Mapa Serwisu
|
| 1. WPROWADZENIE |
|
Admin1 dnia marca 12 2007 23:46:24
|
1. WPROWADZENIE
Przedmiotem analizy finansowej w przedsiębiorstwie jest jego działalność go¬spodarcza oparta na angażowanych zasobach majątkowo-kapitałowych i oso¬bowych. W warunkach gospodarki rynkowej celem tej działalności jest przede wszystkim przysporzenie właścicielom (udziałowcom, akcjonariuszom) przy¬rostu kapitałów własnych przez osiąganie zysków. Właściciele, posiadając określone zasoby materialne, mogą podejmować decyzje dotyczące:
produkcyjnego użytkowania majątku,
podziału nadwyżki na część konsumowaną i akumulowaną,
zmiany kapitałowej formy majątku),
zmiany podmiotu uprawnień do decydowania i majątku.
Pomiar działalności gospodarczej, w tym zarówno stanu, jak i wyników fi¬nansowych przedsiębiorstwa, polega na rejestracji i uogólnianiu poszczegól¬nych zdarzeń gospodarczych, których wyrazem stają się wska¼niki ekonomiczne.
2. RENTOWNOŁć - DEFINICJA.
Rentowność jest odpowiednio obliczonym wynikiem finansowym działalności gospodarczej przedsiębiorstwa i może wystąpić jako zyskowność lub deficyto¬wość. Zyskowność wiąże się z osiąganiem przez przedsiębiorstwo dodatniego wyniku finansowego, odwrotnością zyskowności zaś jest deficytowość odnoto¬wywana w przypadku wystąpienia straty jako ujemnego wyniku finansowego.
Zarówno zyskowność, jak i deficytowość przedsiębiorstwa mogą być anali¬zowane w wielkościach bezwzględnych lub względnych (relatywnych).
Wynik finansowy przedsiębiorstwa z całokształtu jego działalności, ujęty w wielkościach bezwzględnych, jest sumą algebraiczną wyników zwyczajnych i wyników nadzwyczajnych.
Wyniki zwyczajne pochodzą z celowo podejmowanych przez przedsiębior¬stwo operacji gospodarczych - produkcyjnych, handlowych lub finansowych. Są one ogólną różnicą między przychodami a kosztami. Wyniki nadzwyczajne natomiast powstają na skutek zdarzeń, których wystąpienia lub rozmiarów nie można było przewidzieć. Przyczyną ich są najczęściej różne zakłócenia w działalności gospodarczej, powstające na skutek oddziaływania czynników
zewnętrznych lub wewnętrznych.
Wynik zwyczajny w charakteryzowanej poprzednio strukturze rachunku zysków i strat określany jest jako zysk lub strata brutto na działalności gospo¬darczej . Jest on bowiem różnicą z ogólnego porównania sumy przychodów ze sprzedaży produktów, towarów, operacji finansowych, pozostałej sprzedaży oraz ewentualnych dotacji przedmiotowych z ogólną sumą kosztów uzyskania tych przychodów.
Koszty działalności operacyjnej - zależnie od sposobu ich obliczania (tzw. rachunek porównawczy lub kalkulacyjny) - obejmują wartość poniesionych kosztów prostych według rodzajów, skorygowanych o różnicę stanu początko¬wego i końcowego produktów gotowych, produkcji nie zakończonej i rozliczeń międzyokresowych kosztów lub techniczny koszt wytworzenia sprzedanych
w danym okresie produktów gotowych i całość poniesionych kosztów handlo¬wych, kosztów sprzedaży oraz kosztów ogólnego zarządu. W przypadku dzia¬łalności handlowej charakter tych kosztów ma wartość sprzedanych towarów w cenie nabycia. Do kosztów działalności gospodarczej (uzyskania przycho¬dów) zalicza się także koszty finansowe (obejmujące głównie odsetki płacone od kredytów i pożyczek) oraz inne obciążenia przychodów (przykładowo po¬datek akcyzowy).
Zysk brutto na działalności gospodarczej, jako wynik zwyczajny powięk¬szony o zyski nadzwyczajne, a pomniejszony o straty nadzwyczajne, tworzy w rezultacie zysk lub stratę brutto. Ten wynik jest zarazem syntezą wyników zwyczajnych i nadzwyczajnych osiągniętych przez przedsiębiorstwo.
Zysk (lub strata) brutto korygowany jest jeszcze o obowiązkowe zmniej¬szenia z tytułu opłacanego podatku dochodowego i innych obowiązkowych obciążeń. Tak obliczony zysk określany jest jako zysk netto, stanowiąc pod¬sumowujący rezultat z całokształtu działalności przedsiębiorstwa. Odwrotno¬ścią zysku netto może być strata netto. W spółkach prawa handlowego osią¬gnięty zysk netto podlegać może podziałowi na dywidendę dla akcjonariuszy lub udziałowców oraz część zysku pozostawioną na cele dalszej działalności przedsiębiorstwa. W warunkach inflacji celowe jest w toku analizy uwzględnianie oprócz danych w cenach bieżących także danych w cenach porównywalnych, opartych na dokonanej korekcie inflacyjnej.
Analiza rentowności w wielkościach bezwzględnych objąć może analizę po¬równawczą i analizę przyczynową.
3. WSKA¬NIKI RENTOWNOŁCI
Wynik finansowy w wielkościach względnych jest relacją jego kwoty bez¬względnej do obrotu lub zaangażowanych zasobów. Takie relatywne wielko¬ści nazywane są wska¼nikami rentowności. Wśród wska¼ników rentowności wyróżnić można:
• wska¼niki rentowności obrotu (sprzedaży),
• wska¼niki rentowności majątku,
• wska¼niki rentowności kapitału własnego w ujęciu globalnym i jednostko¬wym,
• wska¼niki rentowności zasobów osobowych.
3.1. WSKA¬NIKI RENTOWNOŁCI OBROTU (SPRZEDAźY)
Wska¼niki rentowności obrotu są stosunkiem procentowym zysku do przycho¬du ze sprzedaży lub kosztów uzyskania przychodów. Określają one udział odpowiedniego wyniku finansowego w wartości uzyskanej ze sprzedaży produktów, towarów oraz zrealizowanych operacji finansowych. Do¬dać należy, że ze względu na bezpośrednią w nich relację dwóch wska¼ników dynamicznych w liczniku i mianowniku nie wymagają one w toku praktycz¬nej analizy korekty inflacyjnej.
W zespole wska¼ników rentowności obrotu, nazywanych także wska¼nika¬mi rentowności sprzedaży, można wyodrębnić następujące ich rodzaje:
1) wska¼niki będące relacją wyniku finansowego do przychodów ze sprze¬daży,
2) wska¼niki będące relacją wyniku finansowego do kosztów działalności lub wybranych ich elementów (np. kosztów pracy),
3) wska¼niki będące relacją kosztów do kwoty przychodów ze sprzedaży, nazywane ogólnie wska¼nikami poziomu kosztów.
Wska¼niki rentowności oparte na przychodach ze sprzedaży
Wśród wska¼ników rentowności obrotu, opartych w mianowniku na przy¬chodach ze sprzedaży, na uwagę zasługiwać mogą:
1) wska¼nik uwzględniający zysk netto
2) wska¼nik uwzględniający zysk brutto
3) wska¼nik uwzględniający zysk brutto na działalności gospodarczej
4) wska¼nik uwzględniający zysk na działalności operacyjnej
5) wska¼nik uwzględniający zysk ze sprzedaży
Pierwszy z wymienionych wska¼ników nosi ogólną nazwę wska¼nika ren¬towności sprzedaży. Jest on stosun¬kowo najczęściej wykorzystywany do prezentacji efektów finansowych uzy¬skanych ze sprzedaży produktów lub towarów. Tendencja rosnąca lub dodatnie odchylenie tego wska¼nika przy porównaniach dwóch okresów świadczyć mo¬gą nie tylko o rozszerzaniu działalności gospodarczej przez wzrost sprzedaży i jej odpowiednią strukturę asortymentową, lecz także o osiąganiu korzystniej¬szych cen sprzedaży i obniżaniu jednostkowych kosztów własnych.
Różnica w kształtowaniu się poziomu wska¼nika uwzględniającego w licz¬niku zysk brutto w stosunku do zysku netto wynika z oddziaływania obowiąz¬kowych zmniejszeń zysku, a w szczególności podatku dochodowego. Na¬tomiast poziom wska¼nika uwzględniającego zysk brutto na działalności gospodarczej wiąże się z oddziaływaniem salda wyników nadzwyczajnych.
W przypadku uwzględnienia w obliczeniu zysku na działalności operacyjnej różnica wskazywałaby na wpływ przychodów i kosztów finansowych.
Kolejny wska¼nik uwzględniający zysk ze sprzedaży (powiększony ewen¬tualnie o podatek akcyzowy) wyraża stopień tzw. akumulatywności sprzeda¬ży. Określa on w stosunku do wartości przychodów ze sprzedaży poziom nad¬wyżki finansowej wygospodarowanej przez przedsiębiorstwo, przekazywanej zarówno do budżetu, jak i pozostawianej na potrzeby przedsiębiorstwa.
Wska¼niki rentowności oparte na kosztach uzyskania przychodów
Drugi rodzaj wska¼ników rentowności obrotu uwzględnia w oblicze¬niach koszty działalności. Wska¼niki te określają efekt finansowy działalno¬ści gospodarczej przedsiębiorstwa (licznik) w przeliczeniu na jednostkę ponie¬sionych kosztów. W związku z tym reagują one szczególnie silnie na zmiany w poziomie kosztów własnych, natomiast w niniejszym stopniu zmieniają się pod wpływem ilości sprzedaży. Wzrost wielkości sprzedaży prowadzi jedynie do bardziej korzystnego rozkładu kosztów stałych na jednostkę produktu, a tym samym - wzrostu wyniku finansowego. Bardziej wyra¼ny wpływ wywiera na¬tomiast zmiana struktury asortymentowej sprzedaży.
Wśród wska¼ników rentowności obrotu opartych na kosztach uzyskania przychodów wyróżnić można w szczególności:
1) wska¼nik uwzględniający zysk netto
2) wska¼nik uwzględniający zysk brutto
3) wska¼nik uwzględniający zysk ze sprzedaży
Wska¼niki rentowności związane z wynikowym poziomem kosztów
Trzeci rodzaj wska¼ników rentowności obrotu to wska¼niki wynikowego poziomu kosztów, określające udział poniesionych kosztów (ewentualnie z od¬powiednimi korektami) w kwocie przychodów ze sprzedaży. Im niższy jest ten udział, tym większa jest - w wyrażeniu wska¼nikowym - rentowność działal¬ności gospodarczej. Udział kosztów w stosunku do przychodów ze sprzedaży może być określony zarówno w cenach brutto, jak i w cenach netto.
W toku obliczania wska¼ników opartych na przychodach ze sprzedaży w ce¬nach brutto celowe jest zróżnicowanie licznika wska¼nika przez uwzględnie¬nie kolejno:
1) kosztów działalności skorygowanych o saldo wyników nadzwyczajnych (tj. plus straty, minus zyski)
2) kosztów działalności operacyjnej w ich wielkości sprawozdawczej
Wska¼nik rentowności sprzedaży może więc być potraktowany jako iloczyn wska¼nika rentowności uwzględniającego koszty działalności oraz wska¼nik wynikowego poziomu kosztów. Zależność między nimi polega na tym, że im niższy będzie wska¼nik poziomu kosztów i im wyższy wska¼nik rentowności oparty na kosztach, tym korzystniej kształtować się będzie ogólny wska¼nik rentowności sprzedaży.
3.2. WSKA¬NIKI RENTOWNOŁCI MAJ¡TKU
Wska¼niki rentowności majątku (aktywów, środków gospodarczych) są sto¬sunkiem procentowym wyniku finansowego w wielkości bezwzględnej do przeciętnego stanu majątku trwałego i (lub) obrotowego zaangażowanego w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Mogą to być także wska¼niki rentowności kapitału (funduszów) ulokowanego w składnikach majątkowych przedsiębiorstwa.
Zasadniczym walorem wska¼ników rentowności majątku jest to, że uwzglę¬dniają one - szerzej niż inne wska¼niki rentowności - wpływ na wynik finan¬sowy efektywności wykorzystania zaangażowanych zasobów majątkowych. W ich rosnącym poziomie ujawnia się maksymalizacja obrotu i obniżka ko¬sztów własnych oraz racjonalna gospodarka majątkiem trwałym i obrotowym, jak też rozmiar i efekty ekonomiczne działalności inwestycyjnej. Wska¼nik te¬go rodzaju stymuluje eliminowanie zbędnych i nadmiernych zapasów oraz środków trwałych.
Wska¼nik rentowności majątku w toku porównań w czasie wykazywać mo¬że niekiedy znaczne skoki, wynikające ze zmian w stanie majątku. Przykłado¬wo, jeśli następuje zakończenie większych inwestycji budowlano-wyposaże¬niowych i oddanie ich do eksploatacji, to wska¼nik ulega - przynajmniej przejściowo - zmniejszeniu. Wska¼nik ten ponadto reprezentuje zupełnie inną wartość w zależności od tego, czy w obliczeniach znajduje zastosowanie wartość brutto czy też wartość net¬to środków trwałych. Poziom wska¼nika zależy także od zakresu uwzględnia¬nych składników majątku trwałego i obrotowego. Każde ograniczenie zakresu składników majątku podwyższa wska¼nik i, odwrotnie, jego rozszerzenie ob¬niża go. Jest jednak wiele racji w tym, aby dla prawidłowości i jednolitości ra¬chunku uwzględniać w obliczeniach wszystkie składniki majątku pozostające w dyspozycji przedsiębiorstwa. Uzasadnione może być także dokonywanie w toku analizy korekty inflacyjnej wyniku finansowego roku ubiegłego przy uwzględnieniu wska¼nika inflacji roku bieżącego.
Możliwe i celowe jest uwzględnianie w liczniku układu obliczeniowego wska¼nika różnozakresowe postaci wyniku finansowego, natomiast w mia¬nowniku przedmiotem obliczeń powinien być przeciętny stan majątku, ustala¬ny jako średnia arytmetyczna (np. stan na początek i koniec roku).
W pracach analitycznych wyróżnić można ogólnie dwa rodzaje wska¼ników rentowności majątku z uwzględnieniem:
• zróżnicowania zakresu wyniku finansowego (w liczniku),
• zróżnicowania zakresu majątku (w mianowniku).
Ze wska¼ników pierwszego rodzaju wymienić należy:
1) podstawowy wska¼nik uwzględniający zysk netto
2) wska¼nik uwzględniający zysk brutto
3) wska¼nik uwzględniający zysk brutto skorygowany o płacone odsetki
O ile pierwszy wska¼nik jest syntezą efektywności finansowej przedsiębior¬stwa z całokształtu działalności (wraz z opłacanym typowo podatkiem docho¬dowym), o tyle drugi wska¼nik nie uwzględnia obowiązkowych obciążeń zy¬sku. Skorygowanie zysku brutto o odsetki (wska¼nik 3) ma uzasadnienie w tym, że są one elementem kosztów operacji finansowych wynikającym z za¬angażowania składników majątkowych pochodzących z kredytów i pożyczek (kapitałów obcych). Stanowią one zatem w rachunku sprawozdawczym szcze¬gólne pomniejszenie zysku, które zasługuje na korektę w toku analizy rentow¬ności.
W innych rodzajach wska¼ników rentowności majątku wyróżnić można:
4) wska¼nik określający rentowność majątku trwałego
5) wska¼nik określający rentowność majątku obrotowego
Wska¼niki powyższe są w istocie rozwinięciem ogólnego, podstawowego wska¼nika rentowności majątku ogółem (wska¼nik 1). Pozwalają one określić stopień efektywności finansowej poszczególnych grup majątku (aktywów) przedsiębiorstwa. Efektywność ta może zmieniać się w różnym stopniu w za¬leżności od zmian zakresu zaangażowanego majątku.
3.3. WSKA¬NIKI RENTOWNOŁCI MAJ¡TKU
Rentowność kapitału własnego może być określona przez ogólne wska¼niki rentowności kapitału własnego lub wska¼niki rentowności jednostkowych udziałów kapitałowych.
Ogólne wska¼niki rentowności kapitału własnego są relacją wyniku finan¬sowego (przede wszystkim zysku netto) do przeciętnego stanu kapitału wła¬snego w różnym jego zakresie. Wska¼niki te wyrażają efekty działalności przedsiębiorstwa w przeliczeniu na jednostkę kapitału zaangażowanego przez jego właścicieli (udziałowców, akcjonariuszy). Są one zatem - w odróżnieniu od wska¼ników rentowności majątku - wyrazem efektywności nie całości ka¬pitału ulokowanego w majątku trwałym i obrotowym, lecz jedynie jego części z pominięciem kapitału obcego (zobowiązań długoterminowych i bieżących).
Rosnący poziom wska¼nika rentowności kapitału własnego świadczy w syn¬tetycznym wyrazie o wyższej efektywności zaangażowanego kapitału w róż¬nych jego formach. Prowadzi to zazwyczaj do uzyskiwania wyższych dywi¬dend oraz szerszych możliwości rozwojowych przedsiębiorstwa. Zaznaczyć jednak należy, że ocena taka jest uzasadniona jedynie w warunkach stabiliza¬cji lub wzrostu udziału kapitału własnego w finansowaniu majątku.
Wśród wska¼ników rentowności kapitału własnego w szczególności wyróż¬nić należy:
l ) wska¼nik rentowności (całości) kapitału własnego
2) wska¼nik rentowności kapitału podstawowego (akcyjnego, udziałowego)
Wska¼nik rentowności kapitału własnego w ogólnej jego kwocie jest rela¬cją wyniku finansowego do kapitału własnego, skupiającego oprócz kapitału akcyjnego i zapasowego także kapitał uzyskany ze sprzedaży akcji powyżej ich wartości nominalnej, ewentualne kwoty kapitału powiększone na skutek przeszacowania aktywów, nie rozliczony zysk z lat ubiegłych oraz zysk roku bieżącego.
Cząstkową postacią wska¼nika pierwszego jest wska¼nik rentowności kapi¬tału akcyjnego (udziałowego), będący stosunkiem wyniku finansowego (zysku netto) wyłącznie do kapitału akcyjnego (udziałowego), stanowiącego podsta¬wę do rozliczenia dywidend. Wska¼nik ten objąć może także zysk netto po¬mniejszony o dywidendy z tytułu akcji preferowanych do kapitału akcyjnego, obejmującego wyłącznie wartość akcji zwykłych. Tego rodzaju ujęcia wska¼ni¬ka informują o możliwych korzyściach, jakie osiągnąć mogą akcjonariusze (udziałowcy) w formie dywidend.
Gdyby całość majątku przedsiębiorstwa znalazła pokrycie w kapitałach wła¬snych, to ich rentowność byłaby równa rentowności majątku. Część majątku znajduje jednak pokrycie także w kapitałach obcych (zobowiązaniach długo¬terminowych i bieżących). Jeżeli zatem odsetki płacone od kapitałów obcych są niższe od poziomu rentowności majątku, oznacza to, że przedsiębiorstwo osiąga dodatkowe korzyści, które znajdują odzwierciedlenie we wzroście ka¬pitałów własnych.
|
|
|
Zaloguj się, żeby móc dodawać komentarze.
|
|
|
Dodawanie ocen dostępne tylko dla zalogowanych Użytkowników.
Proszę się zalogować lub zarejestrować, żeby móc dodawać oceny.
Brak ocen.
|
|
|
|
