starosta to przede wszystkim nieuk, człowiek zacofany i uparty. Nie przyjmuje racji politycznego przeciwnika, wychwala dawny ustrój jako jedyny z możliwyc, a użyta argumentacja całkowicie odsłania jego sposób myślenia:
„Ja, co nigdy nie czytam lub przynajmniej mało,
Wiem, że tak jest najlepiej, jak przedtem bywało.”
Za tym nieuctwem i nieokrzesaniem kryła się chciwość, tytranizowanie dzieci i nieopanowana żądza zdobycia majątku. Najważniejszy jest pieniądz, to on staje się motorem wszelkiego działania Starosty:
„U waćpana maksymy w najpierwszym są względzie
Co u mnie, to pieniądze ...”
Gadulski nie kieruje się żadną moralnością, zabił w sobie poczucie sprawiedliwości, a wartości takie jak dobro, mądrość, uczciwość w jego ustach stają się pustymi frazesami. Starosta idzie jeszcze dalej. Wezwany na rozjemcę przy podziale majątku między synów Chorążego, pochwala niesprawiedliwość:
„Powiadam, że uparty człek zawsze wygrywa.”
Takim człowiekiem jest właśnie Starosta, przekonany o wyższości swoich racji, krótkowzroczny i fałszywie pojmujący patriotyzm. Patriotyzm Gadulskiego to jedynie ślepe przywiązanie do tradycji, która nobilituje stan szlachecki, ukazuje jego wyższość. Natomiast otwartość na bieżące przemiany jest rzeczą zbyt trudną dla Starosty, wymaga bowiem posiadania określonej wiedzy i kierowania się logiką. „Patriotyzm Gadulskiego polega na powtarzaniu, zachowywaniu pewnych symboli. Nie jest istotną rzeczą suwerenności, samodzielności i obronności państwa. Rozwój gospodarczy również jest sprawą drugorzędną.
Według Starosty wszelkie wewnętrzne spory mogą pogodzić obce interwencje i jego to rzecz właściwa. Tylko człowiek ograniczony zdolny jest wypowiadać podobne sądy:
„Palili sobie wioski; no i cóż to szkodzi?
Obce wojsko jak wkroczy, to wszystko pogodzi.”
Staroście zależy przede wszystkim na korzyściach materialnych, a te zapewnić może wolna elekcja
i bezkrólewie. Motorem jego postępowania jest przede wszystkim nadzieja zysku.
Starosta Gadulski, zwolennik sarmackiej tradycji jest wrogiem nowego wychowania. Toleruje u siebie w domu „modną” żonę, nieudolnie posługującą się językiem polskim i francuskim, córkę zaś chcę wydać za fircyka, lekkoducha, jeśli tylko nie będzie chciał posagu.
Również nazwisko Starosty wiele mówi o jego charakterze. Gadulski pochwala bowiem wszelkie politykowanie, pozbawione konkretnych uwag, mocno krytykowane przez stronnictwo patriotyczne. Starosta stwierdza: „poseł gadać powinien”, nawiązując do atmosfery sejmików szlacheckich. Niemcewicz kreuje postać Starosty Gadulskiego jako bohatera zdecydowanie negatywnego, brak w jego działaniu elementów pozytywnych,
a prezentowany sposób myślenia sprawia, że czytelnik odnosi się do Starosty z niechęcią - mowa oczywiście o oświeconym czytelniku.
Starościna:
Starościna to typowa żona modna. Najważniejsza dla niej jest ogłada towarzyska, którą najprościej nazwać byłoby grą pozorów. Rozciąga się ona na wszelkie płaszczyzny życia z językową włącznie.
Pozornie bowiem wykazuje się Starościna znajomością języków obcych, ale nie mówi dobrze ani po polsku, ani po francusku, a przysłany przez nią bilet kompromituje ją zupełnie:
„Bardzo jestem rozgniewana, że nie mogę udać się na przyjemne ich śniadanie: głowa ¼le mi robiła przez całą noc i koszmar przeszkadzał mi zamknąć oko; jestem w strasznej feblesie, skoro będę lepiej, polecę w ręce kochanej kuzynki.”
Zwroty obce wprowadza nader często, a swój image dostosowuje do całości obrazu. W akcie II pojawia się
w dezabilu i udając omdlenie mówi:
„Parlez plus bas, wszakże to nie wasze sejmiki,
La tete me fait mal.”
Niemal uwielbia fircyka Szarmanckiego, widzi w nim ideał mężczyzny. Jest kobietą próżną, ceni bogactwo
i zamiłowanie do rozrywki. Czyta jedynie tkliwe utwory, które wprowadzwją ją w melancholijny nastrój: np. „Myśli nocne” Younga i „Elegię na śmierć szambelana”. Starościna z byle powodu dostaje gwałtownych ataków nerwowych, zbyt wiele w niej pozy, udawania, nie zostaje więc miejsca na zachwanie autentyczne
i troskę o sprawy ojczyzny.
Szarmancki:
Szarmancki to typowy fircyk, wychowany do dworskiego życia, które ceni rozrywkę i zabawę, a celu szuka
w zdobywaniu względów u kobiet. Nie zawsze czyni to w sposób uczciwy, o czym świadcz przekupstwo
malarza, chęć zdobycia Teresy obietnicami dobrobytu, bogactwa. W rzeczywistości nie zależy mu na uczuciach, wartością są dla niego pieniądze, posag, możliwość szybkiego iłatwego wzbogacenia się.
W rozmowie z Walerym żali się, że po odbytych podróżach zagranicznych nie mógł poznać Polski. Według niego pod wpływem reform zmieniła się na niekorzyść. Szarmancki całkowicie podporządkował się obcej modzie. Mimo że ojciec nakazał mu udział w sejmikach, on wybrał zabawę:
„Wolałem przegrać dobra niż pilnować sprawy.”
źadnego zadania nie potrafił jednak dobrze wypełnić: nie zabawił długo w kancelarii królewskiej, bo nie potrafił dochować tajemnicy, nie zatrzymała go też na dłużej służba w piechocie.
Dla Szarmanckiego liczą się przede wszystkim łatwo zdobyte pieniądze, nawet śmierć ojca wydaje mu się błogosławieństwem, gdyż przez to stał się dziedzicem.
Szarmancki był we Francji, alenie rewolucja go tam interesowała, lecz panienki, teatry, ogrody, bulwary
i foksale. Rzuca to ogromny cień na jego osobę. Jako człowiek młody winien interesować się sprawami narodu
i toczących się obrad sejmowych. On natomiast umie rozprawiać jedynie o miłostkach:
„Patrzaj, te wszystkie piękne brunetki, blondynki
Płaczą dziś po mnie, jęczą, chorują i mdleją.
Każda, że się powrócę, cieszy się nadzieją;
Myli się, będę srogim i nieprzebłaganym.”
Szarmancki i Starościna są przykładem postaci nie przystających do wymogów nowej epoki i nowej sytuacji politycznej. Zamknięci w świecie obłudy i zacofania karmią się tylko wizją łatwego życia, przeznaczają cały czas na rozrywkę. Sprawy narodowe, z wyjątkiem kwestii liberum veto - prawa gwarantującego bezpieczną samowolę, nie są dla nich istotne.
Podkomorzy:
Podkomorzy reprezentuje postępowe stronnictwo patriotyczne. Uważa, że Sejm ma do podjęcia decyzje wielkiej rangi, ale poprawa sytuacji w ojczy¼nie zależy od każdego obywatela:
„I my sami byliśmy nieszczęść naszych winą.
Gnijąc w zbytkach, lenistwie i biesiad zwyczaju
Myśleliśmy o sobie, a nigdy o kraju.”
Według niego wzorem obywatela jest:
„Człek rozumny, co łączy światło z przekonaniem,
Długo waży, ni¼li się odezwie z swym zdaniem.”
Trzeba zwalczyć przesądy, obłudę, niezgodę, poprawić obronność kraju, a wtedy powrócą dni dawnej świetności:
„Niech każdy ma szczęśliwość powszechnąw pamięci
I miłość własną - kraju miłości poświęci.”
Podkomorzy gani również obce wychowanie, sprowadzanie z Francji nauczycieli, którzy nie potrafią kształcić młodzieży do potrzeb Polski. W efekcie:
„Młodzieniec zapomniawszy własnego języka
Obcym nawet ¼le mówi i gdy wiek ubieży,
Uczyć się musi, co do Polaka należy.”
Poglądy Podkomorzego idą w parze z jego postępowaniem, nie są jedynie pustymi hasłami czy sloganami. Dla upamiętnienia zaślubin Teresy i Wlarego oraz Agatki i Jakuba uwalnia chłopów żyjącychw jego majątku
z poddaństwa.
Również ostatnie zdanie w całym utworze należy do Podkomorzego:
„Bodajbyśmy, wraz dzieląc pomyślne godziny
Między słodkim staraniem krewnym i domowi
I tym, co się należy własnemu krajowi,
Cnotliwie wszyscy w zgodzie i jedności żyli,
I na szczęście Ojczyzny i dzieci patrzyli.”
POWRÓT POS£A JAKO KOMEDIA POLITYCZNA!
Komedia polityczna to odmiana komedii, w której główny czynnik stanowi ośmieszająca charakterystyka zjawisk społecznych oraz krytyka metod rządzenia, dążeń stronnictw i skostnienia aparatu władzy.
Powrót posła uważany jest za pierwszą polską komedię polityczną. U jego ¼ródeł leży specyficzna sytuacja w okresie Sejmu Czteroletniego, kiedy literatura służyła sprawom politycznym i społecznym.
W Powrocie posła znajdujemy ślady najważniejszych ówczesnych wydarzeń. Poruszył w nim Niemcewicz kwestię liberum veto, sukcesji tronu, przymierza z Prusami przeciw Rosji, ciemiężenia chłopów przez szlachtę.
Niemcewicz uważał wolną elekcję za jedno ze ¼ródeł anarchii w Polsce, której zapobiec może jedynie sukcesja tronu, gwarantująca ciągłość władzy królewskiej.
Powrót posła pierwotnie tytułowany jako Powrót syna do domu miał przede wszystkim spełnić zadanie polityczne.
Dlatego ukazał się drukiem bardzo szybko, zanim sejmiki zdołały wybrać nowych posłów i zdecydować
o sukcesji tronu. Ukazanie dwóch przeciwstawnych racji, zestawienie zwolenników obozu reform i obrońców porządku konserwatywnego miało na celu ukazanie prawdziwych motorów postępowania szlachty.
Na przykładzie Starosty Gadulskiego ośmieszył sarmacką próżność, zabieganie o swój majątek , interesowność
i szlachecką megalomanię. Również Szarmancki, człowiek bywały w świecie, niewiele ma wspólnego
z pojęciem człowieka oświeconego. Osoby tego pokroju, zainteresowane jedynie zabawą, rozrywkami, uwodzeniem kobiet nie mogą decydować o sprawach istotnych dla kraju. Ukazanie ich złych poczynań, krytyczne przedstawienie ich poglądów zachęcić miało do popierania obozu patriotycznego, obozu reform.
Niemcewicz wyjście z trudnej sytuacji widzi w działaniu zgodnym z rozumem, w przestrzeganiu prawa naturalnego, w autentycznym zainteresowaniu sprawami narodu.
SATYRA W POWWROCIE POS£A!
Niemcewicz zastosował wiele metod, aby zainteresować czytelnika. Pierwszą z nich jest karykatura, tym silniej zaznaczona, żeprzejawia się w zestawieniach przeciwieństw:
- mądre argumenty Podkomorzego i śmieszność, zacofanie, tępota wypowiedzi Starosty,
- pozorant, kłamca, obłudnik, fircyk Szarmancki i Walery - młodzieniec zaangażowany w losy kraju,
- cnotliwa, skromna i mądra Podkomorzyna oraz żona modna, zaczytana w tkliwych romansach Starościna.
Karykaturę potęgują ponadto wypowiedzi ośmieszonych osób - np.Gadulski wychwalający swą prostotę uzyskuje zupełnie inny efekt:
„Ja, co myślę i mówie sposobem otwartym”,
bo przecież owej otwartości na nowe czasy mu brakuje.
Innym chwytem stosowanym przez Niemcewicza jest parodia literacka. Wszystkie bowiem wypowidzi Starosty stanowią parodię przemówień posłów konserwatywnych. Podobnie rzecz ma się z Elegią na rzecz Szambelana, w której młodzieniec z ostrogami porównany został do róży. Inaczej potraktował Niemcewicz osobę Starosty. Nie parodiawał go, lecz ośmieszał w toku dialogów. Starosta reprezentuje siły przeżyte, ale wciąż jeszcze bardzo silne i gro¼ne w swym zacofaniu i bezmyślnności.
Niemcewicz w stosunku do stronnictwa konserwatywnej szlachty nie mógł zdobyć się na beztroski humor, gdyż walka postępowych patriotów z konserwatystami nosiła znamiona tragizmu, dotyczyła istnienia państwa. Dlatego też postać Starosty Gadulskiego kreślona jest piórem satyryka, który dostrzega gro¼ne niebezpieczeństwo tkwiące w reprezentowanej przez Starostę postawie politycznej.
Powrót posła uderza w politykę narodowej zdrady realizowaną przez obóz konserwatywny, który wierzy, że „obce wojsko jak wkroczy, to wszystko pogodzi”.
Niemcewicz krytykuje bezmyślność sarmackiej szlachty, niedostrzeganie niebezpieczeństwa grożącego Polsce, tym samym zwraca uwagę na gro¼bę zaistniałej sytuacji.
FORMA I JęZYK DRAMATU!
Powrót posła zachowuje trzy klasycystyczne jedności: miejsca, czasu, akcji.
Akcjia rozgrywa się w domu Podkomorstwa w ciągu kilku godzin, w 1790 roku. Problemem głównym jest spór między postępowym obozem patriotycznym a stronnictwem konserwatywnym. Powrót posła nie ma rozwiniętej akcji dramatycznej, wypełniają go dialogi i nieliczne monologi (Szarmancki, Starościna, Teresa).
Wypowiedzi zazwyczaj są krutkie, dłuższe zaś występują tylko wtedy, gdy zawiązuje się dyskusja między Starostą, Podkomorzym i Walerym. W Powrocie posła Niemcewicz umieścił dwa odmienne środowiska. Pierwsze z nich reprezentują Podkomorstwo, Teresa i Walery, a także para służących. Ich język jest poprawny, wolny od ubarwień, obcych zapożyczeń, bliski prozie publicystycznej.
Odmienne środowisko reprezentuje Starosta, przedstawiciel obyczajów, tradycji staro szlacheckiej, sarmatyzmu. W jego wypowiedziach pojawiają się latynizmy. Szarmancki natomiast posługuje się niedbałym językiem, świadczącym o nonszalancji, charakterze lekkoducha. Natomiast Starościna to rozsentymentalizowana kobieta, w której wypowiedziach pełno jest francuskich zwrotów lub zbyt dosłownych ich tłumaczeń.
G£ÓWNE W¡TKI W UTWORZE!
Wątkiem głównym jest miłość Walerego i Teresy, dodatkowo skomplikowana przez wprowadzenie rywala, którym okazuje się być Szarmancki. Początkowo zwycięża, pozyskuje sobie rodziców Teresy, w szcczególności
zjednując sobie Starościnę. Sytuacja zmienia się w III akcie, gdy Szarmancki całkowicie się kompromituje. Wątkiem ubocznym jest zasygnalizowana na początku i na końcu utworu miłość dwojga służących. Oba wątki podporządkowane są głównej idei utworu: sporowi między starymi i nowymi siłami, między zacofaniem
a postępem, między sarmacką megalomanią a autentycznym patriotyzmem.
W utworze doszło do połączenia spraw politycznych i osobistych bohaterów.
|
|
|
Zaloguj się, żeby móc dodawać komentarze.
|
|
|
Dodawanie ocen dostępne tylko dla zalogowanych Użytkowników.
Proszę się zalogować lub zarejestrować, żeby móc dodawać oceny.
Brak ocen.
|
|
|
|
