Wstęp
W warunkach gospodarki rynkowej niemal każda decyzja gospodarcza, finansowa lub inwestycyjna zawiera w sobie elementy niepewności i ryzyka. W konsekwencji proces decyzyjny potrzebuje ciągłego dopływu informacji i wykonywania na ich podstawie analiz ekonomiczno-finansowych należących do podstawowych elementów zarządzania strategicznego.
Podstawowymi materiałami do przeprowadzenia analizy finansowej są: zweryfikowane bilanse i rachunki wyników za lata poprzednie. Głównym celem analizy finansowej jest ocena realności założeń firmy na okres kredytowania w zakresie efektywności finansowej (planowanej wielkości sprzedaży, kosztów i zysku) oraz sytuacji majątkowo-płatniczej (przewidywanej wartości majątku trwałego i obrotowego oraz przewidywanych zobowiązań wobec banku i pozostałych wierzycieli).
Analiza finansowa może przebiegać w różnych kierunkach, a mianowicie może być prowadzona jako analiza porównawcza, analiza strukturalna oraz analiza wska¼nikowa wielkości wykonanych (ex post) oraz przede wszystkim wielkości prognozowanych (ex ante). Analizy te mają głównie na celu ustalenie trendów kształtowania się danych finansowych, porównanie pozycji firmy z sytuacją w branży.
Analiza porównawcza, polega na porównaniu poszczególnych danych sprawozdawczych między sobą w kolejnych okresach (np. kształtowanie się w kolejnych latach wielkości sprzedaży). Ten sposób analizy w polskich warunkach musi jednak uwzględniać wska¼niki inflacji, może bowiem okazać się, że np. 15% zwiększenie sprzedaży - przy 20% inflacji - oznacza realny jej spadek.
Analiza strukturalna bilansu i rachunku wyników polega na określeniu udziału poszczególnych części składowych w łącznej wartości sprawozdania, np. procentowy udział w aktywach produkcyjnego majątku trwałego w okresie kolejnych lat.
Analiza wska¼nikowa służy do określenia pozycji finansowej firmy, poprzez:
• porównanie aktualnego i przyszłego poziomu współczynników do osiąganych w przeszłości,
• poziomu wska¼ników osiąganych przez firmę do wska¼ników innych przedsiębiorstw z danej branży,
• poziomu wska¼ników osiąganych przez firmę do założeń planu.
Przy przeprowadzaniu analizy wska¼nikowej ocenie poddaje się działalność przedsiębiorstwa pod kątem:
1. efektywności finansowej, rozumianej jako zdolności do generowania zysku netto wystarczającego na finansowanie potrzeb bieżących i rozwojowych,
2. płynności płatniczej, czyli zdolności firmy do terminowej spłaty bieżących zobowiązań,
3. sytuacji majątkowej (wielkość majątku i ¼ródła jego finansowania).
Do najczęściej wyliczanych przez bank wska¼ników przy ocenie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa należą:
1. wska¼niki rozwoju działalności, określające tempo przyrostu poszczególnych wielkości w kolejnych okresach (np. tempo wzrostu sprzedaży, zysku, kapitału),
2. wska¼niki rentowności, określające udział zysku w osiąganej sprzedaży czy też kosztach,
3. wska¼niki sprawności operacyjnej - mające wskazać, czy firma optymalnie wykorzystuje swoje środki (cykl rozliczeniowy należności, wska¼nik rotacji zapasów, cykl rozliczeń zobowiązań),
4. wska¼niki płynności, informujące o możliwości firmy do wywiązywania się z bieżących zobowiązań (porównanie bieżących aktywów - wg różnego stopnia płynności - z bieżącymi pasywami),
5. wska¼niki struktury majątku i kapitału informują o stopniu ryzyka wierzycieli zaangażowanych w finansowanie działalności firmy oraz charakteryzują strukturę majątku i strukturę pasywów.
Kluczową dla banku analizą jest prognoza przepływu środków pieniężnych. Analiza bilansu (majątku przedsiębiorstwa i ¼ródeł jego finansowania) oraz rachunku wyników (zestawienie przychodów i kosztów) nie dostarcza niestety informacji potrzebnych do oceny płynności finansowej przedsiębiorstwa, a więc rzeczywistej możliwości terminowego regulowania zobowiązań. Jedną z podstawowych wielkości wpływających na płynność jest zysk, jednakże osiąganie zysku nie zawsze jest równoznaczne z posiadaniem zadowalającej płynności. Przepływy pieniężne są zestawieniem faktycznych wpływów (¼ródeł pochodzenia - skąd) i wydatków (zastosowania - na co) środków pieniężnych w danym okresie.
Celem niniejszej pracy było przeprowadzenie analizy finansowej dla Banku Pekao S.A.
Praca składa się z trzech rozdziałów.
Rozdział pierwszy mówi nam o historii polskiej bankowości. Sięgając do jej korzeni mamy ogólny pogląd na system bankowy w Polsce w czasach jego powstawania oraz w czasach współczesnych.
W rozdziale drugim przedstawione zostały dzieje Banku Pekao S.A..
Rozdział trzeci i ostatni jest prezentacją analiz finansowych sporządzonych dla Banku Pekao S.A. Omówione zostaną zagadnienia związane z oceną standingu Banku na podstawie jego sprawozdań finansowych oraz przeprowadzona analiza wska¼nikowa.
ANALIZA SYTUACJI FINANSOWEJ
BANKU PEKAO S.A.
1 Syntetyczne sprawozdania finansowe
¬ródłem informacji do przeprowadzenia analizy są syntetyczne sprawozdania finansowe, do których należą:
bilans;
rachunek zysków i strat:
sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych.
1.1 Bilans. Aktywa i Pasywa.
W bilansie banku zestawia się:
w aktywach: zasoby majątkowe banku według ich form podstawowych;
w pasywach: fundusze zgromadzone z różnych ¼ródeł.
W bilansie znajdują odzwierciedlenie skutki finansowe decyzji podjętych w okresie sprawozdawczym. Ujawniają się one w zmianach stanów poszczególnych pozycji i w sumie bilansowej.
Bilans banku jest zestawieniem ¼ródeł funduszy i kierunków ich przeznaczenia na dany moment.
Dla poprawności analizy i prawidłowości interpretacji wyników niezbędna jest znajomość pozycji bilansu.
1.1.1 Aktywa
Aktywa w bilansie banku są zestawione według ich płynności: od najbardziej płynnych do trwałych – najmniej płynnych.
Tabela 1: Zestawienie aktywów w bilansie Banku Pekao S.A.
Aktywa
(dane w mln PLN) Na 31.12.94 Na 31.12.95 Na 31.12.96 Na 31.12.97 Na 30.06.97
Kasa i środki w Banku Centralnym 515,0 1.115,4 1.263,7 1.860,0 1.763,1
Dłużne papiery wartościowe uprawnione do redyskontowania w Banku Centralnym 1,6 10,9 12,9 11,0 12,8
Należności od innych instytucji finansowych
- a vista
- terminowe i inne 4.722,8
384,2
4.338,6 3.927,2
894,4
3.032,8 4.231,4
1.241,7
2.989,7 5.745,8
97,7
5.648,1 5.028,7
1.535,7
3.493,0
Należności od klientów i sektora budżetowego 1.704,2 2.729,9 4.326,4 6.684,8 6.381,7
Dłużne papiery wartościowe 8.977,3 10.594,3 11.956,3 12.664,7 10.979,5
Inne akcje, udziały i papiery wartościowe o zmiennej kwocie dochodu 331,2 380,9 370,5 242,4 451,2
Akcje i udziały w jednostkach zależnych 48,2 56,6 162,4 315,7 160,5
Akcje i udziały w jednostkach stowarzyszonych 67,2 84,2 90,1 94,3 91,2
Akcje i udziały w innych jednostkach o stałej kwocie dochodu 0,0 0.0 0,0 0,0 0,0
Wartości niematerialne i prawne 26,2 57,3 60,1 68,4 54,9
Rzeczowy majątek trwały 479,6 561,9 638,1 700,4 658,8
Akcje własne i udziały do zbycia 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Inne aktywa
- przejęte aktywa – do zbycia
- pozostałe 262,6
0,1
262,5 603,3
0,7
602,6 1.112,4
1,2
1.111,2 188,8
0,5
188,3 127,5
1,0
126,5
Rozliczenia międzyokresowe 12,6 133,1 34,1 24,2 36,3
Aktywa razem 17.148,5 20.253,0 24.258,4 28.600,5 25.746,2
¬ródło: Opracowanie na podstawie Prospektu Emisyjnego Banku Pekao S.A.
Gotówka obejmuje środki pieniężne w kasie i na rachunkach w banku centralnym. Są one traktowane jako rezerwy podstawowe płynności. Pozostałe pozycje tej grupy, łącznie z depozytami w innych bankach, pełnią funkcję rezerw płynności. Na ogół są to jednak aktywa niedochodowe lub niskodochodowe i banki starają się utrzymywać ich stany na możliwie najniższym poziomie.
Dłużne papiery wartościowe uprawnione do dyskontowania w banku centralnym są to papiery wartościowe szybko zbywalne, które mogą być traktowane jako rezerwy płynności tzw. drugiej linii. Zalicza się do nich weksle skarbowe, weksle do redyskonta oraz długoterminowe obligacje skarbowe, które mogą stanowić zastaw pod oprocentowany kredyt w banku centralnym.
Należności od instytucji finansowych. Ta grupa aktywów obejmuje: środki na rachunkach bieżących w bankach krajowych i zagranicznych; lokaty środków w bankach krajowych i zagranicznych; inne należności od instytucji kredytowych.
Lokaty międzybankowe na krajowym rynku pieniężnym są formą zagospodarowania nadwyżki płynności banku. Mogą być krótkoterminowe, począwszy od jednodniowych, i terminowe, w granicach 360 dni.
Należności od klientów i sektora budżetowego obejmuje kredyty i pożyczki dla podmiotów niefinansowych oraz kredyty udzielone przez banki jednostkom budżetowym. W tej grupie aktywów wykazywane są także należności z tytułu leasingu. Kwota jest pomniejszana o rezerwy celowe na straty. W wyniku tego otrzymuje się wartość kredytów netto. W większości banków kredyty stanowią główną pozycję aktywów, przynoszącą zwykle najwyższe dochody, ale także największe ryzyko.
Inwestycje kapitałowe stanowią na ogół znacząca grupę aktywów dochodowych.
Wartości niematerialne i prawne są to odroczone koszty poniesione przy powstawaniu lub przejęciu banki. Nie mają wartości rynkowej. Dlatego w analizach sumę aktywów pomniejsza się o kwotę tej pozycji w bilansie banku.
Rzeczowy majątek trwały obejmuje urządzenia trwałe i wyposażenie warunkujące działalność banku. Są to aktywa niepłynne, trudne do zbycia ze względu na specjalistyczny charakter. Majątek trwały w banku traktuje się jak aktywa nie przynoszące bezpośrednio dochodów. W bilansie wykazuje się wartość netto majątku trwałego.
1.1.2 Pasywa
Pasywa są zestawiane w bilansie banku według ich stabilności, poczynając od najbardziej pulsujących zobowiązań, do najbardziej stabilnych, gwarantujących funkcjonowanie banku.
Tabela 2: Zestawienie pasywów w bilansie Banku Pekao S.A.
Pasywa
(dane w mln PLN) Na 31.12.94 Na 31.12.95 Na 31.12.96 Na 31.12.97 Na 30.06.97
Zobowiązania wobec Banku Centralnego 922,3 692,2 596,0 1.039.8 530,1
Zobowiazania wobec instytucji finansowych
- a vista
- terminowe 1.520,8
394,7
1.126,1 2.292,3
643,6
1.648,7 2.306,5
684,9
1.621,6 2.427.5
284,9
2.142,6 2.644,0
936,2
1.707,8
Zobowiązania wobec klientów i sektora budżetowego 13.531,5 15.162,9 18.315,4 22.570,9 20.242,0
Lokaty oszczędnościowe
- a vista
- terminowe 25,5
0,0
25,5 78,4
0,0
78,4 89,1
0,0
89,1 138,4
0,0
138,4 110,6
0,0
110,6
Pozostałe
- a vista
- terminowe 13.506,0
5.033,8
8.472,2 15,084,5
5.558,7
9.525,8 18.226,3
6.851,4
11.374,9 22.432,5
7.770,7
14.661,8 20.131,4
7.205,7
12.925,7
Zobowiązania z tytułu papierów wartościowych 4.9 13,8 13,8 13,8 13,8
Fundusze specjalne i inne pasywa 134,4 736,6 1.333,2 499,,3 469,4
Rozliczenia międzyokresowe i przychody przyszłych okresów 310,1 273,1 328,5 402,3 373,4
Rezerwy 49,0 46,7 47,4 55,4 63,5
Zobowiązania podporządkowane 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Kapitał podstawowy 40,0 40,0 137,7 137,7 137,7
Kapitał zapasowy 20,0 20,0 20,0 45,0 45,0
Fundusze rezerwowe 584,1 677,4 916,5 1.100,6 1.088,5
Nie podzielony zysk lub nie pokryta strata z lat ubiegłych 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Zysk (strata) netto bieżącego roku obrotowego 31,4 298,0 243,4 308,2 138,8
Pasywa razem 17.148,5 20.253,0 24,258,4 28.600,5 25.746,2
¬ródło: Opracowanie na podstawie Prospektu Emisyjnego Banku Pekao S.A.
Zobowiązania wobec banku centralnego obejmuje formy finansowania banku przez: redyskonto weksli handlowych; dyskonto rządowych papierów wartościowych; kredyt lombardowy; inne kredyty refinansowe.
Zobowiązania wobec innych instytucji finansowych dotyczą: banków komercyjnych z tytułu przejętych lokat; kredytów międzynarodowych agencji.
Zobowiązania wobec klientów i sektora budżetowego stanowią dominującą grupę pasywów banku. W bilansie są przedstawione według typów depozytów.
Zobowiązania z tytułu papierów wartościowych dotyczą wyemitowanych przez bank własnych obligacji i innych papierów wartościowych dla pozyskania długoterminowego kapitału obcego.
Zobowiązania podporządkowane obejmują długoterminowe pożyczki, które nie mogą być wycofane przed zadeklarowanym terminem. Uznaje się je za stabilne ¼ródło finansowania banku.
Fundusz własny podstawowy jest w bilansie prezentowany w następujących pozycjach:
kapitał podstawowy pomniejszony o zadeklarowane, a nie wniesione wkłady;
kapitał zapasowy pozyskany
Kapitał rezerwowy stanowią: rezerwy rewaluacyjne wynikające z przeszacowania aktywów do aktualnej wartości rynkowej; rezerwy na ogólne ryzyko bankowe wynikające z potencjalnego zagrożenia kredytów.
Nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych – są to zyski lub straty z poprzednich okresów sprawozdawczych po zweryfikowaniu przez audytorów i uwzględnieniu wszystkich płatności.
Wynik finansowy netto roku bieżącego. Jest to wynik finansowy osiągnięty w roku sprawozdawczym, obliczony w rachunku zysków i strat, nie zweryfikowany przez audytora zewnętrznego i przed podziałem.
1.2 Rachunek zysków i strat.
Rachunek zysków i strat jest sprawozdaniem z osiągniętych dochodów w okresie obrachunkowym. Dane liczbowe są prezentowane w rachunku narastającym, dotyczą bowiem strumieni przychodów, kosztów, zysków i strat. Rachunek zysków i strat jest uzupełnieniem informacji ujętych w bilansie, pozwalającym na rozpoznanie wzajemnej zależności między zasobami a wynikami finansowymi banku. Ocena kondycji finansowej banku musi się opierać na analizie obu sprawozdań.
Obowiązująca konstrukcja rachunku zysków i strat pozwala na ustalenie wyników finansowych w podstawowych sferach działania banku. Taki układ rachunku znacznie ułatwia czynności analityczne.
Tabela 3: Rachunek zysków i strat Banku Pekao S.A.
Rok kończący się 6-miesięcy kończące się
31.12.94 31.12.95 31.12.96 31.12.97 30.06.97
(dane w mln PLN)
Przychody z tytułu odsetek 1.200,7 1.650,1 1.881,1 2.504,5 1.168,0
Koszty odsetek 845,4 1.143,6 1.296,5 1.723,3 803,6
Wynik z tytułu odsetek 355,3 506,5 584,6 781,2 364,4
Przychody z tytułu prowizji 148,8 154,7 243,5 368,7 184,5
Koszty z tytułu prowizji 19,2 21,1 27,4 56,5 29,5
Wynik z tytułu prowizji 129,6 133,6 216,1 312,2 155,0
Przychody z akcji, udziałów i innych papierów wartościowych 3,0 3,1 4,0 98,3 34,1
Wynik na operacjach finansowych 19,0 16,5 128,3 27,3 10,3
Wynik z pozycji wymiany 85,8 141,3 115,3 125,3 38,4
Wynik na działalności bankowej 592,7 801,0 1.048,3 1.344,3 602,2
Pozostałe przychody operacyjne 34,3 21,2 42,2 66,1 36,2
Pozostałe koszty operacyjne 70,3 38,3 39,0 66,3 20,3
Koszty działania banku 257,1 367,5 495,8 637,6 285,8
Amortyzacja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych 30,7 45,7 61,4 81,0 35,9
Odpisy na rezerwy i aktualizacja wartości 365,1 185,5 228,0 227,5 89,2
Rozwiązania rezerw i zmniejszenia dotyczące aktualizacji 143,6 117,5 155,2 103,1 45,2
Różnica wartości rezerw i aktualizacji -221,5 -68,0 -72,8 -124,4 -44,0
Wynik z działalności operacyjnej 47,4 302,7 421,5 501,1 252,4
Wynik na operacjach nadzwyczajnych 0,0 0,0 -0,1 0,1 0,1
- zyski nadzwyczajne 0,5 0,4 0,6 0,6 0,4
- straty nadzwyczajne 0,5 0,4 0,7 0,5 0,3
Zysk (strata) brutto 47,4 302,4 421,4 501,2 252,5
Zysk (strata) netto 31,4 298,0 243,4 308,2 138,8
¬ródło: Opracowanie na podstawie Prospektu Emisyjnego Banku Pekao S.A.
1.3 Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych.
Tradycyjne sprawozdania finansowe – bilans oraz rachunek zysków i strat podmiotów gospodarczych – nie zawierają dostatecznych informacji do zarządzania działalnością. W gospodarce rynkowej niezbędnym warunkiem egzystencji przedsiębiorstwa i jego pozycji na rynku jest płynność i wypłacalność. Dodatni wynik finansowy wykazywany w rachunku zysków i strat na zasadzie „memoriałowej” ewidencji przychodów i kosztów świadczy tylko o zdolności do generowania zysku z posiadanych aktywów. Do zachowania płynności i wypłacalności niezbędna jest zdolność do generowania gotówki. Szybkość i sprawność działania – niezwykle istotna w warunkach dużej konkurencji – jest uzależniona od stopnia dyspozycyjności zasobów pieniężnych. Z tego względu sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych należy traktować jako cenne ¼ródło informacji, weryfikującej ocenę sytuacji finansowej banku na podstawie bilansu oraz rachunku zysków i strat.
Konstrukcja sprawozdania z przepływu środków pieniężnych przedstawiona w Ustawie o rachunkowości polega na podziale przepływów pieniężnych według podstawowych sfer działalności banku:
przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej;
przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej;
przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej.
Ustalenie wielkości przepływów środków pieniężnych w każdej z tych sfer pozwala na określenie udziału w wyniku kasowym i wpływu na pozycję finansowa banku.
Tabela 4: Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych Banku Pekao S.A.
Rok kończący się
31.12.94 31.12.95 31.12.96 31.12.97
Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej
Wynik finansowy netto (zysk/strata)
Korekty o pozycje:
Amortyzacja
Zyski/straty z tytułu różnic kursowych
Odsetki i dywidenty otrzymane i zapłacone
Rezerwy na należności
Inne rezerwy
Podatek dochodowy naliczony od zysku brutto
Podatek dochodowy zapłacony
Wynik na sprzedaży i likwidacji składników działalności inwestycyjnej
Zmiana stanu dłużnych papierów wartościowych
Zmiana stanu należności od innych instytucji finansowych
Zmiana stanu należności od klientów i sektora budżetowego
Zmiana stanu akcji, udziałów i innych papierów wartościowych o zmiennej kwocie dochodu
Zmiana stanu zobowiązań wobec instytucji finansowych
Zmiana stanu zobowiązań wobec klientów i sektora budżetowego
Zmiana stanu zobowiązań z tytułu papierów wartościowych
Zmiana stanu innych zobowiązań
Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych
Zmiana stanu przychodów przyszłych okresów
Inne pozycje
31,371,2
30.689,8
85.849,4
3.006,5
200.328,8
24.365,1
15.963,0
0,0
143,2
2.516.839,4
1.219.634,3
528.636,0
290.647,5
334.739,2
3.672.496,4
4.872,1
394.555,9
109.788,0
3.365,0
85.849,4
297.985,2
57.643,0
141.324,7
3.068,0
71.691,3
14,0
4,747,1
90.414,0
1.077,7
1.291.567,8
1.307.104,8
892.339,4
38..341,5
541.402,0
1.631.401,7
8.955,8
54.850,8
58.397,0
891,0
141.324,7
243.376,7
73.390,0
115.323,2
3.993,1
56.676,0
20.023,3
178.047,8
95.464,0
919,2
1.562.111,0
48.163,4
1.613.141,5
61.805,7
81.950,1
3.152.572,0
15,5
179.686,2
16.056,4
2.947,6
115.323,2
308.239,6
92.675,2
125.259,4
98.271,3
79.093,4
3.372,4
193.018,6
198.672,7
78.9
446.689,2
2.421.126,4
2.420.083,4
238.606,3
564.825,0
4.255.414,2
14,2
86.256,6
9.977,5
73.820,2
118.852,7
Łrodki pieniężne netto z działalności operacyjnej 56.097,2 1.603.636,7 317.616,7 313.984,6
Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej
Nabycie/sprzedaż wartości niematerialnych i prawnych
Nabycie/ sprzedaż składników rzeczowego majątku trwałego
Nabycie/sprzedaż akcji i udziałów w podmiotach zależnych
Nabycie/sprzedaż akcji i udziałów w podmiotach stowarzyszonych
Nabycie /sprzedaż innych akcji, udziałów i papierów wartościowych
Otrzymane dywidendy
6.175,0
135.290,8
0,0
462,0
19.254,7
3.006,5
31.111,0
132.472,0
25.439,0
0,0
317.262,2
3.068,0
2.853,0
147.492,0
100.949,0
10.431,0
147.88,3
3.993,0
14.556,1
117.378,9
158.416,5
4.415,2
373.423,9
98.271,3
Łrodki pieniężne netto z działalności inwestycyjnej 157.252,0 503.216,2 109.843,7 569.919,3
Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej
Zaciągnięcie/ spłata długoterminowych kredytów wobec banków
Zaciągnięcie/spłata długoterminowych pożyczek, emisja/wykup obligacji lub innych papierów wartościowych wobec innych instytucji finansowych
Zmiana stanu zobowiązań podporządkowanych
Płatności dywidend i innych wypłat na rzecz właścicieli
Dywidendy wypłacone udziałowcom mniejszościowym
Zmiana stanu zobowiązań z tytułu umów leasingu finansowego
Wpływy z emisji akcji i udziałów własnych oraz dopłat do kapitału
Nagrody dla załogi
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
3.000,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
14.000,0
0,0
0,0
0,0
50.657,0
0,0
0,0
97.650,0
23.535,0
0,0
0,0
0,0
24.500,0
0,0
0,0
0,0
29.000,0
Łrodki pieniężne netto z działalności finansowej 3.000,0 14.000,0 23.458,0 53.500,0
Zmiana stanu środków pieniężnych netto 104.154,8 1.086.420,5 231.231,0 309.434,7
¬ródło: Opracowanie na podstawie Prospektu Emisyjnego Banku Pekao S.A.
1.4 Analiza wska¼nikowa
Rozwinięciem wstępnej analizy sprawozdań finansowych jest analiza wska¼nikowa. Wachlarz wska¼ników, jakie mogą być obliczone na podstawie sprawozdań finansowych jest szeroki. W zależności od potrzeb i zainteresowań, poszczególne grupy odbiorców analizy wska¼nikowej ograniczają zakres wska¼ników wykorzystywanych w analizie.
Wska¼niki finansowe można podzielić na trzy grupy:
• efektywności – określające, na ile efektywna ekonomicznie jest działalność banku;
• wypłacalności i płynności – określające, czy bank jest wypłacalny i czy jest w stanie regulować swoje zobowiązania w terminie;
• jakości i aktywów – mierzące, w jakim stopniu posiadane przez bank aktywa są bezpieczne.
1.4.1 Wska¼niki efektywności
Klasyczne wska¼niki efektywności można podzielić na cztery grupy:
1. wska¼niki rentowności;
2. wska¼niki marży;
3. wska¼niki obciążenia wyniku;
4. wska¼niki efektywności zatrudnienia.
Wska¼niki rentowności to podstawowe wska¼niki służące ocenie standingu banku. Pierwszy z nich – ROA- pozwala na oszacowanie stopnia rentowności aktywów posiadanych przez bank, drugi zaś – ROE – rentowności kapitałów określeniu, jaką rentowność mogą osiągnąć właściciele banku, a także w jakim stopniu bank może odtworzyć swoją bazę kapitałową. Poniżej przedstawiam definicje podstawowych wska¼ników:
wynik finansowy
ROA =
aktywa
wynik finansowy
ROE =
kapitał własny
Pojęcie marży jest najczęściej kojarzone z marżą odsetkową, jednak grupa wska¼ników marży obejmuje nie tylko wska¼niki marży odsetkowej, ale i inne. Definicje dwóch podstawowych wska¼ników tej grupy są następujące:
wynik odsetkowy
marża odsetkowa =
aktywa (odsetkowe)
przychody odsetkowe koszty odsetkowe
rozpiętość odsetkowa = -
aktywa odsetkowe pasywa odsetkowe
W odniesieniu do konstrukcji powyższych wska¼ników należy zaznaczyć, iż podobnie jak ROA i ROE muszą być annualizowane i powinny w mianownikach uwzględniać wartości średnie. Oba wska¼niki marży można interpretować jako nadwyżkę oprocentowania aktywów nad oprocentowaniem pasywów, aczkolwiek taka interpretacja najbardziej odpowiada wska¼nikowi rozpiętości odsetkowej.
TABELA 5: Wska¼niki efektywności obliczone dla Banku Pekao S.A.
Efektywność
Na 31.12.94 Na 31.12.95 Na 31.12.96 Na 31.12.97 Na 30.06.97
Zwrot na średnich łącznych aktywach (ROA) (%)
Zwrot na średnim kapitale (ROE) (%)
Rozpiętość odsetkowa netto (%)
Marża odsetkowa netto (%)
Dochód nieodsetkowy/wynik na działalności bankowej (%)
Koszty operacji/wynik na działalności bankowej (%)
Koszty operacji/średnie łączne aktywa (%)
Realna stopa podatku (%)
0,2
6,5
40,1
43,4
1,9
33,8
1,6
43,1
3,4
3,2
36,8
45,9
2,0
1,6
1,1
26,9
3,4
3,2
44,2
47,3
2,2
42,2
1,2
26,1
3,9
3,6
41,9
47,4
2,4
38,5
1,1
23,7
3,9
3,5
39,5
47,5
2,2
45,1
¬ródło: Opracowanie własne na podstawie danych finansowych Banku.
Porównanie wska¼ników rentowności Pekao S.A., wskazuje na zmniejszenie ich wartości w latach 1996 i 1997 w porównaniu z 1995r. Znaczne obniżenie w 1996r. i w 1997r. stopy zwrotu z kapitału nie oznacza zmniejszenia efektywności działalności Banku. To zjawisko spowodowane było głównie nierównomiernym obciążeniem podatkowym Pekao S.A. w latach 1995-96. Zysk brutto Pekao S.A. wzrósł z 47,4 milionów PLN w 1994r. do 302,7, 421,4 i 501,2 milionów PLN odpowiednio w latach 1995r., 1996r. i w 1997r.
Spadek marży odsetkowej netto w roku 1996 dotyczył głównie części walutowej bilansu Banku. Od 1996r. marża na obligacjach denominowanych w USD, których równowartość w PLN na 31 grudnia 1995r. wynosiła 5.054 mln (co stanowiło 32% aktywów odsetkowych) została obniżona z 2% do 0,5%. Utrzymanie rozpiętości odsetkowej netto w latach 1995 i 1996 na porównywalnym poziomie wynikało ze wzrostu udziału kredytów w aktywach odsetkowych. Wzrost marzy odsetkowej netto w roku 1997 spowodowany jest głównie wzrostem udziału kredytów w aktywach, a także wzrostem dochodowości aktywów odsetkowych.
1.4.2 Wska¼niki wypłacalności i płynności
Wska¼niki z tej grupy powinny umożliwić ocenę stopnia wypłacalności oraz płynności banku. Przed przedstawieniem wska¼ników tej grupy należy określić, co będziemy rozumieć pod pojęciami: „wypłacalność” i „płynność”. Przyjmujemy, ze bank jest:
• wypłacalny wtedy, gdy wartość rynkowa jego aktywów jest co najmniej równa wartości jego zobowiązań;
• płynny, jeżeli posiada zdolność do terminowego regulowania zobowiązań.
Najczęściej stosowanymi wska¼nikami tej grupy są:
- współczynnik wypłacalności;
- wska¼nik płynności w ujęciu bilansowym;
- wska¼nik płynności w ujęciu strumieniowym.
Definicja wska¼nika umożliwiającego pomiar wypłacalności (R) jest następująca:
fundusze własne
R =
aktywa i zobowiązania pozabilansowe ważone ryzykiem
Jest to jedyny wska¼nik, w stosunku do którego określono poziom minimalny w regulacjach ostrożnościowych (zapis ustawowy). Przyjęto, iż każdy bank powinien wykazywać współczynnik wypłacalności co najmniej w wysokości 8%. Jeżeli bank rozpoczyna działalność, to w pierwszym roku współczynnik nie powinien być niższy od 15%, w drugim zaś – od 12%.
Współczynnik ten określa stopień zabezpieczenia aktywów i zobowiązań pozabilansowych funduszami własnymi banku. Im wyższy poziom tego wska¼nika, tym – teoretycznie – bank wykazuje większe bezpieczeństwo. Należy pamiętać jednak o tym, że zbyt wysoki poziom współczynnika wypłacalności świadczy o mniejszej zdolności do wypracowania wysokiej efektywności, co w dłuższej perspektywie wpływa niekorzystnie na sytuację banku i obniża jego bezpieczeństwo.
Dla celów pomiarów płynności zdefiniowano dwa wska¼niki. W przypadku obu wska¼ników konieczne jest określenie przedziału czasowego, dla którego mamy dokonywać pomiaru płynności.
Pierwszy wska¼nik w ujęciu bilansowym:
gotówka+ krótkoter.należności + łatwo zbywalne papiery wart.
płynność 1 =
krótkoter. zobowiązania
Drugi wska¼nik w ujęciu strumieniowym:
aktywa zapadalne w danym przedziale czasu
płynność 2 =
pasywa wymagalne w danym przedziale czasu
Pierwszy ze wska¼ników płynności pozwala na zbadanie relacji między płynnymi aktywami banku a najbardziej „gorącymi” pasywami. Do płynnych aktywów zaliczono gotówkę i jej substytuty, krótkoterminowe należności lub łatwo zbywalne papiery wartościowe. „Gorące” pasywa to krótkoterminowe zobowiązania banku, czyli wszelkiego rodzaju rachunki bieżące oraz inne zobowiązania.
Drugi wska¼nik bada relację między aktywami zapadalnymi w danym przedziale czasowym a pasywami wymagalnymi w danym przedziale czasowym.
Interpretacja obu przedstawionych wska¼ników powinna odnosić się do stwierdzenia, czy jest zachowana równowaga między „płynnymi” aktywami a najbardziej wymagalnymi pasywami. Przyjmuje się, że równowaga jest zachowana, jeżeli wska¼niki przyjmują wartość zbliżoną do jedności.
TABELA 6: Wska¼niki płynności i wypłacalności obliczone dla Banku Pekao S.A.
Na 31.12.94 Na 31.12.95 Na 31.12.96 Na 31.12.97 Na 30.06.97
Współczynnik wypłacalności (%)
Wska¼nik płynności 11)
Wska¼nik płynności 22)
Gotówka i należności od instytucji finansowych w tym NBP/zobowiązania wobec klientów i sektora budżetowego
Płynne aktywa/zobowiązania wobec klientów i sektora budżetowego
Kredyty netto/aktywa razem 14,2
2,13
1,67
38,7
38,9
9,9 11,3
1,48
1,13
33,3
43,8
13,5 10,1
1,00
1,00
30,0
43,6
17,8 8,5
1,28
1,09
33,7
47,3
23,4 10,2
1,35
1,14
33,6
47,0
24,8
1)Relacja aktywów zapadalnych do 1 miesiąca do pasywów wymagalnych do 1 miesiąca;
2)Relacja aktywów zapadalnych do 3 miesięcy do pasywów wymagalnych do 3 miesięcy;
¬ródło: Opracowanie własne na podstawie danych finansowych Banku.
Zmniejszanie się współczynnika wypłacalności w kolejnych latach wynika ze zmian w strukturze aktywów i związanego z tym szybszego wzrostu kredytów niż funduszy własnych. Dynamiczny rozwój akcji kredytowej umożliwia efektywne wykorzystanie funduszy Banku, przy zachowaniu współczynnika wypłacalności na bezpiecznym poziomie.
Licząc wska¼niki płynności należy zaznaczyć, że do dłużnych papierów wartościowych o terminie zapadalności do jednego miesiąca zostały zaliczone papiery wartościowe (m.in. obligacje i bony skarbowe) o terminie zapadalności od 1 miesiąca do 10 lat. Pomimo, że terminy są odległe, papiery te są łatwo zbywalne i istnieje płynny rynek międzybankowy, na którym dokonywany jest obrót tymi instrumentami. W grupie środków o terminie zapadalności/wymagalności do 1 miesiąca Bank wykazuje dobry poziom płynności zabezpieczający działalność operacyjną. Powyższe wska¼niki świadczą o wysokim dopasowaniu okresów zapadalności aktywów i wymagalności pasywów, dobrze zabezpieczającym działalność operacyjną.
1.4.3 Wska¼niki jakości aktywów
Wska¼niki jakości aktywów umożliwiają określenie, czy dana grupa aktywów posiadanych przez bank jest bezpieczna i pewna.
TABELA 6: Wska¼niki jakości aktywów obliczone dla Banku Pekao S.A.
Na 31.12.94 Na 31.12.95 Na 31.12.96 Na 31.12.97 Na 30.06.97
Kredyty dla klientów indywidualnych/ kredyty łącznie (%)
Kredyty dla przedsiębiorstw i jednostek budżetowych/kredyty łącznie (%)
Kredyty nieregularne (mln PLN)
Rezerwy celowe na kredyty nieregularne (mln PLN)
Rezerwy na kredyty nieregularne/kredyty nieregularne (%)
Kredyty nieregularne łącznie/kredyty razem
Kredyty nieregularne/fundusze własne (%)
3,8
96,3
788,1
578,6
73,4
40,7
122,4
4,3
95,7
722,1
445,3
61,7
25,2
97,9
14,8
85,2
734,3
461,8
62,9
16,5
68,4
15,0
85,0
780,4
523,5
67,1
11,4
60,8
13,1
86,9
774,5
489,8
63,2
11,9
62,4
¬ródło: Opracowanie własne na podstawie danych finansowych Banku.
Zakończenie
Finansowa analiza bilansu i rachunku zysków i strat ma zasadnicze znaczenie dla zrozumienia słabych i mocnych stron działalności banku. Gruntowna analiza bieżącej pozycji finansowej banku umożliwia kierownictwu określić miejsce i stan firmy w świetle zamiarów na przyszłość oraz w porównaniu do konkurentów. Ponadto, analiza sprawozdań finansowych pozwala na ocenę potencjalnego wpływu czynników zewnętrznych (takich jak zmiany stóp procentowych, zmiana w polityce banku centralnego i innych agend państwowych, pojawienie się nowych konkurentów, rozwój nowych usług bankowych) na bieżącą i przyszłą finansową kondycję banku.
Dlatego tak ważne jest zapoznawanie się z tym zagadnieniem i bliższe jego przeanalizowanie. Dzięki takiej pracy jak ta, możemy zrozumieć cel jaki niesie analiza działalności firmy.
Skupiliśmy swoją uwagę na jednym z największych polskich banków jakim jest Bank Pekao S.A. Sytuacja finansowa Banku na koniec 1997 roku ma się następująco: zysk netto - 308,2 w mln PLN, wynik odsetkowy netto wyniósł - 781,2 mln PLN, wynik operacyjny - 501,1 mln PLN. Najistotniejszy wpływ na osiągnięty zysk netto miał wysoki koszt tworzonych rezerw, będących wynikiem konserwatywnej metody wyceny aktywów.
Bank zakłada na rok 2000, czyli obecny następujące cele biznesowe: wynik finansowy netto na poziomie 550 mln zł, wska¼nik zwrotu na kapitale na poziomie 12,3%, relacja kosztów do dochodów na poziomie nie wyższym niż 68% oraz współczynnik wypłacalności na poziomie 12,%. Oceniając na podstawie powyższych danych uważam, że sa to założenia w pełni realistyczne.
Bank w Pekao S.A. systematycznie poprawia swoje wyniki finansowe, pragnie zwiększyć swą efektywności oraz maksymalnie obniżyć koszty.
|
