Mapa Serwisu
|
| Podatki - zagadnienia (27 stron) |
|
Admin1 dnia lutego 28 2007 21:48:10
|
Obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe.
Obowiązek podatkowy /definicje/:
a. abstrakcyjny obowiązek podatkowy określony w ustawach podatkowych obejmujący z jednej strony podatkowo prawny stan faktyczny z drugiej zaś jego następstwa prawne
b. zindywidualizowany obowiązek podatkowy ciążący na konkretnej osobie od chwili spełnienia przez nią ustawowych przesłanek
c. /ordynacja podatkowa/ à nie skonkretyzowana powinnośćd. poniesienia przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawie
Obowiązek podatkowy jest kategorią prawną i faktycznie zobiektywizowaną powstającą w warunkach przez ustawę określonych niezależnie od woli podmiotów temu obowiązkowi podlegających czy też podmiotów ustawowo zobowiązanych do stosowania różnych środków jego realizacji.
Zobowiązanie podatkowe.
Wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz skarbu państwa albo jednostki samorządu terytorialnego podatku w wysokości i w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.
Zwykle zobowiązanie podatkowe jest normatywnym następstwem obowiązku podatkowego jednostek nieraz przeradza się w zobowiązanie podatkowe np. przedawnienie prawa do ustalania zobowiązania podatkowego lub np. organ podatkowy orzeknie na wniosek podatnika o zaniechaniu wnioskodawcy ustalenia w całości zobowiązania podatkowego z uwagi na to, że pobranie podatku zagraża ważnym interesom podatnika a w szczególności jego egzystencji.
Powstawanie zobowiązań podatkowych.
Dwie metody powstawanie zobowiązań podatkowych:
e. z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego ustalającej wysokośćf. tego zobowiązania
Związana jest z decyzjami konstytutywnymi organów podatkowych, skutek ex nunc od momentu doręczenia tej decyzji biegną skutki prawne.
14 dniowy bieg terminu płatności podatku
termin 5 letni przedawnienia zobowiązań podatkowych
g. z dniem zaistnienia zdarzenia z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania
Związana z sam obliczeniem zobowiązania przez podatnika lub obliczeniem przez płatnika.
Organy podatkowe zaczynają działanie dopiero wtedy gdy stwierdzą jakieś uchybienie działaniach podatnika i wtedy podejmują deklaratoryjną decyzją podatkową /skutek ex tunc/
3. Wygasanie zobowiązań podatkowych.
metody efektywne /gdzie związek publicznoprawny realizuje swoje dochody/:
zapłata podatku
potrącenie
zaliczenie nadpłaty na poczet zaległości podatkowych
przeniesienie własności rzeczy lub innych praw majątkowych w zamian za zaległości podatkowe
metody nieefektywne /gdzie związek publicznoprawny nie otrzymuje należnych dochodów/:
zaniechanie poboru podatku
umorzenie zaległości podatkowej
przedawnienie zobowiązania podatkowego
rezygnacja wierzyciela podatkowego z dochodzenia należności podatkowej
ustanie egzystencji podatnika nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania podatkowego
Zapłata podatku.
Przez podatników prowadzących działalności gospodarza i obowiązanych do prowadzenia księgi rachunkowej winno nastąpić w formie bankowych rozliczeń bezgotówkowych
Zapłata podatku znakami opłaty skarbowej
Zapłata podatku przez jego zapłatą określonej ilości pieniędzy
Potrącenie /kompensacja/
Może mieć miejsce na wniosek podatnika lub z urzędu – gdy wierzytelność podatnika wobec Skarbu państwa jest wzajemna, bezsporna, wymagalna i powstała z takstatywnie wyliczonych tytułów.
Potrąceniom podlegają następujące wierzytelności podatnika wobec skarbu państwa /niektóre/:
Z tytułu odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie uzyskane na podstawie przepisów k.p.k.
Z tytułu robót budowlanych, dostaw i usług
Moment dokonania potrącenia zobowiązanie podatkowego z wierzytelności podatnika wobec skarbu państwa zależy od sposobu wszczęcia postępowania w tym zakresie.
Przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych podatnika na rzecz Skarbu państwa albo gminy, powiatu czy województwa w zamian za zaległości podatkowe wobec tych podmiotów /na wniosek podatnika/.
Przedmiotem świadczenia podatnika mogą być zarówno rzeczy ruchome, nieruchomości, prawa majątkowe o charakterze rzeczowym jak i obligacyjnym a także prawa na dobrach niematerialnych jeżeli są zbywalne.
Umorzenie zaległości podatkowej i odsetek za zwłokę.
Nieefektywny sposób wygasania zobowiązań podatkowych
Następuje na podstawie jednostkowego i konstytutywnego aktu administracyjnego organ ma się kierować ważnym interesem podatnika i interesem publicznym.
Prawem do umorzenia dysponuje nie tylko organ podatkowy, ale też Minister Finansów.
Nie można prowadzić postępowanie o umorzenie jeżeli zobowiązanie wygasło i nie istnieje zaległość podatkowa. Nie można umorzyć jedynie zaległości podatkowej odmawiając umorzenia odsetek za zwłokę.
Zaliczenie nadpłaty na poczet zaległości podatkowych lub bieżących zobowiązań podatkowych.
Z nadpłaconym podatkiem mamy do czynienia wtedy gdy istnieje podstawa do uiszczenia podatku przez określonego podatnika tyle, że ów podatek został uiszczony w kwocie wyższej od należnej wskutek decyzji konstytutywnej lub deklaratoryjnej wydanej przez organ podatkowy czy na skutek błędu popełnionego przez samego podatnika przy samo obliczeniu podatku.
Ordynacja podatkowa przewiduje dwie metody wysokości nadpłaty:
- przez organ podatkowy
- przez samego podatnika
Dwa terminy zwrotu nadpłaty:
- 30 dniowy
- 3 miesięczny à nadpłaty związanej z zobowiązaniami w których podatnik zobowiązany był do wpłacenia zaliczek na podatek albo czynił to za niego płatnik.
Termin pierwszy liczony jest od dnia wydania decyzji o zmianie decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego lub określającej wysokość zaległości podatkowej, zmiany decyzji o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego lub określającej wysokość zaległości podatkowej oraz decyzji o stwierdzeniu nadpłaty, a także zwrotu nadpłaty powstałej w wyniku orzeczenia
Trybunału Konstytucyjnego.
Zaniechanie poboru podatków.
Zaniechanie ustalanie podatku à zobowiązanie podatkowe w ogóle nie powstanie, nie następuje konkretyzacja obowiązku podatkowego.
Zaniechanie poboru podatków à zobowiązanie podatkowe istniejące nie może być stosowane do zobowiązania mającego powstać w przyszłości.
Przedawnienie zobowiązania podatkowego.
Po upływie 5 lat zaległość podatkowa z mocy prawa wygasa. Terminy przedawnienia to terminy prekluzyjne /zawite/.
Przedawnienie powoduje, że dokonane po upływie okresu przedawnienia zapłata podatku jest świadczeniem nienależnie uiszczonym lub pobranym, a więc stanowi nadpłatę podatku i kwota ta winna być przez wierzyciela podatkowego zwrócona podatnikowi.
Z mocy prawa ulegają przedawnieniu wszelkie zobowiązania podatkowe, niezależnie od sposobu powstania, a także należności płatników i inkasentów z tytułu nie pobranych albo nie wypłaconych podatków.
Instytucja przedawnienia zobowiązanie podatkowego nie może być utożsamiane z instytucją przedawnienia prawa do wymiaru – ustalenia zobowiązania podatkowego. Po upływie 3 lat związek publicznoprawny traci prawo do konkretyzacji tego obowiązku za pomocą konstytutywnej decyzji /termin ten nie ma zastosowania do decyzji deklaratoryjnej/.
Odpowiedzialność podatnika płatnika i inkasenta za zobowiązania.
Łwiadczenie podatkowe jest przymusowe. Występują dwa rodzaje sankcji, sankcje podatkowe i karno – skarbowe.
Odpowiedzialność osobista dłużnika podatkowego jest nieograniczona.
Podatnik à odpowiada całym swoim majątkiem i współmałżonka.
Płatnika à ponosi odpowiedzialność osobistą całym swoim majątkiem.
Inkasent à ponosi osobistą odpowiedzialność majątkową całym swoim majątkiem za pobierane, a nie wpłacone w terminie podatki.
Decyzje o odpowiedzialność podatkowej płatnika i inkasenta nie może być wdane w dwóch przypadkach:
Gdy przepis szczególny wyklucza możliwość pociągnięcia do odpowiedzialność płatnika lub inkasenta.
Gdy podatek nie został pobrany z winy podatnika
Następstwo prawne w ordynacji podatkowej
Rodzaje i przyczyny przekształceń podmiotów gospodarczych.
Wyróżnia się przekształcenia formy prawnej prowadzenia działalności gospodarczej w szerokim ujęciu, które dzieli się na przekształcenia dokonywane przez formalne rozwiązanie dotychczasowego podmiotu gospodarczego i przeniesienia w drodze i pod tytułem szczególnym jego majątku na inny podmiot prawny oraz przekształcenie bez likwidacji dotychczasowego podmiotu.
Fuzje podmiotów gospodarczych to połączenie dwóch lub większej liczby podmiotów o dowolnej formie prawnej w jedność gospodarczą i prawną.
Następstwo prawne podmiotów gospodarczych w ordynacji podatkowej.
Wyróżniamy dwie zasadnicze grupy przepisów dotyczące sukcesji uniwersalnej: następstwo prawne przy przekształcaniu lub połączenia osób prawnych oraz komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych oraz następstwo prawne spadkobierców i zapisobierców.
Osoba prawna wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki przekształconej osoby prawnej albo każdej z łączących się osób prawnych.
Następstwo prawne przewidziano także dla podziału osób prawnych.
Przedmiotem sukcesji uniwersalnej w przypadku przekształceń i fuzji są zarówno uprawnienia i obowiązki prawnopodatkowe powstające z mocy prawa, jak i powstające z konstytutywnych decyzji wydawanych na podstawie przepisów prawa podatkowego. W przypadku podziału osób prawnych chodzi o uprawnienia podatkowe powstające z mocy prawa i konstytutywnych decyzji administracyjnych wydanych na podstawie przepisów prawa podatkowego.
Następstwem prawnym w sferze podatkowej zostali również objęci nabywcy przedsiębiorstw państwowych oraz spółek, które na podstawie przepisów o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych nabyły lub przejęły te przedsiębiorstwa.
Następstwo prawne spadkobierców i zapisobierców.
Postanowienia Ordynacji podatkowej zmieniają w sposób zasadniczy pozycję prawnopodatkową spadkobierców, czyniąc ich uniwersalnymi następcami prawnymi. Spadkobiercy przejmuję bowiem nie tylko przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy, ale i również prawa niemajątkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, pod warunkiem jednakże dalszego prowadzenia tej działalności na własny rachunek.
Odrzucenie spadku powoduje brak sukcesji uniwersalnej, natomiast przejęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza powoduje. źe sukcesja podatkowa jest również ograniczona do aktywów przejmowanego spadku w zakresie praw majątkowych.
Odpowiedzialność spadkobierców dotyczy również pobranych, a nie wpłaconych podatków z tytułu sprawowanej przez spadkodawcę funkcji płatnika lub inkasenta; odsetek za zwłokę zaległości podatkowych spadkodawcy; nie zwróconej przez spadkodawcę zaliczki naliczonego VAT oraz ich oprocentowania; opłaty prolongacyjnej i kosztów postępowania egzekucyjnego.
Odpowiedzialność spadkobierców za zobowiązanie podatkowe spadkodawcy kształtowana jest konstytutywną decyzję organu podatkowego, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania spadkodawcy. O tym, iż jest to decyzja konstytutywna przesądza fakt, iż dopiero z momentem doręczenia powstają skutki prawne w postaci obowiązku uiszczenia w terminie 14 dni określonych w decyzji o zakresie odpowiedzialności należności.
Na organy podatkowe w związku z ewentualnym ustaleniem zakresu odpowiedzialności spadkobiercy, zostały nałożone określone obowiązki. I tak mają one m.in. obowiązek zawiadamiania spadkobierców o złożonych przez spadkodawcą odwołaniach od decyzji, zażaleniach na postanowienia i skargach do sądu administracyjnego.
Odpowiedzialność osób trzecich w ordynacji podatkowej.
Zasady ogólne odpowiedzialności osób trzecich.
Odpowiedzialność podatkowa osób trzecich np. rozwiedzionego małżonka – oznacza solidarne obciążenie tych podmiotów następstwami niewykonania obowiązków podatkowych osób bezpośrednio do tego zobowiązanych z danego stosunku prawnopodatkowego, a także płatników i inkasentów.
Odpowiedzialność podatkowa osób trzecich ma zawsze charakter posiłkowy. Oznacza to m.in., że w przypadku śmierci lub likwidacji podatnika, osoba trzecia odpowiada za jego zaległości podatkowe solidarnie z sukcesorem podatnika.
Instytucja odpowiedzialności podatkowej osób trzecich wykorzystywana być może w trzech zasadniczych sytuacjach: gdy zabraknie podatnika, płatnika lub inkasenta, który ponosi osobistą odpowiedzialność majątkową za zaległość podatkową lub niewykonanie swych innych obowiązków podatkowych; gdy podatnika, płatnik i inkasent nie wykonują swego zobowiązania podatkowego lub innych obowiązków wynikających z ustawy we właściwy sposób i we właściwym terminie; gdy dochody i majątek podatnika, płatnika i inkasenta w wyniku wszczętej egzekucji, okazują się być niewystarczającymi.
Akcesoryjny charakter odpowiedzialności podatkowej osób trzecich - organy podatkowe o odpowiedzialności osoby trzeciej winny orzekać bowiem dopiero po stwierdzeniu bezskuteczności egzekucji do majątku podatnika, płatnika czy inkasenta.
Osoby trzecie nie ponoszą odpowiedzialności podatkowej z mocy prawa.
Nie można wydać decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej, jeżeli do końca roku kalendarzowego, w którym, powstała zaległość podatkowa, upłynęło 5 lat.
Przedawnienie zobowiązania wynikającego z decyzji o odpowiedzialności następuje po upływie 3 lat od końca roku kalendarzowego, w którym ta decyzja została wydana, czyli że na skutek nie wykonywania tej decyzji, następuje wygaśnięcie tam wynikającego zobowiązania na skutek upływu czasu z mocy prawa.
Zasady odpowiedzialności podatkowej poszczególnych kategorii osób trzecich.
Pierwszą grupę osób które mogą być pociągnięte do odpowiedzialności prawnej stanowią: rozwiedziony małżonek podatnika, małżonek ze zniesioną ustawowo wspólnością majątkową oraz członek jego rodziny. I tak rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej, jednakże tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym. Odpowiedzialność rozwiedzionego małżonka, nie obejmuje jednakże odsetek za zwłokę oraz kosztów egzekucyjnych powstałych po dniu uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie, a także nie pobranych podatków przez płatnika. Pociągać zatem będzie można do odpowiedzialności rozwiedzionego małżonka płatnika i inkasenta w czasie trwania wspólności majątkowe gdy: pobrane podatki nie zostały przez nich terminowo wpłacone organowi podatkowemu.
Odpowiedzialność członka rodziny podatnika oparta jest z jednej strony na powiązaniach rodzinnych, z drugiej natomiast strony na powiązaniach gospodarczych polegających na stałym współdziałaniu w prowadzeniu działalności gospodarczej oraz osiąganiu korzyści z tego tytułu.
Odpowiedzialność powyższa ograniczona jest do wysokości uzyskanych przez członka rodziny korzyści oraz nie obejmuje nie pobranych należności związanych z funkcjami płatnika i inkasenta, z wyjątkiem nie pobrania ich od członków rodziny.
Odpowiedzialności podatkowej podlega również nabywca przedsiębiorstwa podatnika, jego zorganizowanej części, a także środków trwałych o wartości co najmniej 10.000 zł, za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Osoba trzecia ponosi solidarną odpowiedzialność z podatnikiem, z zakres tej odpowiedzialności jest ograniczony do wartości nabytego majątku. Ograniczenie odpowiedzialności do wartości nabytego majątku nie ma miejsca, gdy jego nabywcą był członek rodziny.
Odpowiedzialność podatkowa firmującego. Samo firmactwo polega, najogólniej rzecz biorą, na tym, że osoba podlegająca opodatkowaniu część lub całość swej działalności gospodarczej prowadzi pod nazwiskiem, nazwą lub firmą innego osoby. Firmanctwo ma na celu zatajenie prowadzonej działalności gospodarczej lub rzeczywistych rozmiarów działalności firmowanego.
Odpowiedzialność dzierżawcy nieruchomości. Odpowiadają oni całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem będącym właścicielem, użytkownikiem wieczystym lub posiadaczem samoistnym nieruchomości za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych, wynikających z opodatkowania nieruchomości, powstałych podczas trwania dzierżawy.
Ordynacja podatkowa przewiduje również odpowiedzialność osób trzecich za zaległości podatkowe spółek prawa cywilnego i handlowego.
Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych.
Zabezpieczenie na majątku podatnika.
Zabezpieczenie wykonania zobowiązania podatkowego na majątku podatnika. I tak zobowiązanie podatkowe może być zabezpieczone na majątku podatnika przed terminem płatności podatku, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie zostanie ono wykonane.
Drugim przypadkiem zabezpieczenia na majątku podatnika jest zabezpieczenie zobowiązania przed wydaniem decyzji ustalającej wysokość tego zobowiązania, a więc przed powstaniem zobowiązania podatkowego, gdy z dowodów zgromadzonych w postępowaniu wynika, że zobowiązanie może nie zostać wykonane.
Trzeci natomiast przypadek, to zabezpieczenie przed wydaniem decyzji określającej wysokość zaległości podatkowej powstało z mocy prawa i upłynął jednoczenie termin płatności podatku
Hipotek ustawowa.
Hipotek jest instytucją znaną prawu cywilnemu, stanowiąc ograniczone prawo rzeczowe na nieruchomości w celu zabezpieczenia określonej wierzytelności pieniężnej. Istotą zabezpieczenia hipotecznego jest to, iż wierzyciel może dochodzić swej wierzytelności z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własności i z pierwszeństwem przed osobistym wierzycielami każdoczesnego właściciela nieruchomości.
Hipotek ustawowa powstaje z dniem: doręczenia podatnikowi decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego albo wydania przez organ podatkowy decyzji określającej wysokość zaległości podatkowej albo wydania decyzji o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta.
Na wniosek organu podatkowego właściwy sąd rejonowy dokonuje wpisu hipotek ustawowej do księgi wieczystej.
Zastaw skarbowy.
Zabezpieczenie wykonania zobowiązania podatkowego może również następować poprzez zastaw skarbowy.
W celu zabezpieczania oznaczonej wierzytelności – rzecz ruchomą można obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to, czyją stała się własności, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy, wyjąwszy tych, którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne.
Wpis do rejestru zastawów skarbowych dokonywany jest na podstawie decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego lub określającej zaległość podatkową, a w przypadku płatnika i inkasenta decyzji o odpowiedzialności podatkowej.
Postępowanie podatkowe w świetle ordynacji podatkowej.
Ogólne postępowanie administracyjne, a postępowanie podatkowe.
Ogólna charakterystyka.
Postępowanie podatkowe ma na celu ustalenie istnienia i zakresu roszczeń pieniężnych państwa oraz samorządy terytorialnego w stosunku do podmiotów, które znajdują się w sytuacji określonej przez prawo podatkowe.
Rozstrzygnięcie każdej sprawy podatkowej wymaga ustalenia dwóch stanów: stanu prawnego określonego w przepisach prawnych dotyczących poszczególnych podatków i w przepisach ogólnych prawa podatkowego materialnego oraz podatkowego stanu faktycznego.
Modele prawne postępowania podatkowego.
Pierwszy model, który można określić mianem „rozłącznego”, zakłada oddzielne uregulowanie prawne postępowania podatkowego i ogólnego postępowania administracyjnego. W modelu tym nie zakłada się bezpośredniego stosowania przepisów ogólnego postępowania administracyjnego przy rozstrzyganiu spraw podatkowych.
Drugi możliwy model, zwany „inkorporacyjnym” polega na całkowitym włączeniu postępowania podatkowego do ogólnego postępowania administracyjnego. W modelu tym dla rozstrzygnięcia indywidualnych spraw podatkowych znajdowałyby zastosowanie tylko i wyłącznie przepisy obowiązujące w zakresie ogólnego postępowania administracyjnego, natomiast nie miałyby racji bytu odrębne instytucje prawne, właściwe tylko postępowaniu podatkowemu. Powyższy model postępowania podatkowego jest modelem tylko teoretycznym,
Trzeci model nazywany mianem „mieszanego” bąd¼ „pośredniego” zakłada, iż postępowanie podatkowe jest szczególnym postępowaniem administracyjnym.
Zasady ogólne postępowania podatkowego.
Treść zasad ogólnych postępowania podatkowego.
Fundamentalną zasadą postępowania podatkowego jest zasada praworządności polegająca na tym, że organy podatkowe działają na podstawie prawa i zgodnie z prawem.
Zasada prawdy obiektywnej jest naczelną zasadą postępowania podatkowego, mającą wpływ na ukształtowanie całego toku postępowania, a zwłaszcza na rozłożenia ciężaru dowodu w tym postępowaniu. Zobowiązuje ona w toku postępowania organy podatkowe do podejmowanie wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy. Łrodkami, które służą w postępowaniu do ustalenia prawdy obiektywnej są przede wszystkim dowody.
Zasada udzielania pomocy /informacji/ prawnej nakłada na organy podatkowe obowiązek należytego i wyczerpującego informowania na wniosek strony o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem postępowania podatkowego. Organ podatkowy nie jest zatem zobowiązany do udzielania wnioskodawcy informacji o przepisach innych aniżeli podatkowe, nawet jeżeli pozostają w związku z toczącym się postępowaniem podatkowym.
Zasada czynnego udziału stron w każdym stadium postępowania podatkowego – organy podatkowe obowiązane są zapewnić stronom ich czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Sformułowanie zasady o takiej treści należy wiązań z tym, iż postępowanie podatkowe nie ma charakteru kontradyktoryjnego, dominująca jest w nim pozycja organu podatkowego. Z zasadą czynnego udziału stron w postępowaniu wiąże się ściśle zasada dochodzenia do prawdy obiektywnej oraz zasada praworządności. Gwarancjami procesowymi realizacji tych zasad są uprawnienia zapewniające stronom bezpośredni wpływ na przebieg postępowania wyjaśniającego i dowodowego oraz na samą decyzję.
Zasada przekonywania stron nawiązuje do metod działania państwa demokratycznego. Organy podatkowe prowadzące postępowanie mają obowiązek uzasadniania oraz wyjaśniania stronom przesłanej i motywów podejmowania takiej, a nie innej decyzji. Strona w toku całego przeprowadzonego postępowania podatkowego oraz uzasadnienia decyzji winna być przekonana, iż w danym stanie prawnym i faktycznym niedopuszczalne było inne rozstrzygnięcie, aniżeli te które zapadło.
Zasada szybkości i prostoty postępowania nakazuje organom podatkowym wnikliwe i szybkie działanie oraz posługiwanie się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do załatwienia sprawy. Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień powinny być załatwiane niezwłocznie.
Zasada zaufania do organów podatkowych – spina w całość ogólne zasady postępowania podatkowego.
Zasada pisemności – nakazuje załatwiać sprawy podatkowe w formie pisemnej.
Zasada dwuinstancyjności polega na tym, iż od rozstrzygnięcia I instancji przysługuje stronie środek odwoławczy do drugiej - wyższej instancji.
Zasada trwałości decyzji ostatecznych jest nie tylko ochrona praw nabytych strony, ale w ogóle istniejącego porządku prawnego. Pewność obrotu prawnego /bezpieczeństwo prawne/ wymaga, by decyzje ostateczne w sprawach podatkowych były co do zasady trwałe, by podatnik uiszczając należność pieniężną wynikającą z decyzji miał pewność, iż po raz drugi organy podatkowe nie będą żądały zapłacenia podatku. Decyzja podatkowa staje się w postępowaniu ostateczna wtedy, gdy strona nie złożyła w terminie 14 dni odwołania, albo gdy decyzję wydał organ odwoławczy, albo gdy decyzję tylko w jednej instancji wydał na skutek ustawowego upoważnienia Minister Finansów. Ostatecznej decyzji podatkowej przysługuje ponadto domniemanie legalności, a to oznacza, że do chwili jej uchylenia bąd¼ stwierdzenia jej nieważności może ona być przez uprawnioną stronę wykonywana.
Zasada jawności postępowania wyłącznie dla stron ma na względzie interes samej strony i nie jest znana ogólnemu postępowaniu administracyjnemu. Organy podatkowe w trakcie postępowania podatkowego gromadzą cały szereg danych o sytuacji finansowej, majątkowej i osobistej podatnika, o rodzaju i rozmiarach prowadzonej rzecz niego działalności.
Zasada sądowej kontroli legalności decyzji podatkowej przez niezawisły i bezstronny sąd administracyjny.
Postanowienia ogólne postępowania podatkowego.
Właściwość organów podatkowych.
W stosunku do orzeczeń wójtów /burmistrzów, prezydentów/, starosty i marszałka województwa w sprawach podatkowych – organami wyższego stopnia /II instancji/ są samorządowe kolegia odwoławcza, a w stosunku do orzeczeń urzędów skarbowych i inspektorów kontroli skarbowej – izby skarbowe. Organem naczelnym w stosunku do wszystkich państwowych organów podatkowych jest Minister Finansów.
Przez właściwość rzeczową należy rozumieć uprawnienia organu podatkowego do prowadzenia postępowania i wydania decyzji raz postanowień, czy zaświadczeń w sprawach podatkowych.
Do zakresu działania urzędów skarbowych w I instancji należy: ustalanie lub określanie i pobór podatków oraz niepodatkowych należności budżetowych, jak również innych należności na podstawie odrębnych przepisów; rejestrowanie podatników oraz przyjmowanie deklaracji podatkowych; wykonywanie kontroli podatkowej; podział i przekazywanie, na zasadach określonych w odrębnych przepisów, dochodów budżetowych między budżetem państwa i budżetami jednostek samorządy terytorialnego; prowadzenie dochodzeń w sprawa karanych skarbowych; wykonywanie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych, a także kar majątkowych w zakresie określonym w przepisach Kodeksu karnego wychowawczego oraz kodeksu karnego skarbowego.
Do izby skarbowej jako organu wyższego stopnia w stosunku do urzędu skarbowego – na podstawie art. 5 ust. 7 powyższej ustawy należy m.in. rozstrzyganie w II instancji w sprawach należących w I instancji do urzędów skarbowych. Do ich kompetencji należy ponadto ustalanie i udzielanie oraz analizowanie prawidłowości wykorzystania dotacji przedmiotowych dla podmiotów gospodarczych w zakresie ustalonym przez Ministra Finansów.
Organami wyższego stopnia w indywidualnych w sprawach rozpatrywanych w I instancjach przez orany samorządu terytorialnego są samorządowe kolegia odwoławcza. Są one organami właściwymi w szczególności do rozpatrywania odwołań od decyzji, zażaleń na postanowienia, żądań wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności oraz skarg w trybie uregulowanym przez przepisy Ordynacji podatkowej.
Częścią składową właściwości rzeczowej organów podatkowych jest tzw. właściwość instancyjna /funkcjonalna/. Rozstrzyga ona, który z właściwych w danej sprawie organów podatkowych jest uprawniony do załatwienia określonej sprawy w I instancji, a który jako II instancja /odwoławcza/.
Przez właściwość miejscową należy rozumieć uprawnienie organu podatkowego do prowadzenia postępowania w określonej sprawie ze względu na terytorialny zasięg jego kompetencji.
Przy ustalaniu właściwości rzeczowej, funkcjonalnej czy też miejscowej mogą powstawać spory kompetencyjne między organami podatkowymi. Spory takie mogą przybierać charakter sporów pozytywnych /w przypadku, gdy przynajmniej dwa organy uważają się za uprawnione do załatwienia sprawy podatkowej/ lub sporów negatywnych /w przypadku, gdy żaden organ nie uważa się za właściwy do załatwienia sprawy/.
Wyłączenie organu podatkowego lub pracownika organu podatkowego.
Działalność organów podatkowych w załatwianiu spraw tak konfliktowych jak sprawy podatkowe winna cechować bezstronność, działanie wolne od jakichkolwiek wpływów mogących podważyć zaufanie obywateli do ich rozstrzygnięć oraz służyć przede wszystkim urzeczywistnieniu zasady dochodzenia do prawdy obiektywnej. Gwarancją procesową bezstronności działania aparatu fiskalnego są m.in. postanowienia art. 131 i 132 o.p., normujące instytucję wyłączenia organu podatkowego w określonych sytuacjach, rozumianą jako wyłączenie całej instancji.
Także instytucja wyłączenia pracownika organu podatkowego służy realizacji w postępowaniu podatkowym zasady zaufania do organów podatkowych oraz zasady prawdy obiektywnej.
Katalog przyczyn wyłączenia pracownika od udziału w postępowaniu podatkowym można podzielić na dwie zasadnicze grupy: bliskość wobec sprawy oraz bliskość wobec stron.
Strony postępowania podatkowego.
Stroną w postępowaniu podatkowym jest każdy, kto żąda czynności organu podatkowego, do kogo czynność organu podatkowego się odnosi lub czyjego interesu działanie organu podatkowego choćby pośrednio dotyczy.
Do wszczęcia samego postępowania wystarczy zatem, subiektywne mniemanie wnioskodawcy, że jego wniosek jest oparty na interesie prawnym, a z chwilą jego wniesienia podmiot ten uzyskuje status strony.
Powyższe definicja opisowa strony jest dodatkowo w art. 134 o.p. uzupełniona definicją poprzez wyliczenie podmiotów, które w postępowaniu podatkowym muszą być uważane za stronę i która ogranicza krąg osób mogących być stronami według ujęcia subiektywnego. I tak stroną w postępowaniu podatkowym jest zawsze podatnik, płatnik, inkasent lub ich następcy prawni, a także osoby trzecie jak: rozwiedziony małżonek, członek rodziny.
W postępowaniu podatkowym może również brać udział na prawach strony – prokurator, jeżeli uzna, że jego udział może przyczynić się do usunięcia stanu niezgodnego z prawem oraz Rzecznik Praw Obywatelskich.
Możliwość skutecznego i samodzielnego działania strony w postępowaniu podatkowym zwana zdolnością procesową uzależniona jest od zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych. W imieniu osoby fizycznej nie posiadającej zdolności do czynności prawnych winien zatem działać przedstawiciel ustawowy, natomiast w przypadku stron nie będących osobami fizycznymi – działają one albo przez swego ustawowego przedstawiciela albo przez właściwy organ osoby prawnej.
Strony w postępowaniu podatkowym mogą posługiwać się pełnomocnikami procesowymi, którymi może być każda osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Terminy.
Termin można rozmaicie klasyfikować. Terminy rozumiane jako pewien okres czasu można podzielić na: terminy ustawowe /wynikające z postanowień Ordynacji podatkowej i innych przepisów prawa podatkowego/ i terminy urzędowe, czyli terminy wyznaczone przez organ podatkowy prowadzący postępowanie. Przykładem terminów ustawowych wyznaczonych z góry przepisy prawa podatkowego są: terminy załatwienia spraw podatkowych, termin wypowiedzenia się strony w sprawie zebranego materiału dowodowego. Cechą terminów ustawowych jest to, że nie mogą być one zmieniane ani przez organ podatkowy, ani przez stronę. Zarówno terminy ustawowe jak i urzędowe są w postępowaniu podatkowym terminami zawitymi /prekluzyjnymi/, co oznacza że dana czynność procesowa może być wykonana tylko w ramach wyznaczonego okresu.
Niektóre terminy w postępowaniu podatkowym mogą mieć charakter terminów instrukcyjnych, najczęściej odnoszących się do zachowań organów podatkowych, których naruszenie nie pozbawia dokonanych czynności skuteczności prawnej. Przykładem tego rodzaju terminów instrukcyjnych są terminy załatwiania spraw podatkowych.
Możliwość uchylenia ujemnych skutków prawnych dla strony, spowodowanych uchybieniem terminu procesowego, za pomocą instytucji przywrócenia terminu. Przywrócenie terminu nie następuje nigdy z urzędu, a tylko i wyłącznie na wniosek strony. Strona ubiegająca się o przywrócenie terminu winna: uprawdopodobnić brak swej winy, które powinno odnosić się wyłącznie do kwestii przyczyn niedotrzymania terminu, a nie być skierowane przeciwko podstawy prawnej lub okolicznościom faktycznym dotyczącym samej decyzji; wnieść prośbę o przywrócenie terminu w ciągu 7 dni od ustalenia przyczyny uchybienia terminowi, dopełnić czynności, da której był określony termin.
Doręczenia pism procesowych i wezwania.
Przez doręczanie pism procesowych w postępowaniu podatkowym należy rozumieć przekazywanie wszelkiego rodzaju wezwań, zawiadomień, protokołów, decyzji czy postanowień przez organy podatkowe stronom i innym uczestnikom toczącego się postępowania.
Z uwagi na skutki prawne, istotne znaczenie w postępowaniu podatkowym ma prawidłowe doręczanie pism procesowych stronom. Nieprawidłowe doręczone pismo procesowe nie może powodować dla stron powstania ujemnych skutków.
Ordynacja podatkowa dzieli sposoby doręczeń pism w sprawach podatkowych na dwa rodzaje: zwykłe i szczegółowe. Do zwykłych sposobów zalicza się doręczanie pism procesowych za pokwitowaniem przez pocztę, swoich pracowników lub przez inne upoważnione osoby np. polskie urzędy konsularne.
Szczegółowe sposoby doręczania pism wchodzą w rachubę wówczas kiedy adresat uchyla się od przyjęcia pism lub kiedy nie jest znane jego miejsce zamieszkania czy siedziba.
Wezwanie przez organ podatkowy strony lub innej osoby do osobistego stawienia się w celu złożenia wyjaśnień lub zeznań lub dokonania określonej czynności.
Postępowanie podatkowe przed organem I instancji.
Wszczęcie postępowania.
Dla podatnika ważne znaczenie ma data wszczęcia postępowania podatkowego. Istotne jest to zarówno z uwagi na termin załatwienia sprawy podatkowej oraz z uwagi na termin przedawnienia zobowiązań podatkowych.
Datą wszczęcia postępowania z urzędu jest dzień doręczenia stronie postanowienia o wszczęciu postępowania.
Współuczestnictwo w postępowaniu podatkowym tj. wszczęcie i rozstrzyganie w ramach jednego postępowania o kilku spraw podatkowych.
Postępowanie wstępne.
Wyróżnia się niekiedy tzw. fazę postępowania wstępnego, poprzedzającą swym zakresem samo wszczęcie postępowania. W fazie tej następuje ewidencjonowanie podmiotów, potencjalnych podatków przede wszystkim przez zarejestrowanie, przesyłanie informacji podatkowej przez zobowiązane do tego podmioty, czy też zbieranie różnego rodzaju informacji o podatnikach przez same organy podatkowe.
Dane dotyczące ewidencji podatników są w posiadaniu poszczególnych urzędów skarbowych oraz gromadzone w centralnym rejestrze podatników, prowadzonym przez Ministra Finansów, pod nazwą Krajowa Ewidencja Podatników.
Dowody i postępowanie dowodowe.
Celem każdego postępowania podatkowego jest dokładne wyjaśnienie podatkowego stanu faktycznego sprawy, aby jej załatwienie opierało się na udowodnionych faktach i aby do tych faktów zostały zastosowane właściwe normy materialnego prawa podatkowego. Realizacja prawdy obiektywnej wymaga, aby dopuścić jako dowód w sprawie podatkowej wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia stanu faktycznego, a nie jest sprzeczne z prawem.
Zasada swobodnej oceny dowodów zakłada , iż organ podatkowy nie jest krępowany przy ocenie określonych dowodów kryteriami formalnymi, ma on bowiem swobodnie, na podstawie całokształtu materiału dowodowego ocenić, czy dana okoliczność została udowodniona.
Łrodki dowodowe w postępowaniu podatkowym klasyfikowane być mogą na podstawie różnych kryteriów. I trak z uwagi na sposób zetknięcia się organu podatkowego z faktem, można ogół środków dowodowych podzielić na bezpośrednie tj., takie przy których organ ma możliwość bezpośredniego spostrzegania i stwierdzenia prawdziwości określonego faktu i dowody pośrednie, gdzie pewne fakty są stwierdzane na podstawie innego faktu.
Wg kryterium rodzaju informacji – środki dowodowe można podzielić na rzeczowe, gdy, ¼ródłem informacji są cechy danej rzeczy lub dowodowy osobowe, w których ¼ródłem informacji są osoby.
Z uwagi na kryterium dopuszczalności środka dowodowego można je podzielić na podstawowe tj. takie których przeprowadzenie nie jest obwarowane określonymi przesłankami i dowody posiłkowe, tj. środki, których dopuszczalność jest uzależniona od spełnienia określonych przesłanek. Ze względu na kryterium prawnej regulacji środków dowodowych można je podzielić na takie, które określono w Ordynacji podatkowej oraz tzw. dowody nienazwane.
Dowodem w postępowaniu podatkowym mogą być: księgi podatkowe, rozumiane jako księgi rachunkowe, podatkowa księga przychodów i rozchodów, ewidencje i rejestry itd.
Kontrola podatkowe jest istotnym środkiem pozwalającym w wielu sytuacjach organom podatkowym pierwszej instancji na ustalenie rzeczywistego stanu podatkowego oraz zweryfikowanie danych wynikających z deklaracji podatkowych i ksiąg podatkowych.
Celem kontroli podatkowej przeprowadzonej na podstawie imiennego upoważnienia przez organ podatkowy pierwszej instancji jest sprawdzenie wywiązywania się przez podatników, płatników i inkasentów ze swych obowiązków.
Dlatego przebieg czynności kontrolnych dokumentowany musi być protokołem.
Osobie kontrolowanej przez organ podatkowy przysługuje cały szereg gwarancji procesowych. I tak, nie zgadzając się z ustaleniami zawartymi w protokole – podmiot kontrolowany może zgłosić niezwłocznie do protokołu odpowiednie wyjaśnienia lub zastrzeżenia. Może również swoje zastrzeżenia i wyjaśnienia zgłosić w terminie 21 dni od daty doręczenia protokołu, wskazując równocześnie stosowane wnioski dowodowe. Organ podatkowy – pamiętając o uprawnieniach podatnika wynikających z art. 291 par. 2 o.p. – winien wstrzymać się z wydawaniem decyzji co najmniej przez okres 21 dni od doręczenia protokołu kontroli.
Adnotacja jest rodzajem notatki urzędowej sporządzanej przez organ podatkowy w sytuacjach nie wymagających sporządzenia protokołu. Adnotację od protokołu odróżnia m.in. to, iż dotyczy ona kwestii mających znaczenie dla sprawy lub toku postępowania, ale kwestie te nie mają znaczenia istotnego.
Istotne znaczenie dowodowe w postępowaniu podatkowym mają składane przez strony deklaracje podatkowe. Deklaracje podatkowe stanowią oświadczenie wiedzy strony o faktach, które mają znaczenie dla powstania obowiązku i zobowiązania podatkowego.
Organ podatkowy związany jest z domniemanie prawdziwości złożonej deklaracji.
Podstawowe znaczenie w postępowaniu dowodowym prowadzonym przez organy podatkowe mają księgi podatkowe. Przez księgę podatkową należy rozumieć księgi rachunkowe, podatkową księgę przychodów i rozchodów, ewidencje oraz rejestry, do których prowadzenia do celów podatkowych, na podstawie odrębnych przepisów obowiązania są podatnicy, płatnicy lub inkasenci.
Ustawodawca księgi podatkowe nakazuje uważać za rzetelne tylko wtedy, gdy dokonywane w nich zapisy odzwierciedlają stan rzeczywistości, faktyczny.
Za niewadliwą księgę podatkową nakazuje natomiast ustawodawca uznawać księgę prowadzoną prawidłowo pod względem formalnym tj. zgodnie z zasadami wynikającymi z przepisów szczególnych.
Oprócz dokumentów prywatnych, w jurysdykcyjnym postępowaniu podatkowym dowodami mogą być również dokumenty urzędowe, które stanowią dokumenty pochodzące od organów państwowych oraz samorządu terytorialnego, instytucji i organizacji, które wydają je w określone formie w ramach swych kompetencji prawnej, dla uzewnętrznienia swej woli. Dokumenty urzędowe korzystają z dwojakiego rodzaju domniemań: domniemania pochodzenia od organu widniejącego jego wystawcy oraz zgodności z prawdą tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone.
Istotnym dowodem w postępowaniu podatkowym mogą być także informacje bankowe /informacja instytucji finansowych/.
Łwiadkiem w postępowaniu podatkowym nie może być osoba niezdolna do postrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń.
W sprawie wymagającej wiadomości specjalnych organ podatkowy może powołać biegłego lub biegłych w celu wydawania opinii.
Łrodkiem dowodowym bardzo podobnym w swej istocie do zeznań świadków jest przesłuchanie strony.
Obligatoryjne podstawy zawieszenia postępowania podatkowego, do których zaliczono: śmierć strony, jeżeli postępowanie nie ulega umorzeniu jak bezprzedmiotowe, gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia wstępnego przez inny organ lub sąd; w razie śmierci przedstawiciela ustawowego strony; w razie utraty przez stronę lub jej ustawowego przedstawiciela zdolności do czynności prawnych; w sprawie dotyczącej odpowiedzialności osoby trzeciej przed upływem terminów przewidzianych w art. 108 par 2 o.p.
Zawieszenie fakultatywne toczącego się postępowania może nastąpić na wniosek strony tylko i wyłącznie w sprawie udzielania ulg w zapłacie zobowiązań podatkowych.
Tylko strona lub jej przedstawiciel ustawowy lub pełnomocnik ma prawo przeglądania akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek, kopii lub odpisów w lokalu organu podatkowego i w obecności pracownika tego organu.
Ustawodawca w art. 200 o.p. nakazał, by organ podatkowy wyznaczał zawsze stronie 3-dniowy termin do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego. Niewyznaczenie takiego terminu lub wcześniejsze wydanie decyzji /przed upływem 3 dni/ powoduje, iż tak wydana decyzja narusza jaskrawo prawa strony i nie może być utrzymana.
Akty kończące postępowanie.
Załatwienie sprawy podatkowej następuje przez wydanie decyzji, która rozstrzyga sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo też w inny sposób kończy sprawę w danej instancji.
Zapadające decyzje w sprawach podatkowych można klasyfikować z różnego punktu widzenia. I tak z uwagi na kryterium ściśle finansowe, a mianowicie związek pomiędzy rozstrzygnięciem organu podatkowego a ukształtowaniem zobowiązania podatkowego można wyróżnić trzy podstawowe rodzaje decyzji podatkowych:
Decyzje stricte wymiarowe à dotyczące wysokości zobowiązania podatkowego
Decyzje odstępujące od konkretyzacji obowiązku podatkowe à np. decyzje o okresowym zwolnieniu od podatków z tytułu podjęcia określonej działalności gospodarczej czy też decyzje o zaniechaniu ustalania zobowiązań podatkowych
Decyzje wydawane po ustaleniu wysokości zobowiązania podatkowego, gdy z takich lub innych powodów występują normatywne i faktyczne przesłanki dla dokonania zmian w stanie pierwotnym, np. decyzje w sprawie umorzenia zaległości podatkowych czy też decyzje o przeniesieniu odpowiedzialności na osoby trzecie.
Z punktu widzenia materialnego prawa podatkowego istotne znaczenie ma podział decyzji w zależności od tego, czy ich wydanie tworzy nowe sytuacje prawne.
Decyzje konstytutywne tworzą nowe sytuacje prawnopodatkowe z chwilą ich wydania tj. ex nunc. Do tej grupy można przykładowo zaliczyć decyzje ustalające zobowiązania podatkowe wydane na podstawie art. 21 par. 1 pkt. 1 o.p. oraz wszystkie decyzje wydawane w ramach uznania administracyjnego. Podatkowe decyzje deklaratoryjne nie tworzą natomiast nowych sytuacji podatkowych, lecz stwierdzają ich powstanie z mocy samego prawa. Potwierdzają one jedynie w sposób wiążący, że w danej sytuacji wynikają z przepisów prawa podatkowego takie, a nie inne obowiązki lub uprawnienia.
Z punktu widzenia możliwości prawnej zaskarżenia decyzji w drodze środka prawnego /odwołania/ można je podzielić na nieostateczne /gdy służy prawo odwołania się od decyzji albo gdy nie ma jeszcze decyzji organu odwoławczego/ i ostateczne /tj. decyzje wydawane przez organ podatkowy II instancji oraz decyzje Ministra Finansów i samorządowych kolegiów odwoławczych wydawane w I instancji/.
Ordynacja podatkowa wyróżnia ponadto decyzje tworzące prawa dla podatników i nie tworzące praw. Inny podział to podział na decyzje pozytywne /to decyzja uwzględniająca w całości lub w części żądania strony/ i negatywne /to decyzja, która w całości lub w części nie uwzględnia żądań stron lub nakładająca na stronę takie lub inne obowiązki prawnopodatkowe.
Każda decyzja w sferze podatkowej musi spełniać określone wymogi formalne.
Częścią składową decyzji jest również uzasadnienie faktyczne i prawne, które jest regułą. Od tej zasady jest tylko jeden wyjątek, a mianowicie gdy decyzja podatkowa w całości uwzględnia żądania strony.
Decyzje podatkowe zawierają nierzadko pewne uchybienia, błędy czy też oczywiste pomyłki. Dlatego mimo zasady wynikające z art. 212 o.p. o zawiązaniu organu wydaną przez niego decyzją – istnieje możliwość wystąpienia strony z wnioskiem o jej uzupełnieniu lub sprostowanie. Strona może w terminie 14 dni od dni od doręczenia lub ogłoszenia decyzji – wnieść żądanie uzupełnienia decyzji co do pouczenia o prawie wniesienia odwołania czy też skargi do sądu administracyjnego albo powództwa do sądu powszechnego oraz sprostowania zamieszczonego w decyzji pouczenia w tych kwestiach.
Organ podatkowy, który wydał decyzję, uprawniony jest na żądanie strony lub organu egzekucyjnego do dokonania wykładni autentycznej, tj. Wyjaśnienia w drodze postanowienia wątpliwości co treści decyzji.
W toku postępowania podatkowego przed organami podatkowymi oprócz decyzji, organy te wydają postanowienia, które dotyczą poszczególnych kwestii wynikających z toku postępowania, lecz nie rozstrzygają one o istocie sprawy.
Koszty postępowania.
W postępowaniu podatkowym indywidualnych sprawach pobierana jest opłata skarbowa, będąca najogólniejszą formą opłaty za czynności organów administracji publicznej.
I tak opłata pobierana jest od wszelkiego rodzaju podań oraz załączników do takowych podań.
Koszty samego postępowania podatkowego Ordynacja podatkowa rozdziela pomiędzy Skarb Państwa /jednostkę samorządu terytorialnego/ oraz stronę.
Zwyczaje i nadzwyczajne środki zaskarżenia.
Odwołanie i postępowanie odwoławcze.
Najważniejszym i najskuteczniejszym, a także najpowszechniejszym środkiem ochrony praw i interesów finansowych strony w postępowaniu podatkowym przed organami podatkowymi jest odwołanie. Jest to podstawowy środek kontroli decyzji podjętych przez organ podatkowy I instancji. Z uwagi na przyjętą w Ordynacji podatkowej zasadę dwuinstancyjności, od decyzji organu podatkowego I instancji, przysługuje stronie odwołanie do organu bezpośrednio wyższego stopnia.
Odwołanie wnosi się do właściwego organu podatkowego wyższego stopnia za pośrednictwem organu, który wydał decyzję w I instancji w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji stronie lub doręczenia spadkobiercy zawiadomienia o decyzjach, które zostały doręczone spadkodawcy, a w dniu jego śmierci nie upłynął jeszcze termin do złożenia odwołania.
Odwołanie w sprawach podatkowych charakteryzuje się zatem dewolutywnością, a nie suspensywnością – polegającą na tym, iż złożenie odwołania powoduje wstrzymanie zaskarżonej decyzji. Suspensywność odwołania występuje jednak w przypadku niezałatwienia odwołania w terminie 2 miesięcy od dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy i niewykonania do tego czasu w całości lub w części zaskarżonej decyzji – wówczas bowiem jej wykonanie ulega wstrzymaniu z mocy prawa, w granicach żądania będącego przedmiotem odwołania.
Samokontroli decyzji w postępowaniu odwoławczym – zgodnie z art. 227 o.p. organ podatkowy, do którego wpłynęło odwołanie, obowiązany jest przekazać je wraz z aktami sprawy właściwemu organowi odwoławczemu w terminie 1 miesiąca od dnia jego wpływu, jeżeli w tym terminie nie wyda decyzji w trybie samokontroli. Organ podatkowy przekazując sprawę organowi odwoławczemu, obowiązany jest ustosunkować się do przedstawionych zarzutów i wniosków. Wyrażone w ten sposób stanowisko organu I instancji część składową materiału dowodowego i podlega ocenie organu II instancji na równi z wszystkim dowodami ujawnionymi w postępowaniu.
Podatkowy organ odwoławczy nie może działać z urzędu.
Niedopuszczalność odwołania zachodzi wówczas, gdy wniesiono odwołanie od decyzji, która nie istnieje, jak i od decyzji, od której odwołanie nie przysługuje, a także gdy odwołanie wniosła osoba nie będąca stroną w sprawie, czy też nie mająca zdolności do czynności prawnej.
Możliwe rozstrzygnięcia podatkowego organu odwoławczego są takstatywnie określone w Ordynacji. I tak w decyzji odwoławczej organ podatkowy może utrzymać w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji; uchylić zaskarżoną decyzję w całości albo w części i w tym zakresie orzec co do istoty sprawy; uchylić decyzję organu I instancji i umorzyć postępowanie I instancji; umorzyć postępowanie odwoławcze; uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji, gdy rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub w części, wskazując jednocześnie , jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy.
W przypadku, gdy w toku postępowania odwoławczego organ rozpatrujący odwołanie stwierdzi, że zobowiązanie podatkowe lub podstawa opodatkowania została ustalona albo określona w kwocie niższej, niż to wynika z obowiązujących przepisów prawa podatkowego, uprawniony jest do zwrotu sprawy organowi I instancji w celu dokonania wymiaru uzupełniającego oraz zmiany w tym zakresie dotychczasowej decyzji na niekorzyść odwołującego się, bez jej uchylenia.
By strona decydująca na wniesienie odwołania od decyzji podatkowej nie miała obawy, iż w wyniku wniesionego środka odwoławczego może nastąpić pogorszenie jej sytuacji finansowej w stosunku do ukształtowanej decyzją organu podatkowego I instancji – art. 234 o.p. zakazuje organowi odwoławczemu odwołania wydania decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzją rażąca narusza prawo lub interes społeczny.
Zażalenie.
Zażalenie jest zwyczajnym środkiem zaskarżenia służącym od postanowień. Stronie w postępowaniu podatkowym przysługuje nie tylko prawo do obrony wobec decyzji, ale równie gdy podjęte w postanowieniu rozstrzygnięcia naruszają jej interes prawny.
Zażalenie wnosi w terminie 7 dni od dnia doręczenia /ogłoszenia/ postanowienia stronie. Zażalenie jest środkiem zaskarżenia względnie suspensywnym, gdyż nie wstrzymuje z mocy prawa wykonania zaskarżonego postanowienia. Organ podatkowy, który wydał zaskarżone postanowienie, może jednak uznać za uzasadnione jego wstrzymanie.
Nadzwyczajne środki zaskarżenia.
Decyzja w sprawach podatkowych jest prawidłowa, jeżeli spełnia dwie podstawowe przesłanki: jest zgodna z normami materialnego prawa podatkowego i normami prawa procesowego, wynikającymi z Ordynacji podatkowej oraz przepisów szczególnych.
Celem zasady trwałości decyzji jest nie tylko ochran praw nabytych strony, ale ogólnie ochrona porządku prawnego. Pewność zaś obrotu prawnego wymaga, by decyzje ostateczne stawały się trwałe.
Wznowienie postępowania jest instytucją, która ma na celu stworzenie prawnej możliwości przeprowadzenia ponownego postępowania wyjaśniająco i podjęcia ponownego rozstrzygnięcia sprawy zakończonej ostateczną decyzją podatkową, jeżeli postępowanie, w którym ona zapadała, była dotknięta kwalifikowanymi wadliwościami procesowymi.
Przyczyny wznowienia postępowania wynikają z art. 240 o.p. i są następujące:
Dowody, na których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe
Decyzja wydana została w wyniku przestępstwa
Decyzja wydana została przez pracownika lub organ podatkowy podlegający wyłączeniu
Strona nie z własnej winy nie brała udziału w postępowaniu
Wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji nie znane organowi, który wydał decyzję’
Decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu
Decyzja została na podstawie innej decyzji lub orzeczenia sądu, które zostały następnie uchylone lub zmienione w sposób mogący mieć wpływ na treść wydanej decyzji.
Wznowienie postępowania w sprawie podatkowej następuje z urzędu lub na wniosek strony.
Niektóre decyzje w sprawach podatkowych mogą być dotknięte bardzo istotnymi wadami kwalifikacyjnymi, polegającymi głównie na naruszeniu materialnego prawa podatkowego, które w imię praworządności oraz pewności obrotu prawnego wymagają wyeliminowaniu. Do eliminowania tego rodzaju decyzji służy instytucja stwierdzenia nieważności, stwierdzenia iż dana decyzja jest nieważna od samego początku jej wydania. Ordynacja podatkowa wymienia w art. 274 par. 1 o.p osiem ciężkich naruszeń prawa powodujących stwierdzenie nieważności decyzji:
Wydane zostały z naruszeniem przepisów o właściwości
Wydane zostały bez podstawy prawnej
Wydane zostały z naruszeniem przepisów o właściwości
Wydane został z rażącym naruszeniem prawa
Dotyczą sprawy już uprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną
Zostały skierowane do osoby nie będącą stroną w sprawie
Były niewykonalne w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały
W razie wykonania wywołałyby czyn zagrożony karą
Zawierają wady powodujące ich nieważności z mocy prawa.
Jedną z cech charakterystycznych postępowania podatkowego jest to, iż wbrew zasadzie trwałości decyzji ostatecznych, decyzje takie mogą być zmieniane lub uchylane nie tylko wtedy, gdy dotknięte są wadami kwalifikowanymi, ale również gdy dotknięte są wadami niekwalifikowanymi, a nawet gdy to są decyzje prawidłowe z punktu widzenia ich legalności. Jest to tzw. odwołalność fakultatywna podatkowych decyzji ostatecznych.
Decyzja ostateczna, na mocy której strona nie nabyła prawa, może być uchylona lub zmieniona przez organ podatkowy lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przemawia za tym interes publiczny lub ważny interes podatnika.
Decyzja ostateczna, ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego na dany okres, może być zmieniona przez organ podatkowy, który ją wydał, jeżeli po jej doręczeniu nastąpiła zmiana okoliczności faktycznych mających wpływ na ustalenie wysokości zobowiązania a skutki wystąpienia tych okoliczności zostały uregulowane w przepisach prawa podatkowego obowiązujących w dniu wydania decyzji. Zmiana tego rodzaju decyzji ostatecznych może dotyczyć tylko okresu, za który ustalono wysokość zobowiązania podatkowego.
Art. 255 o.p daje organowi podatkowemu I instancji uprawnienie do uchylenia decyzji ostatecznej, jeżeli została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez stronię określonych czynności, a strona nie dopełniła ich w wyznaczonym terminie.
Odpowiedzialność organu podatkowego za szkody wynikłe z decyzji.
Stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji, która następnie została uchylona w wyniku wznowienie postępowania lub stwierdzono nieważność tej decyzji; szkoda została poniesiona wskutek uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności lub nie można było tych decyzji uchylić czy też stwierdzić ich nieważności z powodu upływu określonych terminów – służy odszkodowani za poniesioną rzeczywistą szkodę, chyba, że można stronie przypisać winę. Przepisy art.. 260 i 261 o.p. stanowią samodzielną i wyłączną podstawę odpowiedzialności Skarbu Państwa i jednostki samorządu terytorialnego za szkodę wywołaną wadliwą decyzją.
Przymusowe wykonanie zobowiązań podatkowych.
Istota postępowania przymusowego.
W celu wykonania zobowiązań podatkowych możliwe jest stosowanie środków egzekucyjnych, mających doprowadzić dłużnika podatkowego do przymusowego spełnienia swego zobowiązania lub środków karnych, które poprzez wyrządzenie dolegliwości dłużnikowi podatkowemu, mają na względzie przede wszystkim cele prewencyjne, zapobieganie w przyszłości uchylaniu się od ciężaru podatkowego.
Zobowiązania podatkowe są świadczeniami nieekwiwalentnymi oraz świadczeniami bezzwrotnymi.
Zasady postępowania egzekucyjnego.
Zasada celowości postępowania egzekucyjnego wynika z licznych postanowień ustawy. Jej istota polega na tym, że celem postępowania egzekucyjnego nie jest wyrządzanie dolegliwości zobowiązanemu, lecz ma prowadzić bezpośrednio do wykonania obowiązku np. podatkowego. To właśnie odróżnia postępowanie egzekucyjne od postępowań typu karnego.
Zasada zastosowania najmniej uciążliwego środka ma swoje uzasadnienie tetyczne. Zasada ta niejako dopełnia zakres zastosowania zasady celowości, gdyż nakazuje organom egzekucyjnym szukania sposobu wykonania długu podatkowego uwzględniając interes podmiotu zobowiązanego.
Zasada niezbędności zgodnie z tą zasadą nie wolno stosować środków przymusu, gdy obowiązek stał się bezprzedmiotowy albo zobowiązanie podatkowe zostało już wykonane. W takich sytuacjach nie powinno się prowadzić postępowania egzekucyjnego, a postępowanie wszczęte należy umorzyć.
Zasada stosowania środków egzekucyjnych przewidzianych tylko w ustawie.
Zasada poszanowania minimum egzystencji chodzi o to, by w drodze przymusowego wykonywania zobowiązań pieniężnych nie zabierać zobowiązanym tych dóbr i wartości, które są im niezbędne do życia czy prowadzenia działalności gospodarczej.
Zasada zagrożenia według tej zasady egzekucja może być wszczęta dopiero wtedy, gdy wierzyciel uprzednio przesłał zobowiązanemu pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania np. zobowiązania podatkowego z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego.
Zasada obowiązku prowadzenia egzekucji oznacza, że w sprawach zobowiązań podatkowych organ podatkowy I instancji – jako wierzyciel nie może kierować się własnym uznaniem, czy wszczyna postępowanie przymusowe, lecz ciąży na nim taki obowiązek.
Podmioty postępowania przymusowego.
Podmiot, który prowadzi postępowanie przymusowe jest w ustawie określany jako organ egzekucyjny. Organ ten działa na wniosek wierzyciela tj. podmiotu uprawnionego do żądania wykonania w drodze egzekucji administracyjnej obowiązków podlegających tej egzekucji. Podmiot, na którym ciąży obowiązek nazywany jest zobowiązanym.
Funkcję organu egzekucyjnego pełnią różne organy władzy publicznej, w zależności od rodzaju egzekwowanego obowiązku.
Różne ustawy podatkowe mogą wprowadzać wyjątki od zasady, iż organem egzekucyjnym w zakresie należności pieniężnych jest zawsze urząd skarbowy.
Zasadnicze zadania urzędu skarbowego i przewodniczącego zarządu gminy, jako organu egzekucyjnego to m.in.: wystawianie tytułów wykonawczych w zakresie podatków i innych należności państwowych albo samorządowych; badanie dopuszczalności egzekucji administracyjnej; wykonywanie szeregu czynności technicznych związanych z przymusowym dochodzeniem zaległości podatkowych. Postępowanie egzekucyjne w zakresie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych prowadzą działy egzekucyjne urzędów skarbowych, funkcjonujące jako zakłady budżetowe. Pracą działu egzekucyjnego urzędu skarbowego kieruje komornik skarbowy. Poborcy skarbowi wykonują natomiast czynności egzekucyjne u zobowiązanych na podstawie przydzielonych im do załatwienia tytułów wykonawczych. Do zakresu czynności poborcy skarbowego należy w szczególności pobieranie od zobowiązanych w ich lokalu egzekwowanych należności, dokonywanie zajęć, zwózek i sprzedaż egzekucyjnych oraz spisywanie dla celów postępowania egzekucyjnego protokołów o stanie majątkowym zobowiązanego.
Nadzór nad egzekucją administracyjną zobowiązań podatkowych sprawują organy wyższego stopnia, którymi w tych sprawach będą właściwe izby skarbowe, Prezes Głównego Urzędu Ceł oraz właściwe samorządowe kolegia odwoławcze,
Wierzycielem podatkowym w postępowaniu przymusowym jest ten, kto żąda wykonania w drodze egzekucji administracyjnej obowiązków podlegających tej egzekucji. W postępowaniu egzekucyjnym w administracji wierzycielem w zakresie zobowiązań podatkowych w zasadzie może być urząd skarbowy i organ samorządu terytorialnego. Wyjątkowo wierzycielami mogą być inne państwowe jednostki organizacyjne, na rzecz których taki obowiązek ma być dokonany.
Zobowiązanego w doktrynie określa się najczęściej jako podmiot, który ma prawny obowiązek wykonania aktu administracyjnego lub innego przepisu prawnego, jeżeli podlega on egzekucji administracyjnej.
W postępowaniu egzekucyjnym uczestniczyć mogą ponadto prokurator, organizacja społeczna oraz RPO
Przebieg postępowania egzekucyjnego w sprawach zobowiązań podatkowych.
Czynności procesowe.
Podstawę wszczęcia i prowadzenia egzekucji stanowi tytuł wykonawczy wystawiony przez wierzyciela podatkowego, którego należności podlegają egzekucji w trybie administracyjnym. Egzekucję wszczyna się z urzędu na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przez naczelnika urzędu skarbowego, przewodniczącego zarządu gminy lub dyrektora urzędu celnego.
Organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym.
Zgodnie z przepisami instrukcyjnymi – postępowanie egzekucyjne w sprawie zobowiązań podatkowych winno być zakończone w ciągu 3 miesięcy od daty otrzymania tytułu wykonawczego. W uzasadnionych wypadkach postępowanie egzekucyjne może być przedłużone do 6 miesięcy, a wyjątkowo w sprawach większych zaległości do 12 miesięcy.
Łrodki zaskarżenia.
Charakterystycznym środkiem zaskarżenia dla postępowania egzekucyjnego jest instytucja prawna zarzutu. Pewne jego cechy, a w szczególności możliwość doprowadzenia w wyniku wniesienia tego środka do umorzenia postępowania egzekucyjnego, a także wydania rozstrzygnięcia korzystniejszego dla zobowiązania powodują, iż pełni on w postępowaniu egzekucyjnym podobną rolę, jak odwołanie w podatkowym postępowaniu orzekającym.
7 – dniowy termin do wniesienia zarzutów ma charakter terminu zawitego, a więc jego niezachowania powoduje nieskuteczność wniesionych zarzutów.
Podstawą zarzutów przeciw prowadzeniu egzekucji należności podatkowych może być m.in.: wykonanie, umorzenie, przedawnienie wygaśnięcie albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu.
Wniesienie przez zobowiązanego zarzutów w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego nie wstrzymuje czynności egzekucyjnych.
Termin do wniesienia zażalenia wynosi 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia.
Specyficznym, odformalizowanym środkiem prawnym czynności organu egzekucyjnego i poborcy skarbowego oraz przewlekłość postępowania egzekucyjnego jest skarga na czynność egzekucyjne. Jest to środek prawny kontroli egzekucyjnych zbliżony swym charakterem do skargi na czynności komornika. Skarga ta przysługuje każdemu podmiotowi, który uw
|
|
|
Zaloguj się, żeby móc dodawać komentarze.
|
|
|
Dodawanie ocen dostępne tylko dla zalogowanych Użytkowników.
Proszę się zalogować lub zarejestrować, żeby móc dodawać oceny.
Brak ocen.
|
|
|
|
