Mapa Serwisu
|
| Makroekonomia - ponad 100 pytań i odpowiedzi |
|
Admin dnia lutego 22 2007 16:15:24
|
Makroekonomia - ponad 100 pytań i odpowiedzi
1. Czym jest ustrój gospodarczy.
Stanowią go te reguły prawne, które przesądzają o tym, komu oraz jakie przysługują prawa do posiadania oraz kto i jakie może bąd¼ musi wykonywać gospodarcze czynności. Czynnością gospodarczą jest działanie, którego bezpośrednim rezultatem jest zmiana bąd¼ sytuacji gospodarczej, bąd¼ zapobieżenie zajściu takiej sytuacji (sytuacja gospodarcza się zmienia dla danego podmiotu, gdy zmienia się ilość dóbr pozostających w jego gestii). Prawo do posiadania jakiegoś dobra przysługuje temu, kto legalnie może zostać jego właścicielem. Przepisy te mają zwykle charakter generalny, to znaczy nie wskazuje się w nich na obywateli wymienionych z imienia i nazwiska lub indywidualnej nazwy, lecz na określony typ podmiotów. Na ustrój gospodarczy składa się zawsze duża liczba przepisów. Przepisy w poszczególnych krajach różnią się od siebie bąd¼ trochę bąd¼ bardzo znacznie, w każdym państwie istnieje nieco inny ustrój gospodarczy.
2. Cechy różniące ustroje gospodarcze.
Ustroje gospodarcze różnią się między sobą przede wszystkim ilością zakazów posiadania dóbr i wykonywania czynności, a także ilością nakazów wykonywania czynności gospodarczych. Wolność gospodarcza – ustrój oferuje tym więcej wolności gospodarczej im mniej jest takich zakazów i nakazów. Wolność gospodarcza to nie tylko wolność od czegoś lecz również wolność do czegoś. Ustroje nie składają się wyłącznie z nakazów lecz również z zakazów. Im mniej takich nakazów tym więcej wolności. Ustroje gospodarcze różnią się między sobą ilością czynności zakazanych, nakazanych i uniemożliwionych, czyli poziomem (stopniem) wolności gospodarczej. Czynności zakazane – np. w niektórych stanach USA można nabyć broń bez zezwolenia, a w niektórych nie. Stan, w którym nie istnieją ograniczenia jest pod tym względem bardziej wolny . Czynności uniemożliwione – np. w Polsce powojennej obowiązywał zakaz posiadania walut zagranicznych (pod karą więzienia). Wynikała z niego niemożność ich legalnej sprzedaży oraz nabywania. Ten typ czynności nie był więc możliwy, nie dlatego, że jakiś szczególny przepis jej zabraniał, ale dlatego, że konsekwencją posiadania była niemożność użytkowania. Wniosek – obok czynności gospodarczych zakazanych odpowiednimi przepisami wyróżnić też można czynności, których wykonanie uniemożliwiają obowiązujące zakazy. Czynności nakazane – np. obowiązek służby wojskowej. Istnieją też czynności, które należy wykonać, o ile wykonuje się inny rodzaj czynności np. właściciel przedsiębiorstwa musi płacić VAT. Jeśli jednak przestanie prowadzić przedsiębiorstwo nakaz ten już go nie obowiązuje.
Inne cechy :
- pochodzenie wytworzonej produkcji,
- sposób ustalania cen produktów i usług,
- forma własności,
- wartość pieniądza.
3. Kryteria rozróżniania ustrojów gospodarczych (liberalnych i etatystycznych).
Ustrój liberalny to ustrój, w myśl którego gospodarka funkcjonuje tym lepiej im mniej czynności gospodarczych zastrzeżonych jest dla instytucji, przedsiębiorstw państwowych, a więc dostępnych każdemu obywatelowi oraz im mniej jest czynności nakazanych.
Ustrój etatystyczny – ustrój jest tym bardziej etatystyczny, a gospodarka jest tym bardziej zetatyzowana im więcej czynności gospodarczych jest w niej zastrzeżonych dla instytucji lub przedsiębiorstw państwowych oraz im więcej jest czynności nakazanych.
Również w gospodarce liberalnej mogą istnieć państwowe instytucje, przedsiębiorstwa wykonujące czynności gospodarcze, np. w kraju funkcjonują państwowe przedsiębiorstwa handlu zagranicznego, a obok nich istnieją bąd¼ mogą istnieć niepaństwowe działające w tej dziedzinie, to gospodarka taka jest liberalna. Przestanie nią być, gdy wydany zostanie zakaz prowadzenia handlu przez przedsiębiorstwa niepaństwowe. Ustrój liberalny pozostaje zatem w stosunku odwrotnym do etatystycznego. Im bardziej jest on liberalny tym mniej etatystyczny. Krzywa ma kształt wklęsły, a jest to spowodowane faktem, iż ustroje liberalne niezbyt różnią się między sobą ilością czynności zastrzeżonych dla przedsiębiorstw, instytucji państwowych. Krzywa opada na początku dość stromo, każdy kolejny system, mniej liberalny od położonego wyżej przewiduje niewiele większą liczbę czynności objętych państwowym monopolem.
Czynności zastrzeżone dla państwa to takie, które są bąd¼ wprost zawarowane odrębnymi przepisami, bąd¼ też z innych powodów wynika, że nie może ich wykonywać nikt oprócz instytucji i przedsiębiorstw państwowych. Im bardziej ustrój jest etatystyczny tym więcej ważnych działań jest w nim objętych nakazem, a im bardziej liberalny, tym nakazów tych jest mniej. Krzywa jest wypukła, co oznacza, iż w miarę spadku poziomu etatyzacji ustroju, ilość działań nakazanych spada początkowo powoli, a dopiero po przekroczeniu progu gospodarki
liberalnej znacznie szybciej.
4. Relacje między gospodarką liberalną i etatystyczną oraz centralnie zarządzaną i
rynkową.
Ustrój o charakterze gospodarki centralnie zarządzanej pojawia się wtedy, gdy państwowe jednostki gospodarcze zaczyna obowiązywać pewien szczególny rodzaj nakazu lub szczególny rodzaj zakazu.
Nakazem jest wykonanie dyrektyw gospodarczych, tzn. każda państwowa jednostka prowadzi w zetatyzowanym ustroju działalność gospodarczą, dla wykonania której została powołana. Dyrektywa nakłada na nią obowiązek jej prowadzenia w dziedzinach i rozmiarach określonych przez władze i sposobem przez te władze wymaganym. Typowy dla gospodarki centralnie zarządzanej zakaz brzmi: przedsiębiorstwom państwowym nie wolno zaopatrywać się w podstawowe czynniki produkcji poza rozdzielnikiem. Rozdzielnik to wydane przez władze zezwolenie na nabycie określonej ilości czynników produkcji. W nieco innej formie przyjmować ono również mogło nazwę limitu. Zarówno limity jak i rozdzielniki ograniczają popyt przedsiębiorstw zależnie od tego, ile przedsiębiorstwa te posiadają pieniędzy oraz ile i czego praktycznie potrzebują. Wysoki stopień etatyzacji nie jest jednak wyróżnikiem gospodarki centralnie zarządzanej.
Powrót do gospodarki rynkowej następuje z momentem likwidacji nakazu wykonywania dyrektyw gospodarczych i zakazu zaopatrywania się w czynniki produkcji poza rozdzielnikiem. Gospodarka rynkowa nie musi być liberalna, większość czynności gospodarczych może w niej być w dalszym ciągu zastrzeżona dla gospodarstw i instytucji państwowych. Jeśli jednak przedsiębiorstwa te nie otrzymują dyrektyw gospodarczych i nie są objęte zakazem zaopatrywania się poza rozdzielnikiem, zaczynają funkcjonować w sposób rynkowy. Celem staje się zysk, dla jego zwiększenia zmieniają asortyment produkowanych przez siebie dóbr bąd¼ świadczonych usług. Likwidacja dyrektyw i rozdzielników jest zatem punktem zwrotnym, od którego gospodarka zaczyna funkcjonować inaczej.
Wniosek:
Każda gospodarka liberalna jest rynkowa, ale nie odwrotnie. Każda gospodarka centralnie zarządzana jest równocześnie etatystyczna, ale nie odwrotnie.
5. Kryteria rozróżniania klasowych ustrojów gospodarczych.
Z ustrojem klasowym mamy do czynienia wtedy, gdy jakaś część ludności nie z uwagi na to czym się zajmuje, lecz z racji pochodzenia objęta jest na mocy prawa większą liczbą zakazów prowadzenia i nakazów wykonywania czynności gospodarczych niż pozostała jej część. Jeśli jakiejś części ludności przysługuje znacznie mniej swobody gospodarczej niż przysługuje pozostałej części ludności, wtedy mamy do czynienia z ustrojem klasowym. Obszar swobody gospodarczej klasy uprzywilejowanej nie wyznacza swobody wszystkich obywateli, ale tylko dla członków klasy obarczonej najmniejszą ilością zakazów i nakazów. Obejmuje on zatem wszystkie czynności gospodarcze z wyjątkiem tych, które bąd¼ są zastrzeżone dla państwa, bąd¼ są przez państwo nakazane. W innej sytuacji znajduje się klasa upośledzona. Zakazane są dla niej zarówno czynności zastrzeżone dla państwa, jak i czynności zastrzeżone dla klasy uprzywilejowanej.
Marksizm a ustroje klasowe:
Społeczeństwo żyjące w ustroju kapitalistycznym ma charakter klasowy. Istnieje w nim bowiem klasa posiadaczy środków pieniężnych i klasa wyzyskiwanych robotników. Podział ten znika dopiero w socjalizmie.
Klasa posiadaczy - grupa ludności posiadająca środki produkcji, za pomocą których dokonuje się proces wytwarzania.
Klasa wyzyskiwana - grupa społeczna, która tych środków nie posiada. Zatrudniana jest przez właścicieli w procesie produkcji. Zgodnie z założeniem marksizmu społeczeństwo dzieli się na dwie podstawowe klasy: kapitalistów i robotników. Robotnik to nie ten, któremu nie wolno zostać właścicielem, lecz ten kto nie będąc właścicielem wykonuje pracę zarobkową. Rozwój rynku kapitałowego, pojawienie się powszechnego obrotu papierami wartościowymi stworzyły jednak możliwość, zgodnie z którą robotnik może bez żadnych kłopotów technicznych i prawnych stać się kapitalistą. Wystarczy, aby nabył on akcje przedsiębiorstwa. Do klasy kapitalistów przechodzi bowiem w momencie nabycia akcji jakiegokolwiek przedsiębiorstwa. W ten sposób, nabywając lub sprzedając akcje za pośrednictwem maklera może on i to wielokrotnie w ciągu dnia zostać kapitalistą, nie przestając być robotnikiem i tyleż razy powrócić na wyłączne łono klasy robotniczej.
6. Stopniowalność własności w różnych ustrojach gospodarczych.
Własność jest stopniowalna. Ma to znaczenie w przypadku dobra gospodarczego. Właściciel dobra gospodarczego może być nim w różnym stopniu. Trzy stopnie uprawnień przysługujących właścicielowi:
prawo do sprzedaży dobra lub nieodpłatnego przekazania (przed lub po śmierci) drugiej
osobie,
prawo do prowadzenia przy użyciu dobra działalności gospodarczej, której celem jest
otrzymanie nadwyżki ekonomicznej;
prawo do użytkowania dobra w granicach jego fizycznych właściwości. Większość
posiadaczy fabryk Rzeszy Niemieckiej pozbawiona została uprawnień do użytkowania.
Wiązało się to z dyrektywą i rozdzielnikiem. Prowadząc naukową działalność producenci otrzymywali jednak zyski, czyli drugie uprawnienie nie zostało im odebrane. W pewnych granicach mogli używać swoje zakłady (1 uprawnienie). Ustrój III Rzeszy można nazwać ustrojem kapitalistycznym.
Ustrój ma charakter kapitalistyczny, gdy większość dóbr gospodarczych jest lub na mocy prawa może być własnością prywatną, przy czym własność obejmuje przynajmniej pierwszą i drugą grupę uprawnień.
W Polsce Ludowej istniała duża liczba właścicieli dużych kamienic. Przed 1939r. były one dobrem gospodarczym, którego właściciele realizowali nadwyżkę gospodarczą. W Polsce Ludowej pozbawiono ich uprawnień drugiej i trzeciej grupy. Nie mogli ich dobrowolnie użytkować - istniał przy kwaterunku - bo państwo decydowało o najmie, nie mogli realizować nadwyżki, gdyż państwo wyznaczało czynsz na poziomie nie wystarczającym nawet na pokrycie kosztów eksploatacji. Właściciele mogli jedynie zbyć swoje obiekty. Przysługiwało im zatem tylko uprawnienie pierwsze.
Socjalizm - ustrój ma tę własność wtedy, gdy większość dóbr gospodarczych jest własnością państwa bąd¼ prywatną lecz w tym ostatnim przypadku ograniczoną jedynie do pierwszej grupy uprawnień.
7. Klasyfikacja ustrojów dyktatorskich i demokratycznych.
Istnieje istotna własność przesądzająca o ekonomicznym obliczu państwa, tryb stanowienia prawa gospodarczego. Z dyktatorskim ustrojem gospodarczym mamy do czynienia, gdy społeczeństwo lub przynajmniej klasa uprzywilejowana nie jest wyposażona w mechanizmy wyborcze, za pomocą których może wpływać na charakter prawa gospodarczego, nie może zmieniać obowiązujących nakazów i zakazów, a także nie może wpływać na uprawnienia właścicieli.
Istnieją ustroje dyktatorskie, a jednocześnie liberalne, bezklasowe, kapitalistyczne, rynkowe, np.: Ameryka £acińska. Gospodarczej dyktaturze nie musi towarzyszyć liberalizm, bezklasowość i rynek. W Europie Wschodniej dyktatura była atrybutem ustrojów będących równocześnie kapitalistycznymi, socjalistycznymi i atrybuty centralnego zarządzania. Istniały formy imitujące demokrację jak parlament czy wybory. Jednak społeczeństwo nie mogło mieć swych reprezentantów i pochodzących z wolnych wyborów przedstawicieli w organach władzy państwowej, decydującej o charakterze ustroju gospodarczego.
Demokratyczny ustrój gospodarczy. Jeśli całe społeczeństwo lub przynajmniej stan uprzywilejowany wyposażony jest w mechanizmy wyborcze, za pomocą których może wpływać na charakter prawa gospodarczego, może zmieniać obowiązujące nakazy i zakazy, a także rozszerzać lub ograniczać uprawnienia właścicieli - mamy do czynienia z demokratycznym ustrojem gospodarczym.
8. Założenia rachunku dochodu narodowego wg SNA i MPS.
W systemie SNA dochód narodowy określa się jako suma :
wszystkich dochodów uzyskanych przez właścicieli różnych czynników wytwórczych,
wszystkich dóbr i usług wytworzonych w danym roku,
konsumpcji i inwestycji krajowych i zagranicznych.
Założenia rachunku dochodu narodowego według SNA :
W systemie gospodarki rynkowej do dochodu narodowego wlicza się wszystko to, co ma na rynku ceny, co ktoś chce kupić (dobra i usługi). Nie jest ważne, co się sprzedaje. Jeśli klient chce kupić uszkodzony towar, to też wlicza się to do dochodu narodowego. Założenia :
Jeśli ktoś pracuje zarobkowo, czyli sprzedaje swoją pracę bąd¼ jej rezultaty, to znaczy, że jego praca bąd¼ jej rezultaty są komuś potrzebne. Jeśli zaś są komuś potrzebne, to znaczy, iż pomnażają poziom narodowego dobrobytu. Tak więc, każda praca, powinna być traktowana jako zwiększająca dochód narodowy.
Jeśli ktoś wydzierżawia ziemię i za tę dzierżawę otrzymuje czynsz, to znaczy, iż dzierżawiący potrzebuje jego ziemi. Akt zaspokojenia tej potrzeby podnosi narodowy dobrobyt, a zatem usługa polegająca na wydzierżawianiu też powinna być wliczana do dochodu.
Jeśli ktoś składa pieniądze w banku, bank wypłaca mu z tego tytułu odsetki, to znaczy, że pieniądze te są bankowi potrzebne. Jeśli zaś działalność banku jest komuś potrzebna (a jest, gdyż bank pobiera za nią opłaty), to znaczy, że akt złożenia pieniędzy w banku przyczynia się do wzrostu narodowego bogactwa.
Dom, w którym mieszka właściciel również tworzy dochód narodowy. Właściciel sam sobie odnajmuje mieszkanie, sam sobie zatem świadcząc usługę. Jej wartość jest równa czynszowi dzierżawnemu, który by płacił, gdyby mieszkanie nie było jego własnością.
Zysk, który otrzymuje właściciel przedsiębiorstwa, przeznaczany na zaspokajanie jego potrzeb konsumpcyjnych, należy traktować jako wynagrodzenie za działalność podnoszącą dobrobyt materialny.
Zysk = Pochodna nadwyżki
Założenia rachunku dochodu narodowego według MPS:
Zaliczamy tu siedem głównych działów gospodarki narodowej :
przemysł wydobywczy,
przemysł przetwórczy,
przemysł finalny,
rolnictwo,
transport,
budownictwo,
usługi, które są związane z dostarczeniem dóbr od producenta do konsumenta.
Nie wlicza się jednak do dochodu wg MPS, takich czynności, jak praca nauczyciela, policjanta, żołnierza, gdyż są to usługi niematerialne (ludzie ci nie wytwarzają żadnych produktów rzeczowych). Jest to ustrój nieregulowany i nie rynek, lecz państwo ustala w nim ceny. Usługi są czynnościami codziennymi i każdy ma prawo do korzystania z nich.
EFEKT = SUMA NAK£ADÓW
ZYSK = NARZUT NA KOSZTY
9. Omów podstawowe kategorie dochodu narodowego wg SNA (GNP, DNP, NNP, NI, DPI).
Miernikami dochodu narodowego, liczonego w cenach rynkowych są :
GNP (Gross National Product – PNB – Produkt Narodowy Brutto) - składa się z dziewięciu elementów :
amortyzacja i straty – tworzą GNP, gdyż jest to miara brutto, czyli musimy uwzględnić poziom zużycia czynników wytwórczych,
podatki pośrednie „minus” subsydia – gdyż jest to dochód wytworzony,
narzuty na świadczenia socjalne (np. „wczasy pod gruszą”),
podatki (np. akcyza),
nierozdzielone zyski (akumulacja, która zostaje w przedsiębiorstwie),
pensje i płace,
dochody właścicieli przedsiębiorstw – zyski z kapitału, ziemi,
inne dochody z tytułu własności środków produkcji – chodzi tu o posiadanie akcji, obligacji, weksli i z tego tytułu są różne dochody,
dochody państwa z tytułu własności czynników wytwórczych i przedsiębiorstw – państwo jest właścicielem ziemi, kapitału, majątku i z tego tytułu pobiera rentę (zyski).
Jest on miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju powiększonych o dochody netto z tytułu własności za granicą. Są one różnicą między dochodami otrzymanymi z tytułu własności za granicą a dochodami wypłaconymi z tytułu własności cudzoziemcom.
NNP (Net National Product – PNN – Produkt Narodowy Netto) - jest liczony z pominięciem amortyzacji i strat. Jest mniejszy od PNB właśnie o te dwie wielkości.
DNP (Domestic National Product – PKB – Produkt Krajowy Brutto) – liczony z amortyzacją i stratami, z punktu widzenia konsumenta. Jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.
Miernikami dochodu narodowego w cenach czynników wytwórczych są :
NI (National Income – Dochód Narodowy) - jest liczony bez amortyzacji i strat oraz podatków pośrednich „minus” subsydia. Wynik powinien być taki sam, jak GNP, gdyby nie skrzywienia cenowe (między cenami rynkowymi a cenami czynników wytwórczych). Nie wydzielamy tych dwóch rzeczy, gdyż te elementy rachunku są wliczone w pozostałe siedem elementów.
DPI (Disposable Personal Income – dochód do dyspozycji gospodarstw domowych) - jest liczony z uwzględnieniem tylko pensji i płac, dochodów właścicieli przedsiębiorstw oraz innych dochodów z tytułu własności środków produkcji i transferów (np. stypendia, subsydia – zasiłki dla dzieci, dla bezrobotnych, ulgi w składce na ubezpieczenie społeczne). Nagromadzone w ten sposób dochody w gospodarstwach domowych są kierowane na bieżące wydatki konsumpcyjne, a pewna ich część jest oszczędzana z myślą o przyszłych wydatkach.
10. Wymień główne patologie w różnych systemach gospodarczych oraz zachodzące
interakcje w sposobach ich zwalczania.
Patologie systemów gospodarczych:
inflacja – znajduje wyraz we wzroście cen, spowodowana jest nadmiarem pieniądza w obiegu w stosunku do podaży dóbr i usług;
bezrobocie – jest to niezatrudniona siła robocza. Chęć podjęcia pracy i chęć zatrudnienia nie pokrywają się z ich realizacją;
deficyt gospodarczy (nierównowaga) popytu i podaży – rośnie w okresie recesji gospodarczej, gdy dochód narodowy spada, a jest mniejszy w okresie ożywienia (wzrost dochodu);
nadmierny wzrost gospodarczy – ponadnormatywne zwiększanie zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług pożądanych przez ludzi;
trudność wzrostu;
szkodliwa nierówność;
biurokratyzacja – zastąpienie autorytetów i tradycji sformalizowanymi zasadami.
Interakcje :
inflacja leczymy przez ograniczenie podaży wydatków publicznych (a więc ostatecznie ograniczenie popytu) skutek uboczny spadek produkcji i wzrost bezrobocia,
bezrobocie sztucznie podnosimy popyt wzrost inflacji,
deficyt skutek uboczny leczenia to inflacja, zadłużenie za granicą, trudności wzrostu,
nadmierny wzrost zadłużenia za granicą protekcjonistyczna polityka celna, administracyjne ograniczenie importu, itp. spadek produkcji lub tempa wzrostu, bezrobocie, deficyt wewnętrzny,
trudności wzrostu leczenie bezrobocia wzrost inflacji,
szkodliwa nierówność wysokie podatki, bezpłatny system świadczeń biurokratyzacja, deficyt,
biurokratyzacja regulacja kierowana przez instytucje administracji przeniesiona na regulacje przez mechanizmy rynkowe inflacja.
11. Wskaż na skutki uboczne w walce z patologiami systemów gospodarczych.
Patrz – interakcje w pytaniu nr 10.
12. Przedstaw analizę podziału dochodu narodowego z punktu widzenia składników popytu
wg metodologii SNA.
Na początku należy poczynić pewne założenia upraszczające: metodę tą cechuje idealizacja i konkretyzacja. W podziale uczestniczą gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa (inwestorzy). Pó¼niej do podziału dodajemy rząd, system bankowy i zagranicę. Są to jednostki, które wytwarzają dochody, kreują popyt i uczestniczą w jego podziale. Wyłączamy z analizy organizacje społeczne i fundacje. Podział dochodu zapisujemy dwustronnie. Po lewej stronie podmioty, które kreują dochody (mają pieniądze i z tego tytułu kreują popyt) po lewej dochody określające popyt, a po prawej alokację, umiejscowienie popytu - wydatki na podaż.
1. (1) Y = C + I - początkowo dochody tworzą (kreują popyt), konsumenci (C) posiadający pieniądze m.in. z tytułu pracy oraz inwestorzy (I) (posiadający pieniądze z tytułu posiadania czynników produkcji.
2. (5) Y = C + I + G - w kolejnym etapie dochody rządu (G) kreują popyt z tytułu posiadania czynników produkcji.
3. (12) Y = C + I + G + B - kolejnym kreatorem popytu są banki, posiadające pieniądze z tytułu różnicy oprocentowania i emisji pieniądza.
4. (20) C + I + G + B + NX = Y = YD + TA -TR + P - L = C + S + TA -TR + P -L
W ostateczności do kreowania popytu (lewa strona) dochodzi jeszcze zagranica. Łciślej mówiąc NX (saldo obrotów z zagranicą będące różnicą między Ex i Im. Może ono przyjąć wartości dodatnie, ujemne bąd¼ zerowe). Tak wytworzony dochód narodowy staje się dochodem do dyspozycji przedsiębiorstw i gospodarstw domowych powiększonym o podatki minus transfery i o lokaty minus kredyty. W ostateczności dochód narodowy można przeznaczyć na konsumpcję.
13. Przedstaw analizę podziału dochodu narodowego z punktu widzenia składników podaży
wg SNA.
Podział dochodu narodowego zapisujemy dwustronnie. Po lewej stronie podmioty, które kreują dochody, mają pieniądze i z tego tytułu kreują popyt, a po prawej alokacja, umiejscowienie popytu - wydatki na podaż. W naszej analizie zajmujemy się głównie prawą stroną równań podziału dochodu narodowego wg SNA :
1. (3) C + I = Y = C + S - początkowo dochody uzyskane przez konsumentów i inwestorów możemy przeznaczyć na konsumpcję lub oszczędności.
2. (10) C + I + G = Y = C + S + TA - TR - wprowadzając do analizy rząd musimy uwzględnić rozliczenie z nim :
TA - podatki (zwiększają dochód narodowy)
TR – transfery (pomniejszają dochód narodowy)
3. (14) C + I + G + B = Y = C + S + TA - TR + P - L - kolejnym elementem jest system bankowy, w którym:
P - depozyty (zwiększają dochód narodowy)
L – kredyty
4. (18) C + I + G + B + Ex = C + S + TA - TR + P - L + Im - przez wprowadzenie zagranicy pojawia się jeszcze jeden element lokalizacji podaży - import.
5. (20) C + I + G + B + Nx = Y = YD + TA - TR + P -L = C + S + TA - TR + P - L - w ostateczności dochody wytworzone przez podmioty po lewej stronie równania zostają zużytkowane po prawej na konsumpcję (C), oszczędności (S), podatki minus transfery (TA - TR), depozyty minus kredyty (P - L). Są to składniki podziału dochodu narodowego wg SNA od strony podaży.
14. Zinterpretuj sens różnicy pomiędzy oszczędnościami a inwestycjami w podziale
dochodu według SNA z uwzględnieniem dynamiki struktury podmiotowej
gospodarki.
a) S-I=G-TA+TR – równanie wynikowe
G+TR>TA – nierównowaga budżetowa (deficyt)
G+TR
G+TR=TA – równowaga
b) S-I=G+TR-TA+B+L-P
c) S-I=(G+TR-TA) + (B+L-P) +NX
Z tych równań wynika, z jakim państwem mamy do czynienia. Na ile jest aktywne, a na ile pasywne. Inwestycje są to zakupy nowych dóbr kapitałowych przez przedsiębiorstwa. Oszczędności to ta część dochodu, która nie została wydana na zakup dóbr i usług. S-I oznacza dochód wytworzony przez gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa, do dyspozycji banków, rządu, zagranicy, odpowiednio skorygowane o dochody wytwarzane w tych podmiotach.
15. Wskaż na statyczne równania opisujące stan równowagi w podziale dochodu według
SNA.
C+I=C+S
C+I+G=Y=C+S+TA-TR
C+I+G+B=Y=C+S+TA-TR+P-L
C+I+G+B+Ex=C+S+TA-TR+P-L+Im
16. Dlaczego dochód narodowy jest podstawowym miernikiem poziomu życia?
Przy pomiarze (ocenie) poziomu życia bierze się pod uwagę z reguły to, co poddany pomiarowi już posiada (nieruchomości, gospodarstwa rolne, gotówka, stan konta) oraz to, jakie są jego dochody (czyli ile zarabia). To co obywatel posiada to majątek, to ile zarabia to jego dochód. Ten schemat można również przenieść na grunt kraju. Aby odróżnić państwo bogate od biednego należy ustalić poziom dochodu narodowego, podobnie jak w celu odróżnienia człowieka ubogiego od zamożnego (różnią się dochodem i majątkiem). Tym samym, aby ocenić poziom życia w danym kraju musimy poznać poziom dochodu narodowego. Z relacją poziomu dochodu narodowego a poziomem dobrobytu, tu bezpośrednio jest związana kwestia podziału, czyli to, na co przeznaczamy produkt społeczny :
wg SNA - produkt społeczny brutto dzieli się na konsumpcję, amortyzację i inwestycje netto (lokata kapitału):
wg MPS - dochód narodowy brutto dzieli się na konsumpcję, amortyzację i inwestycje netto (nakład materialny):
Dzieląc poziom dochodu narodowego przez liczbę mieszkańców otrzymujemy dochód narodowy per capita - średnia wielkość dóbr i usług na osobę, co znacznie przybliża możliwość oceny poziomu życia poszczególnych jednostek.
17. Dlaczego tabela przepływów międzygałęziowych może być przykładem
makroekonomicznego modelu gospodarki.
Każda gospodarka narodowa składa się z wielu różnych gałęzi powiązanych ze sobą. Stąd produkty jednych zużywane są jako nakłady u innych, które bez nich w ogóle nie mogłyby prowadzić działalności produkcyjnej. Istnienie przepływów produktów między gałęziami tworzy zapotrzebowanie na analizę nakładów i wyników w skali poszczególnych gałęzi, jak też całej gospodarki. Model pozwala na ustalenie ilościowych związków między różnymi gałęziami produkcji prowadzących do ogólnej równowagi gospodarczej. Przepływy międzygałęziowe poprzez analizę związków typu dostawca - odbiorca konkretyzują ideę funkcjonowania mechanizmu gospodarczego, jego zewnętrzne powiązania i zależności. Przejrzystym modelem typu dostawca - odbiorca jest zapis szachownicowy przepływów rzeczowo - finansowych Leontiefa. Jego istotą jest założenie, iż gospodarka narodowa stanowi agregat zasobów i strumieni składających się z kilku sprzężonych ze sobą układów: produkcyjnego, nieprodukcyjnego, zagranicy, gospodarstw domowych, budżetu oraz banków, które opisano metodą nakładów i wyników w formie tabelarycznej - szachownicowej.
18. Omów części składowe makroekonomicznego modelu gospodarki w świetle przepływów
rzeczowych.
W I części przedstawiono poszczególne stadia produkcji określające zaspokojenie popytu pośredniego gałęzi produkcyjnych. W wierszach jest przeznaczenie produkcji określonej gałęzi, a w kolumnach zużycie poszczególnych dóbr „i” dla wyprodukowania określonej produkcji globalnej „j”. Występują tu koszty produkcji. Można tę część poszerzyć o zagranicę, tzn. o import w wierszach i eksport w kolumnach (gdyby nie traktować zagranicy jako odrębnej gałęzi, to eksport wykazujemy w II części, a import w III części). Można tu też dołączyć amortyzację jako koszt produkcji.
W II części znalazł się popyt końcowy wraz z restytucyjnym. Odbiorcami jego są: konsument indywidualny i zbiorowy (społeczeństwo), a także inwestor zakupujący środki trwałe i obrotowe. W części tej może także wystąpić export, jeśli zagranicy nie potraktuje się jako odrębnej gałęzi produkcyjnej.
Część III pokazuje dochody tworzone w gałęziach produkcyjnych (płace i akumulacja oraz amortyzacja – jeśli nie była ujęta w I ćwiartce). Jeśli w II części występuje „zagranica” jako końcowy odbiorca produkcji krajowej, to w III części trzeba wykazać również import.
Część IV tabeli dotyczy podziału wytworzonego dochodu. Zawiera zarówno stronę dochodową (konsument indywidualny, banki, inwestor), jak i wydatkową (budżet). W warunkach gospodarki centralnie zarządzanej zazwyczaj nie wypełniana, przeznaczona była na informacje co do wtórnego podziału dochodu narodowego. Nie była wypełniana, gdyż z uwagi na nierównowagą popytową, wynikająca z założeń metody MPS, limitów, wymyślonych cen będących narzutem na koszty nie można było zbilansować wytworzonych dochodów z realnym ich podziałem.
19. Scharakteryzuj dochody gałęzi produkcyjnych w modelu rzeczowych przepływów
międzygałęziowych.
W III części tabeli przepływów zilustrowano rozmiary i rodzaj dochodów występujących w każdej gałęzi produkcyjnej. W wierszach wyróżniono elementy produkcji czystej brutto: płace, akumulacja i amortyzacja. W oddzielnych wierszach zapisano wpływ budżetu i banków na dochody (dotacje, subwencje). Dochód może być liczony od strony dochodowej czynników wytwórczych, jak również jako suma popytu końcowego (wydatków na produkcję finalną).
20. Omów miejsce budżetu i banków w świetle przepływów rzeczowych.
W tabeli przepływów rzeczowych budżet i banki są traktowane odrębnie i są opisane w IV ćwiartce. Banki w gospodarce centralnie zarządzanej pełniły funkcję kas, a nie samodzielnych instytucji prowadzących działalność polegającą na „sprzedaży” pieniędzy za pomocą kredytów i „zakupie” za pomocą opłacalnych lokat. Budżet miał w gospodarce centralnie zarządzanej formę dyrektyw zawierających plan produkcji. IV ćwiartka nie była wypełniana z tego względu, że uniemożliwione było dokonanie porównań (różne jednostki miar) oraz nieważny był przebieg procesu produkcji, a jedynie realizacja planu, jak będzie wyglądał podział i nikt nie uważał za sensowne badanie stopnia realizacji zamierzeń.
21. Na czym polega alternatywne potraktowanie zagranicy i amortyzacji w modelu
przepływów międzygałęziowych.
Jeśli „zagranicę” potraktuje się jako odrębną gałą¼ produkcyjną, to poszerza się I część przepływów o odpowiedni wiersz i kolumnę. W wierszu notuje się to, co „zagranica” sprzedaje (czyli import krajowy), w kolumnie zaś eksport, czyli to, co dana gospodarka sprzedaje innym krajom. Gdyby „zagranicy” nie traktować jako odrębnej gałęzi produkcyjnej, wówczas popyt końcowy eksporterów wyrażony będzie w II części tabeli, w III części zaś trzeba będzie wykazać również import. Podobnie jest z amortyzacją. Zużycie środków trwałych może być zaliczone do kosztów materialnych produkcji (ćwiartka I), a może wystąpić w ramach nadwyżki w III części, która przyjmuje wówczas wartość brutto. W tym przypadku odpowiednia rubryka określająca wielkość popytu restytucyjnego (odtworzeniowego) wystąpi w II części tabeli.
22. Inwestycje i inwestorzy w modelu przepływów międzygałęziowych.
W modelu rzeczowym:
Przedsiębiorstwa prowadzą działalność produkcyjną i inwestycyjną, między gałęziami wytwórczymi przepływają surowce i materiały inwestycyjne. Wielkość potrzeb surowcowych zależy od zadań. Zakupiony surowiec i produkcja globalna dotyczy tego samego okresu, natomiast dobra inwestycyjne wytworzone były w przyszłym okresie. Stąd wpływ surowców i inwestycji w danym okresie na wielkość produkcji nie był taki sam i dlatego w ujęciu przepływów rzeczowych inwestycje były przedstawione w osobnej części tabeli.
W modelu pieniężnym:
W modelu przepływów pieniężnych inwestycje rozdzielone są pomiędzy gałęzie zakupujące. Przepływ strumienia określa wartość dóbr i usług powiększone o wartość zakupów inwestycyjnych. Zakupy inwestycyjne są więc notowane podobnie jak pozostałe koszty materialne produkcji danej gałęzi. Tak więc informacje o akumulacji rzeczowej dotyczą środków obrotowych (surowce) oraz nakładów inwestycyjnych brutto łącznie z remontami kapitalnymi.
23. Omów strukturę produkcji w ujęciu podmiotowym w modelu przepływów
międzygałęziowych.
Ujęcie podmiotowe produkcji polega na tym, że zwracamy szczególną uwagę na przedsiębiorstwa wymienione w główce tabeli. Struktura produkcji ujęta jest w I ćwiartce tabeli przepływów. Poszczególne kolumny (tworzące tą strukturę) symbolizują gałęzie wymienione w główce i ukazują strukturę zużycia poszczególnych dóbr na produkcję. Kolumny te obrazują więc koszty materiałowe poniesione na wyprodukowanie pewnej wielkości dobra. Interpretujemy więc, że gałą¼ 1 kupuje od poszczególnych gałęzi dobra w postaci surowców, półfabrykatów, energii, itp., które są niezbędne by wyprodukować pewną ilość dobra. I w taki sposób wszystkie kolumny ukazują strukturę produkcji od strony poniesionych nakładów (kosztów).
24. Na czym polega wartość poznawcza makroekonomicznego modelu pieniężnych
przepływów międzygałęziowych.
Wartość poznawcza schematu pieniężnych przepływów międzygałęziowych rośnie w gospodarce rynkowej (w porównaniu z gospodarką centralnie zarządzaną), gdzie relacje popytowo - podażowe określają funkcje informacyjne i dystrybucyjne cen. Wyznaczają one weryfikowane efekty nakładów. Stąd obliczone na podstawie tego bilansu współczynniki międzygałęziowych współzależności nabierają wagi rzeczywistych miar ponoszonych nakładów i osiąganych efektów. Model pieniężnych przepływów oparty na SNA jest bliższy rzeczywistości niż model przepływów rzeczowych (MPS) z uwagi na:
a) czynny charakter pieniądza w SNA;
b) bliższy rzeczywistości poziom cen;
c) agregacja wielkości jest bardziej rzeczywista niż w MPS.
25. Charakterystyka strumieni popytu pośredniego i końcowego w modelu pieniężnych
przepływów międzygałęziowych.
Część I tabeli określa popyt pośredni zgłaszany przez gałęzie gospodarki. Strumienie popytu pośredniego zostały przedstawione w wierszach. Analizując poszczególne wiersze widzimy, jak na etapie popytu pośredniego produkcja danej gałęzi została rozdysponowana między poszczególne gałęzie. Należy zauważyć, że dana gałą¼ dostarcza swoje produkty nie tylko innym gałęziom, ale i samej sobie, co znajduje wyraz na przecięciu wiersza i kolumny o jednakowym oznaczeniu. Popyt pośredni przepływa strumieniami do części II, czyli do popytu końcowego. Producenci wymienieni w I części dostarczyli konsumentowi indywidualnemu, budżetowi, bankom, inwestorom i popytowi odtworzeniowemu produkty, na które ci zgłosili popyt. Wytworzone więc w I części produkty „przepływają nieobciążone kosztami materialnymi” do części II, realizując popyt końcowy.
26. Przepływ dochodów pomiędzy podmiotami pieniężnego modelu przepływów
międzygałęziowych.
Przepływy dochodów między podmiotami pieniężnego modelu następuje strumieniami z III ćwiartki do IV ćwiartki. W III części ujęto proces tworzenia dochodu. Dotyczy on nie tylko przedsiębiorstw, ale także budżetu i banków. Zgromadzony dochód przepływa do IV części, gdzie zostaje rozdzielony pomiędzy podmioty znajdujące się w gospodarce, zgodnie z wolą podmiotów tworzących dochód narodowy. Jak widać, wszystkie grupy są ze sobą ściśle powiązanie, a dochody jednych są kosztami drugich i vice versa.
27. Omów struktury dochodów podmiotów gospodarczych w pieniężnym modelu
przepływów międzygałęziowych.
Dochód wytworzony znajduje się w III części tabeli przepływów. Dotyczy ona nie tylko przedsiębiorstw (gałęzi), ale także dochodów banków. Poszczególne gałęzie wytwarzają go, a podział strukturalny to elementy produkcji czystej brutto, więc: płace, akumulacja i amortyzacja (gdy mówimy o dochodzie brutto). Suma tych wszystkich elementów daje dochód gałęzi. W oddzielnych wierszach zapisano wpływ budżetu państwa i banków na dochody przedsiębiorstw, poprzez m.in. dotacje, subwencje, ulgi oraz zmianę ilości pieniądza w przedsiębiorstwie za pośrednictwem kredytów oraz emisji pieniądza. Tak więc analizując poszczególne kolumny III ćwiartki tabeli uzyskujemy pełen obraz struktury dochodów poszczególnych podmiotów gospodarczych. Te wypracowane dochody znajdują następnie swą realizację w formie popytu końcowego. Dochód podzielony znajduje się z kolei w części IV.
28. Omów podział dochodu między konsumentów indywidualnych, inwestorów, budżet i
banki w modelu przepływów międzygałęziowych.
Część IV tabeli poświęcona jest podziałowi dochodu narodowego. Dochód zostaje rozdzielony pomiędzy podmioty występujące w gospodarce zgodnie z aspiracjami podmiotów tworzących popyt końcowy. Uzyskują one środki na pokrycie wydatków składających się na popyt finalny zaprezentowany w II ćwiartce. Dochody z tytułu płac, dotacji budżetowych, nadwyżki ekonomicznej (zysku) i dochody z tytułu zmiany ilości pieniądza pozostającego do dyspozycji dzielone są w II części pomiędzy konsumentów indywidualnych, inwestorów, budżet i sektor bankowy. I tak np. płace dzielić można na:
- płace zatrudnionych w sektorze budżetowym;
- płace finansowane ze środków funduszy celowych;
- płace zatrudnionych w sektorze bankowym;
- płace zatrudnionych w sferze inwestycji;
- płace zatrudnionych poza wyżej wymienionymi.
Analogicznie możemy podzielić między w/w podmioty, środki z dotacji budżetowej, nadwyżki ekonomicznej i dochodów związanych ze zmianą ilości pieniądza.
29. Omów strumienie dochodów podmiotów gospodarczych w IV ćwiartce pieniężnych
przepływów międzygałęziowych.
Część IV jest poświęcona podziałowi dochodu narodowego (brutto). W procesie tym dochód zostaje rozdzielony pomiędzy podmioty występujące w gospodarce, zgodnie z aspiracjami podmiotów tworzących popyt końcowy. Uzyskują one środki (dochody z różnych ¼ródeł i przychody z amortyzacji) na pokrycie wydatków składających się na ich popyt finalny, występujący w II części tabeli przepływów. Ta część została przedstawiona zarówno od strony dochodowej (konsument indywidualny, banki, inwestor), jak i od strony wydatków (budżet). Podmioty gospodarcze wydatkują środki po to, aby uzyskać dochody. W efekcie końcowym dochody konsumentów indywidualnych zostają powiększone o płace finansowane z budżetu, płace pracowników sektora bankowego oraz płace inwestorów.
30. Wskaż na relacje między zyskiem a dochodem w procesie gospodarowania.
Q = Cm + CA + V + M
Cm – koszty materiałowe; CA – amortyzacja; V – płace; M – nadwyżka zawierająca akumulację
Produkcja czysta : V + M Nadwyżka
Dochód = V + M (płace + nadwyżka)
Zysk = pochodna nadwyżki
Zysk jest pochodną nadwyżki, jej pewną częścią, natomiast dochód to suma nadwyżki i płac. Dochód jest więc pojęciem szerszym. Zysk (jeśli jest) może być elementem dochodu.
31. Wskaż na relacje pomiędzy produkcją czystą brutto (netto) a dochodem i jego
składnikami.
Patrz rysunek - produkcja czysta : V + M w pytaniu nr 30.
32. Wskaż na relacje pomiędzy nadwyżką a zyskiem oraz jego składnikami.
Składniki zysku: zysk dla właścicieli oraz zysk dla pracowników są elementami nadwyżki. Dopiero wówczas, gdy pewną nadwyżkę wypracujemy, możemy uzyskać zysk. Nadwyżkę pomniejszamy o podatki i zobowiązania finansowe, oddzielamy część przeznaczoną na akumulację i uzyskujemy zysk do podziału między właścicieli i pracowników.
33. Wskaż na relacje pomiędzy produkcją globalną, końcową, czystą i finalną w procesie
gospodarowania.
Produkcja końcowa jest to produkcja, która ma zakończony pewien etap produkcyjny i jest ona przeznaczona do dalszej produkcji (ale może być też skonsumowana).
Produkcja finalna to taka, której wszystkie etapy produkcji są już zakończone, jest ona przeznaczona do konsumpcji. Każda produkcja finalna jest końcową, ale nie każda końcowa jest finalną.
Produkcja globalna to suma produkcji finalnej i końcowej. Produkcja czysta – patrz pytanie nr 30.
34. Pojęcie wzrostu, stagnacji i recesji w gospodarce.
Wzrost gospodarczy jest procesem, a więc zjawiskiem odnoszącym się do czasu. O wzroście mówimy wówczas, gdy dochód narodowy w roku tn jest większy niż w roku tn-1. W okresie t1,...,tn dokonał się wzrost gospodarczy.
Recesja jest to spadek produktu społecznego lub dochodu narodowego w wielkościach bezwzględnych obserwowany między rokiem tn-1 a rokiem tn.
Stagnacja - brak wzrostu i jednocześnie brak spadku.
Do określenia czy zaistniał wzrost gospodarczy używamy równania:
gdzie: DYtn-t1 - przyrost dochodu narodowego
Yt1 - stan początkowy
DY dla okresów wzrostu wartości przybiera dodatnie, dla recesji ujemne, a dla stagnacji równe zero.
Rozwój gospodarczy jest pojęciem szerszym od wzrostu gospodarczego. Rozwój gospodarczy jest oceną sytuacji w długim okresie czasu - tym różni się od wzrostu gospodarczego, który otrzymany jest w danym momencie w stosunku do okresu poprzedniego. Brak wzrostu w danym okresie nie przekreśla możliwości rozwoju.
35. Ilościowe i jakościowe czynniki wzrostu i relacje między nimi.
Czynniki wzrostu gospodarczego:
ziemia,
praca,
kapitał,
surowce,
postęp techniczny,
wynalazki,
badania i rozwój.
Ilościowe czynniki wzrostu to czynniki wywołujące wzrost krótkookresowy. Polega to na tym, że wzrost wywołuje ilościowa zmiana występująca w zatrudnieniu, wielkości kapitału lub ziemi. Zwiększenie tych składników powoduje wzrost GNP, jednak do momentu pełnego nasycenia (maksymalnego zatrudnienia, itp.), co uniemożliwia dalszy wzrost.
Jakościowe czynniki wzrostu (wywołują wzrost długookresowy) to czynniki, które nawet przy maksymalnym nasyceniu czynników umożliwiają wzrost przez wzrost efektywności czynników wytwórczych (np. zwiększenie wydajności pracy).
Relacje między czynnikami produkcji:
komplementarne – wyprodukowanie danego dobra wymaga zestawu zasobów, z których nie można żadnego zastąpić innym:
komplementarność ilościowa – zgodność pod względem proporcji składników,
komplementarność jakościowa – zgodność pod względem jakości.
substytucyjne – gdy jedno dobro można zastąpić innym:
substytucyjność ilościowa – zastępowalność w proporcjach,
substytucyjność jakościowa – zastępowalność w zakresie jakości, czyli cech użytkowych.
CZYNNIKI ILOŁCIOWE CZYNNIKI JAKOŁCIOWE
ZIEMIA zwiększenie ilości gruntów uprawnych zwiększenie wydajności upraw, np. z 1 hektara poprzez stosowanie środków ochrony roślin, nawozów, itp.
PRACA wzrost liczby zatrudnionych pracowników polepszenie jakości pracy (wzrost wydajności)
KAPITA£ wzrost całkowitych zasobów kapitału, co pozwala zwiększyć produkcję postęp technologiczny powodujący lepsze wykorzystanie posiadanego zapasu kapitału
MODEL DUCHA
36. Omów współzależności decydujące o postępie gospodarczym.
1. Mierniki nakładów, którym odpowiadają konkretne miary efektu: pracochłonność, wydajność regulowana kwalifikacjami ludzkimi;
2. Nakłady zasobowe środków trwałych i obrotowych (kapitałochłonność, majątkochłonność i produktywność majątku, inwestycji);
3. Zasoby naturalne (pracochłonność - mierniki nakładów) i efektywność, wykorzystanie ziemi, zasobów naturalnych. Nie zawsze intensywność wykorzystania oznacza działanie efektywne (problem ochrony środowiska).
1. Potrzebne jest systemowe podejście do procesów analizy rozwoju gospodarczego, powiązanie ekonomicznych czynników i aspektów rozwoju gospodarczego ze społecznym;
2. Zintegrowanie strategii rozwoju z instrumentami działania. Zasadność funkcjonowania gospodarczego i społecznego;
3. Występowanie konieczności uznania ścisłych związków między polityką rozwojową i zasadami funkcjonowania, a postępem techniczno - naukowym.
4. Występowanie powszechnie strategii rozwoju z otoczeniem zewnętrznym. Inspirację należy czerpać z faktycznego doświadczenia społecznego w skali krajowej i światowej; nie można się krępować sztywnymi normami formalnych koncepcji teoretycznych.
37. Jednoczynnikowe modele wzrostu jako funkcje różniczkowalne.
1. D = Z W Dochód = Zatrudnienie Wydajność
Tempo wzrostu dochodu = tempo wzrostu zatrudnienia + tempo wzrostu wydajności + reszta
r = a + b - l
a - odnosi się do tempa wzrostu zatrudnienia;
b - odnosi się do tempa wzrostu wydajności;
l - odnosi się do przyrostu naturalnego.
2. D = F E Dochód = Majątek produkcyjny Produktywność majątku
Tempo wzrostu dochodu = Tempo przyrostu majątku + Tempo przyrostu produktywności.
F – majątek, nakład kapitału,
E – produktywność (efektywność – wielkość dochodu na jednostkę nakładu)
3. F = Z Uz Majątek produkcyjny = Zatrudnienie Techniczne uzbrojenie pracy
Tempo wzrostu majątku produkcyjnego = Tempo przyrostu zatrudnienia + Tempo przyrostu technicznego uzbrojenia pracy.
Uz – techniczne uzbrojenie pracy (ilość składników majątkowych przypadająca na jednego zatrudnionego),
Z – zatrudnienie; F - majątek
4. Model Kaleckiego jako podażowy model wzrostu. Przy takim samym poziomie inwestycji można osiągnąć różne tempo wzrostu dochodu, zależy on od , a o kącie decydują a i b (tempo przyrostu zatrudnienia i postępu).
- produktywność inwestycji; - kapitałochłonność (ile kapitału uczestniczy);
a – współczynnik zużycia fizycznego czynników wytwórczych (nie amortyzacja),
u – usprawnienia techniczno – organizacyjne,
iz = – stopa inwestycji, zmienna niezależna,
r – wzrost gospodarczy, zmienna objaśniana,
s+u+n-a – czynniki wpływające na „b” (przesunięcie),
s – straty z tytułu zamrożenia kapitału, koszty dodatkowe,
n – zmianowość, praca w wykorzystaniu środków produkcji w przeciągu pracy zmianowej.
Przy takiej samej stopie inwestycji iz możemy uzyskać różne tempo wzrostu gospodarczego. Wzrost podażowy to taki, gdy mamy zagwarantowaną podaż, bazuje się na zasobach (założenie dostępności do czynników). Jest to funkcja liniowa y=ax+b. Różne tempo wzrostu wynika z produktywności inwestycji , czyli od trafności podjętych decyzji. Krzywe I, II i III różnią się kątem nachylenia, który wynika ze wzrostu zatrudnienia i wydajności. Jest to model jednoczynnikowy, bazujący na stopie inwestycji. Model ten zakłada, że tempo wzrostu jest wprost proporcjonalne do stopy inwestycji a odwrotnie proporcjonalne do kapitałochłonności (czyli odwrotności produktywności).
Miary chłonności:
- pracochłonność - udział zatrudnienia na jednostkę dochodu;
- wydajność;
- kapitałochłonność - udział kapitału na jednostkę dochodu;
- produktywność majątku.
38. Ogólna charakterystyka modelu Harroda.
MODEL R. HARRODA :
C+I=C+S
I=S – warunek zrównoważonego rozwoju (tyle można zainwestować, ile zaoszczędzimy)
I=O – oszczędności
- tempo wzrostu
s= - stopa oszczędzania,
k – stopa kapitałochłonności związanej z przyrostem dochodu o jednostkę.
Wzrost będzie zrównoważony w skali makroekonomicznej, gdy tempo wzrostu jest wprost proporcjonalne do stopy oszczędzania i odwrotnie proporcjonalne do stopy kapitałochłonności. Harrod nawołuje do rozwoju poprzez oszczędzanie i stosowanie kapitałooszczędnych inwestycji, gdyż to zmniejsza koszt wytworzenia jednostki dochodu.
- krańcowy współczynnik kapitałochłonności produkcji mierzony wielkością nakładu inwestycyjnego na jednostkę przyrostu dochodu narodowego.
39. Sposób ujęcia przez Domara popytowego i podażowego aspektu wydatków
inwestycyjnych.
MODEL DOMARA :
strona efektów (popytowa)
strona nakładów (podażowa).
Warunek zrównoważonego rozwoju (model Harroda – Domara)
- produktywność nakładu inwestycyjnego (współczynnik produktywności, odwrotność kapitałochłonności),
I – inwestycje,
DD – przyrost dochodu
DD=g * I
a - relacja , czyli jaki przyrost inwestycji spowoduje przyrost dochodu o jednostkę (poniesiony koszt).
Domar podpowiada, jak inwestować, aby wzrost był zrównoważony. Tempo wzrostu gospodarczego musi spełniać warunek: iloczyn produktywności i kapitałochłonności zainwestowanego kapitału musi być równy 1. Oznacza to, że tempo może być dowolne, ale (w przeciwnym wypadku będziemy mieli nadmierny koszt, a co za tym idzie nierównowagę tempa wzrostu).
Modele Harroda i Domara traktujemy łącznie, gdyż:
Harrod nakreśla kierunek postępowania : r= ,
Domar podpowiada, jak inwestować, aby uzyskać zrównoważony wzrost:
,
Popytowy aspekt związany jest z wydatkami inwestycyjnymi, które tworzą rynek zbytu na dobra inwestycyjne. Te wydatki po pewnym czasie zwiększają jednak zdolności produkcyjne gospodarki narodowej i tym samym tworzą możliwości zwiększania podaży produkcji. Gospodarka rynkowa musi ciągle zwiększać inwestycje jeśli ma rosnąć dochód narodowy.
40. Rola mnożnika inwestycyjnego we wzroście gospodarczym.
MNOźNIK KEYNESA :
D=I+C : dochód = suma inwestycji i konsumpcji
: dochód = suma stopy inwestowania i akumulacji
;
;
produktywność inwestycji (krańcowa) : ;
Przyrost dochodu wywołany przyrostem nakładu inwestycji o jednostkę jest tym większy im wyższa jest krańcowa stopa konsumpcji : a mniejsza stopa oszczędzania.
krańcowa produktywność inwestycji (przyrost dochodu wywołany ostatnią jednostką poniesionych nakładów).
W warunkach pojawiającej się recesji należy:
inwestować, aby kreować popyt, np. budowanie dróg, sieci technicznych, wałów przeciwpowodziowych,
pojawia się popyt na środki produkcji (rozwój tych środków),
następuje wzrost dochodów przeznaczonych na konsumpcję,
konsekwencją jest pobudzanie popytu na produkcję konsumpcji.
Trzeba oszczędzać i inwestować, jak pokazuje Domar i wówczas uruchomi się keynesowski mnożnik, który mówi o produktywności nakładów inwestycyjnych. Następnie pojawi się akcelerator, czyli wzrost popytu na dobra konsumpcyjne.
!!! Inwestować, aby wywołać mnożnik i uzyskać akcelerator. !!!
41. Równanie Kaleckiego, jako przykład podażowego modelu wzrostu gospodarczego.
rys. – pytanie nr 37.
stopa inwestycji (współczynnik kapitałochłonności; koszt; ile kapitału uczestniczy),
produktywność inwestycji,
a współczynnik zużycia fizycznego czynników wytwórczych (nie amortyzacja),
u usprawnienia techniczno – organizacyjne,
Wzrost podażowy – gdy mamy zagwarantowaną podaż (w krajach rozwijających się), bazuje na
zasobach (założenie dostępności do czynników).
Równanie Kaleckiego to funkcja liniowa (na rysunku) – zmienna niezależna „x”.
r – wzrost gospodarczy „y” – zmienna objaśniana. Różne tempo wzrostu wynika z
produktywności inwestycji, czyli trafności podjętych decyzji.
s+u+n-a : czynniki wpływające na przesunięcie „b”,
s – straty z tytułu zamrożenia kapitału; koszty dodatkowe,
n – zmianowość; praca w wykorzystaniu środków produkcji w pracy kilku zmianowej
Jest to model bazujący na stopie inwestycji. Zakłada, że tempo wzrostu jest wprost
proporcjonalne do stopy inwestycji a odwrotnie proporcjonalne do kapitałochłonności.
42. Funkcja Cobba - Douglasa jako przykład wieloczynnikowego modelu wzrostu.
Ft – wartość majątku trwałego w czasie t,
Zt – zatrudnienie przy wytwarzaniu dochodu w czasie t,
- tempo wzrostu dochodu,
- majątkochłonność,
- pracochłonność,
a - elastyczność dochodu względem majątku produkcyjnego, przy danym zatrudnieniu,
b - elastyczność dochodu względem zatrudnienia przy danym majątku,
g - czynnik „resztkowy”, związany z postępem (miernik jakości),
Funkcja ta dowodzi, że nie da się tempa wzrostu opisać jedynie jako zależności między Ft (majątkiem) a Zt (zatrudnieniem), a trzeba uwzględnić tzw. „czynnik resztkowy” g spowodowany postępem i innowacjami. Pó¼niejsze badania dokonywane nad zależnościami ukazanymi w tej funkcji dowiodły, że coraz większy wpływ na wzrost mają postęp naukowy i wynalazki.
43. Funkcja produkcji (krzywa jednorodnego produktu) jako miejsce geometryczne
punktów dla różnych metod wytwarzania (efektywnych, równoważnych i
niesprawnych).
Funkcja produkcji jest miejscem geometrycznym punktów, dlatego że każdy punkt na tej krzywej charakteryzuje się jednakową produkcją, przy różnych nakładach inwestycji i zatrudnienia.
i1
z2
Q1 – funkcja efektywna; x1 i x2 – jednakowa produkcja.
Wszystkie punkty znajdujące się na krzywej Q1 są efektywne. Te punkty, które są na krzywych Q2 i Q3 są niesprawne, bo wymagają wyższego poziomu zatrudnienia i inwestycji. Metody równoważne to takie, które dają taki sam efekt uzyskany dzięki różnym technologiom. Funkcji produkcji ze względu na technologie wykorzystania czynników produkcji może być nieskończenie wiele.
44. Założenia równowagi ogólnej - charakterystyka.
A) jest statyczna – oznacza to, że wszystkie zmienne odnoszą się do oddalonego punktu w czasie,
B) stały jest zbiór organizacji – system gospodarczy składa się z określonej liczby jednostek organizacyjnych, niezmiennych w czasie,
C) dwa typy podmiotów – producenci lub konsumenci,
D) zbiór produktów jest stały – oznacza to, że system gospodarczy wytwarza skończoną liczbę produktów, a ich liczba nie zmienia się w czasie,
E) jednoczesność działania – to znaczy, że zamiar produkcji, rzeczywista produkcja, jak też zamiar sprzedaży i rzeczywista sprzedaż są identyczne. Nie ma miejsca na produkcję w toku, nie działa zmienna czasowa.
F) dostępny dla nas zbiór procesów produkcji ma charakter wypukły – zakłada, że nie istnieją niepodzielne produkty (zakłada się doskonałą podzielność produktów), co powoduje, że wolumen (wielkość) produkcji, jej wydajność da się określić za pomocą zmiennych ciągłych. Zależność między nakładami i efektami opisują funkcje ciągłe i różniczkowalne.
G) zakładamy, że producent maksymalizuje różnicę między przychodami globalnymi a nakładami globalnymi.
H) maksymalizacja użyteczności konsumenta – oznacza, że będziemy dysponować skalą preferencji. Preferujemy jedne dobra, a innych nie chcemy.
I) stałe zbiory produkcji, konsumpcji i skali preferencji – czyli to, co produkujemy, konsumujemy jest stałe.
J) istnieje wyłączność przepływu informacji cenowych – nie ma przepływu informacji niecenowych,
K) anonimowość stosunków rynkowych – producentom jest wszystko jedno, komu sprzedają swoją produkcję i odwrotnie.
L) brak niepewności – każda jednostka zna swoje możliwości.
45. Równowaga cząstkowa, ogólna i idealna w warunkach gospodarki rynkowej.
Równowaga ogólna (globalna) ma miejsce wtedy, gdy w jakimś momencie w danym kraju suma popytu zgłaszanego na wszystkie dobra równa jest sumie podaży dóbr w tym czasie zaoferowanych. Równowaga określona w ten sposób jest niezbyt precyzyjna. Będzie ona występować także gdy:
połowa towarów dotknięta jest poważnym niedoborem, a istnieją znaczne nadwyżki drugiej połowy towarów;
połowa terytorium kraju dotknięta jest nierównowagą popytową, a druga podażową.
Równowaga ogólna, której towarzyszyły wszystkie równowagi cząstkowe jest tworem teoretycznym. W rzeczywistości zawsze mamy do czynienia z pewnym typem nierównowagi globalnej, której towarzyszą nierównowagi cząstkowe. Taką równowagę ogólną, której towarzyszą wszystkie równowagi cząstkowe na rynkach wszystkich towarów, na całym terytorium kraju i w każdym momencie badanego okresu nazywamy równowagą idealną. Równowaga cząstkowa istnieje w momencie, gdy na danym obszarze, na rynku jakiegoś dobra, popyt na to dobro jest równy podaży.
46. Nierównowaga popytowa jako przypadłość systemu gospodarki centralnie zarządzanej.
Nierównowaga popytowa występuje w gospodarce centralnie zarządzanej. Na rysunku obserwujemy, że podaż nie reaguje na zmianę ceny. Należy zauważyć, że linia D, symbolizująca popyt przebiega podobnie jak w gospodarce rynkowej. Popyt ten tworzy ludność, a ludność reaguje rynkowo niezależnie od typu gospodarki, w jakim żyje. Dlatego też popyt spada w miarę wzrostu ceny. Zjawisko chronicznej nadwyżki popytu na dobra zaopatrzeniowe nie może być interpretowana za pomocą krzywych popytu i podaży na rynku dóbr zaopatrzeniowych. Efekt = suma nakładów.
CB – nadwyżka popytu
47. Nierównowaga podażowa jako przypadłość systemu gospodarki rynkowej.
Rysunek ilustruje stan globalnej nierównowagi, a także wariant (podażowy) globalnego niezrównoważenia. Linia oznaczona D to funkcja popytu. Popyt jest tym wyższy, im niższe są ceny. Podaż w gospodarce rynkowej jest tym wyższa im wyższe są ceny. Im wyższe ceny, tym więcej towarów staje się opłacalnymi dla producentów. Przy bardzo wysokiej cenie opłaca się sprowadzać surowiec z odległych krajów, uruchomić stare, nisko wydajne maszyny, płacić pracownikom za pracę w godzinach nadliczbowych. Jeśli cena jest niższa, takie metody nie są opłacalne, gdyż koszty wytworzenia są równe lub wyższe od sumy uzyskanej ze sprzedaży.
Podaż globalna to wszystkie składające się na nią towary liczone w jednostkach naturalnych i mnożone przez ceny (ceny stałe). W gospodarce rynkowej stale istnieje nierównowaga podażowa. Objawia się ona bąd¼ jako nadwyżka dóbr, których nie można sprzedać, bąd¼ jako nadwyżka mocy produkcyjnych, których z braku popytu nie sposób uruchomić (poziom cen to średnia ważona cen wszystkich oferowanych w gospodarce dóbr i usług).
48. Zachowanie producentów i konsumentów w systemie gospodarki centralnie
zarządzanej.
Gospodarka centralnie zarządzana dotknięta jest chroniczną nierównowagą popytową. W skali globalnej objawia się ona stałą nadwyżką popytu nad podażą. Nierównowagę popytową można zinterpretować za pomocą wykresu funkcji popytu i podaży jedynie na rynku dóbr konsumpcyjnych. Cechą charakterystyczną dla gospodarki centralnie zarządzanej jest to, że podaż nie reaguje na zmiany ceny - niezależna od ich zmian, utrzymuje się na tym samym poziomie. Przedsiębiorstwo produkujące i sprzedające towary na rynek dóbr konsumpcyjnych jako przedsiębiorstwo państwowe objęte dyrektywami produkcyjnymi kalkuluje wielkość produkcji nie biorąc cen pod uwagę. Przedsiębiorcy nie kierują się maksymalizacją zysku lecz dyspozycyjnością wobec zwierzchnika, czyli gotowością na wykonywanie dyrektyw. Inaczej niż podaż, popyt jest funkcją reagującą na ceny. W miarę ich wzrostu popyt maleje, czyli tak jak w gospodarce rynkowej. Nierównowagi popytowej na rynku dóbr zaopatrzeniowych nie można zinterpretować za pomocą krzywych popytu i podaży, ponieważ żaden podmiot gospodarczy nie reaguje zmianą popytu lub podaży na zmiany ceny.
Dla przedsiębiorstw działających w warunkach gospodarki centralnie zarządzanej na rynku dóbr zaopatrzeniowych, cena materiałów do produkcji nie jest parametrem decydującym o zgłaszanym popycie lub oferowanej podaży. Ponieważ gospodarka centralnie zarządzana cechuje się stałymi niedoborami czynnika produkcji uwaga przedsiębiorstw skierowana jest na gromadzeniu rezerw. Rezerwa czynników produkcji jest odpowiednikiem zysku przedsiębiorstwa w warunkach gospodarki rynkowej. Konsument w gospodarce centralnie zarządzanej zachowuje się w ten sam sposób, jak konsument w gospodarce rynkowej. Chce on nabyć towar jak najtaniej, zachowuje się racjonalnie, maksymalizuje swoje użyteczności. Krzywa popytu jest zależna od reakcji mikroekonomicznych konsumentów. Przedsiębiorstwa nie zachowują się racjonalnie, ponieważ efekt mierzony jest jako suma nakładów. Gospodarka może się rozwijać tak długo, jak długo są rezerwy środków produkcji.
49. Mechanizm powstawania nierównowagi popytowej przy zachowaniu cen stałych i
zmiennych.
k – koszt krańcowy,
p – przydział czynnika stanowiącego wąskie gardło,
p’ – wzrost przydziału
W gospodarce centralnie zarządzanej, celem przedsiębiorcy nie jest maksymalizacja zysku lecz wykazywanie dyspozycyjności wobec zwierzchnika. Dyspozycyjność to zdolność dostarczenia określonej produkcji w określonym terminie. Zdolność ta powoduje gromadzenie rezerw czynników produkcji, gdyż rezerwy mocy produkcyjnych, siły roboczej, surowców pozwalają wykonywać zadania (nałożone odgórnie) planowane. Rezerwa czynników produkcji jest odpowiednikiem zysku w gospodarce rynkowej. Przedsiębiorstwa najwięcej uwagi poświęcają na gromadzenie jak największych zapasów środka, który jest najbardziej poszukiwany. Punkt równowagi w tego typu gospodarce to wielkość produkcji, przy której powstaje największa rezerwa środka stanowiącego efekt największych poszukiwań. Przedsiębiorstwo nie jest zainteresowane zwiększaniem produkcji, chyba że otrzyma zwiększony przydział środka. Wówczas rezerwa rośnie i można zwiększyć produkcję. Lecz wtedy nie będzie to wzrost wprost proporcjonalny. Firma zainteresowana jest bowiem tym, aby przydział rósł szybciej niż zużycie w liczbach bezwzględnych. Ta właśnie tendencja przejawiana przez wszystkie przedsiębiorstwa powoduje trwałą przewagę popytu nad podażą. Popyt na przydział czynników rośnie, nie towarzyszy temu jednak odpowiednia wysokość dóbr produkcyjnych.
50. Mechanizm powstawania nierównowagi podażowej.
k1, k2 – krzywe kosztów krańcowych,
u – utarg przeciętny,
p’ – zysk przeciętny,
pkt. C – maksymalny zysk krańcowy (optimum),
pkt. D – u=k1
pkt. D – optimum Pareto – punkt, powyżej
którego wzrost wielkości produkcji może
nastąpić jedynie przez substytucyjność
czynników produkcji.
I. ceny stałe;
Nierównowaga podażowa charakteryzuje gospodarkę rynkową i cechuje się stałą nadwyżką podaży nad popytem.
Celem przedsiębiorcy w gospodarce rynkowej jest maksymalizowanie zysku, czyli różnicy między kosztem a uzyskanym utargiem. Gdyby koszty rosły w tym samym tempie, co wzrost produkcji, ekspansja nie byłaby od tej strony przez przedsiębiorstwa hamowana. Tak jednak nie jest. Koszt krańcowy najpierw spada, jednak pó¼niej rośnie. W tej prawidłowości zawarte są hamulce rozwoju produkcji przy niezmiennych cenach i niezmiennym majątku produkcyjnym. Przy bardzo niskich rozmiarach produkcji koszt krańcowy jest wyższy od przeciętnego utargu, co oznacza, że do momentu osiągnięcia produkcji równej A, przedsiębiorstwo ponosi straty. Po przekroczeniu tego punktu każda następna jednostka produkcji przynosi zysk, co po przekroczeniu progu B równoznaczne jest z wyrównaniem kosztu i zysku. Bardzo istotnym problemem są zmiany zysku krańcowego. Zysk krańcowy, czyli osiągnięty dzięki sprzedaży kolejnej jednostki produktu jest początkowo coraz większy, a po przekroczeniu rozmiaru produkcji C zaczyna maleć. Zwiększenie
|
|
|
Zaloguj się, żeby móc dodawać komentarze.
|
|
|
Dodawanie ocen dostępne tylko dla zalogowanych Użytkowników.
Proszę się zalogować lub zarejestrować, żeby móc dodawać oceny.
Brak ocen.
|
|
|
|
