Mapa Serwisu
|
| TWORZENIE I PODZIA£ DOCHODU NARODOWEGO |
|
Admin1 dnia marca 15 2007 21:05:47
|
TWORZENIE I PODZIA£ DOCHODU NARODOWEGO
1. Rachunki narodowe.
Produkcja globalna przedsiębiorstwa - wartość produkcji wytworzonej w danym okresie (np. roku) w przedsiębiorstwie.
produkcja globalna = zużycie pośrednie (wartość przeniesiona) + wartość dodana
Produkt globalny gospodarki narodowej jest agregatem, równa się sumie produkcji globalnych poszczególnych działów gospodarki narodowej. Produkcja globalna każdego z działów równa się sumie produkcji globalnych wchodzących w jego skład gałęzi, zaś produkcja globalna każdej z gałęzi równa się sumie produkcji globalnych wchodzących w jej skład przedsiębiorstw.
Tak więc, produkt globalny gospodarki jest równy sumie produkcji globalnych wszystkich przedsiębiorstw działających w gospodarce narodowej.
Zużycie pośrednie - wartość nakładów rzeczowych na cele bieżącej produkcji (tych nakładów, które ulegają całkowitemu zużyciu w procesie produkcji), a więc surowców, energii, materiałów, półfabrykatów
Wartość dodana - stanowi różnicę między wartością produkcji globalnej a wartością zużycia pośredniego. Obejmuje wynagrodzenia oraz nadwyżkę ekonomiczną (odpowiednio wraz z amortyzacją lub bez):
wartość dodana brutto - wraz z amortyzacją
wartość dodana netto - bez amortyzacji
Produkt krajowy brutto jest również agregatem, równa się sumie wartości dodanych brutto wszystkich przedsiębiorstw działających w gospodarce narodowej.
Uwaga: Kategoria PKB pozwala uniknąć dublowania w naliczaniu zużycia pośredniego w gospodarce narodowej.
Rozróżnienie:
dobra finalne dobra pośrednie
Dobra finalne - dobra sprzedawane ostatecznym odbiorcom.
Są to: dobra inwestycyjne, dobra konsumpcyjne, dobra przeznaczone na eksport, dobra przeznaczone na przyrost zapasów i rezerw.
Dobra pośrednie - dobra sprzedawane innym przedsiębiorstwom, które zużywają je w procesie produkcji w celu wytworzenia innych dóbr (pośrednich lub finalnych).
Są to: surowce, energia, materiały, półprodukty.
2. Przepływy międzygałęziowe.
Model przepływów międzygałęziowych, znany również pod nazwą modelu Input-Output lub modelu Leontiefa
• Wassily Leontief: „Struktura gospodarki narodowej”
• Nagroda Nobla (1973)
Model ten wykorzystywany jest do badań nad strukturą gospodarki narodowej. Przedmiotem analizy są powiązania technologiczne w gospodarce.
Podstawowe założenie modelu Leontiefa:
• gałą¼ wytwarza jeden homogeniczny produkt stosując jedną technologię produkcji
produkt gałą¼ technologia
Schemat tablicy przepływów międzygałęziowych Leontiefa
Numer gałęzi Produkcja globalna gałęzi Przepływy międzygałęziowe
Numer gałęzi
1 2 ... j ... n Produkcja finalna (końcowa)
1 X1 X11 + X12 + ... + X1j + ... + X1n Y1
2 X2 X21 + X22 + ... + X2j + ... + X2n Y2
... ... ... ...
i Xi Xi1 + Xi2 + ... + Xij + ... + Xin Yi
... ... ... ...
n Xn Xn1 + Xn2 + ... + Xnj + ... + Xnn Yn
Analiza w wierszu: dokąd? - kierunki rozdysponowania produkcji
w kolumnie: skąd? - stosowana technologia produkcji (struktura kosztów materiałowych), jakie surowce i półprodukty oraz w jakiej ilości są zużywane w procesie produkcji?)
gdzie:
współczynnik aij oznacza jednostkowy nakład produktów i na produkcję gałęzi j (zużycie produktów i niezbędne do wytworzenia jednostki produkcji w gałęzi j).
W zapisie macierzowym:
gdzie:
A = [ a i j ] - macierz współczynników techniczno-ekonomicznych (macierz współ-czynników Input-Output); X, Y - wektory produkcji globalnej i finalnej.
3. Zależności między produkcją globalną, finalną i dodaną
Bilans gospodarki narodowej
Przepływy międzyg. Razem Produkcja finalna
Numer gałęzi Numer gałęzi
1 2 ... n zużycie pośred. Kons. Inw. Y Prod.
globalna
1 X11 + X12 + + X1n Z1 K1 I1 Y1 X1
2 X21 + X22 +...+ X2n Z2 K2 I2 Y2 X2
... ... ... ... ... ... ...
n Xn1 + Xn2 + + Xnn Zn Kn In Yn Xn
Razem koszty materiałowe M1 + M2 + + Mn M=Z K I Y=K+I X
Koszty osobowe W1 + W2 + + Wn W
Nadwyżka brutto N1 + N2 + + Nn N
Wartość dodana D1 + D2 + + Dn D=W+N D=Y II
Prod. globalna X1 + X2 + + Xn X = X
Analiza tablicy przepływów międzygałęziowych w kolumnie ( j ):
produkcja dodana gałęzi = produkcja globalna gałęzi - koszty materiałowe gałęzi
w wierszu ( i ):
produkcja finalna gałęzi = produkcja globalna gałęzi - zużycie produktów tej gałęzi na bieżące cele produkcyjne w całej gospodarce
Obliczamy sumę produkcji dodanych w poszczególnych gałęziach (w całej gospodarce):
Obliczamy sumę produkcji finalnych poszczególnych gałęzi (w całej gospodarce):
Tak więc:
Produkcja finalna i dodana:
• na poziomie gałęzi - różnią się
• na poziomie całej gospodarki narodowej - są sobie równe
4. Ruch okrężny. Pierwotny, wtórny i ostateczny podział dochodu narodowego.
4.a. Ruch okrężny w warunkach uproszczonych:
• gospodarka zamknięta (nie uwzględniamy wymiany z zagranicą)
• w rozważaniach nie uwzględniamy państwa
Trzy sposoby pomiaru produktu krajowego brutto (Y):
• z punktu widzenia podaży (wartość wytworzonej produkcji dóbr i usług)
• z punktu widzenia dochodów (dochody czynników produkcji reprezentujące wartość dostarczonych przez nie usług)
• z punktu widzenia popytu (wartość wydatków na dobra i usługi)
Z punktu widzenia analizy dochodów: Y = C + S
Z punktu widzenia analizy wydatków: Y = C + I
Tak więc:
S = I (dotyczy wielkości faktycznych, a nie planowanych)
gdzie: C - konsumpcja, S - oszczędności, I - inwestycje
4.b. Uwzględnienie państwa w ruchu okrężnym
Z punktu widzenia analizy dochodów: Y + B - Td = C + S
Z punktu widzenia analizy wydatków: Y = C + I + G - Te
gdzie:
Te - podatki pośrednie, Td - podatki bezpośrednie, B - transfery,
G - pozostałe wydatki budżetu państwa (na działalność sektora publicznego)
Tak więc:
Y = C + S - B + Td = C + I + G - Te
I + G + B = S + Te + Td
suma dopływów = suma wypływów
( I - S ) + [ ( G + B ) - ( Te + Td ) ] = 0
G + B - wydatki budżetu państwa,
Te + Td - przychody budżetu państwa,
( G + B ) - ( Te + Td ) - deficyt budżetowy państwa
4.c. Uwzględnienie handlu zagranicznego w ruchu okrężnym
Z punktu widzenia analizy dochodów: Y + B - Td = C + S
Z punktu widzenia analizy wydatków: Y = C + I + G + ( Exp - Imp ) - Te
Ponieważ eksport jest dodatkowym składnikiem popytu oraz ponieważ powinniśmy uwzględniać tylko produkcję wytworzoną w kraju:
Y = C kr + I kr + G kr + Exp - Te =
= ( C - C imp ) + ( I - I imp ) + ( G - G imp ) + Exp - Te =
= C + I + G + ( Exp - Imp ) - Te
gdzie:
Exp - eksport
Imp - import
( Exp - Imp ) - saldo handlu zagranicznego (eksport netto)
Tak więc eksport jest dopływem , a import odpływem z ruchu okrężnego wydatków.
Y = C + S - B + Td = C + I + G + ( Exp - Imp ) - Te
I + G + B + Exp = S + Te + Td + Imp
suma dopływów = suma wypływów
Ważne: Całkowite odpływy muszą być zawsze równe całkowitym dopływom do obiegu pieniężnego w gospodarce.
( I - S ) + [ ( G + B ) - ( Te + Td ) ] + ( Exp - Imp ) = 0
system naczyń połączonych
5. Różne kategorie produktu i dochodu narodowego.
dochód netto z własności podatki pośrednie
Exp - Imp
amorty-zacja
G PKB
produkt PNB
produkt PNB
produkt
PNN dochody z czynszów
I krajowy brutto
narodowy brutto narodowy brutto produkt narodowy netto
DN
zyski
w cenach rynkowych w cenach
rynkowych w cenach
czynników produkcji w cenach czynników produkcji dochód narodowy dochody z pracy na wł.rachunek
C
płace
Dochód narodowy = łącznym dochodom czynników produkcji. Są to:
• dochody z tytułu czynszów (Doch1)
• zyski (Doch2)
• dochody z pracy na własny rachunek (Doch3)
• wynagrodzenia (Doch4)
Dochód narodowy = produkt narodowy netto w cenach czynników produkcji
DN liczony od strony dochodów i od strony wydatków powinien dać te same wyniki.
dochód narodowy liczony od strony dochodów
DN = Doch1 + Doch2 + Doch3 + Doch4 =
= PNN (c.czyn.prod.) =
= PNB(c.czyn.prod.) - amortyzacja =
= PNB (c.rynk.) - podatki pośrednie - amortyzacja =
= PKB (c.rynk.) + dochód netto z tytułu własności za granicą
- podatki pośrednie - amortyzacja =
= C + I + G + ( Exp - Imp ) + dochód netto z tytułu własności za
granicą - podatki pośrednie - amortyzacja
dochód narodowy liczony od strony wydatków
PKB ( produkt krajowy brutto) - jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem
PNB ( produkt narodowy brutto) - jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze będące własnością obywateli danego kraju, niezależnie od tego, na czyim terytorium są zlokalizowane
Obie kategorie (PKB i PNB) są miernikami produkcji dodanej (czystej). Odzwierciedlają wartość nowo wytworzonych dóbr i usług w gospodarce narodowej, wartość produkcji globalnej po odliczeniu zużycia pośredniego na jej wytworzenie
PNB = PKB + dochód netto z tytułu własności za granicą
PKB najczęściej ujmowany jest w cenach rynkowych
PKB (popyt globalny) = C + I + G + (Exp - Imp)
Rachunki narodowe służą między innymi do:
• prowadzenia polityki ekonomicznej państwa; niezbędne są informacje na temat stanu gospodarki danego kraju i jej dynamiki, w tym:
• wielkość i struktura PKB
• analiza wzrostu gospodarczego ( PKB realny lub PNB realny)
• porównań międzynarodowych dotyczących przeciętnej stopy życiowej w poszczególnych krajach (PNB per capita)
6. Mankamenty kategorii dochodu narodowego jako miernika dobrobytu społecznego.
Dochód narodowy nie uwzględnia między innymi:
• efektów zewnętrznych (nie będących przedmiotem transakcji rynkowych),
np. usług wykonywanych nieodpłatnie, (paradoks gospodyni domowej),
degradacji środowiska naturalnego
• niektórych elementów dobrobytu takich, jak np. czas wolny
• „szarej” strefy
Wady typowe dla miernika o charakterze agregatu,
np. nie uwzględnia nierównomierności w podziale dochodu narodowego, nie wartościuje jego poszczególnych składników - jednakowo traktuje produkcję broni, alkoholu, jak i produkcję leków, żywności.
7. Dochód narodowy w ujęciu nominalnym i realnym. Deflator dochodu narodowego.
PKB w ujęciu nominalnym - PKB w cenach bieżących
PKB w ujęciu realnym - PKB w cenach stałych z roku bazowego
Deflator PKB - stosunek PKB w ujęciu nominalnym do PKB w ujęciu realnym, wyrażony w postaci wska¼nika:
Deflator PKB jest więc przeciętnym wska¼nikiem cen wszystkich dóbr wchodzących w skład PKB
Uwaga: miernikiem inflacji nie jest deflator PKB, lecz roczna stopa wzrostu cen konsumpcyjnych, wyrażona w procentach:
gdzie: WCt - wska¼nik cen konsumpcyjnych w roku t
8. Rachunki narodowe - podstawowe dane statystyczne dla Polski (materiały dodatkowe)
9. Porównanie PNB per capita w różnych krajach świata (materiały dodatkowe)
Literatura zalecana do wykładu:
1. Nasiłowski M.: System rynkowy. Podstawy mikro- i makroekonomii, Wydawnictwo Key Tex, Warszawa 1996:
• roz.8. Tworzenie i podział dochodu narodowego w systemie rynkowym, s.175-191
2. Begg D., Fischer S., Dornbusch R.: Ekonomia tom 2, PWE, Warszawa 1993
• roz.19. Wprowadzenie do makroekonomii i rachunku narodowego s.14-44
3. Oyrzanowski B.: Makroekonomia, z serii „Biblioteka menedżera”, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków 1997
• roz. II.2. Elementy rachunkowości narodowej - mierniki osiągnięć s.35-51
4. Samuelson P.A., Nordhaus W.D.: Ekonomia 1, PWN, Warszawa 1996
• roz.5. Ogólny rzut oka na makroekonomię... s.132-169
• roz.6. Mierzenie produktu narodowego s.170-198
ZADANIA, PRZYK£ADY
Zadanie 1
Pewna gospodarka składa się z czterech gałęzi. Oto tablica przepływów międzygałęziowych w tej gospodarce:
Gałą¼
1
2
3
4
1 100 50 0 30
2 10 20 20 0
3 50 0 40 0
4 10 20 0 30
Mając daną produkcję globalną, oblicz produkcję końcową i produkcję dodaną w poszczególnych gałęziach:
gałą¼ 1
gałą¼ 2
gałą¼ 3
gałą¼ 4 razem gospodarka narodowa
produkcja globalna 220 150 200 150 720
produkcja końcowa
produkcja dodana
Oblicz zużycie pośrednie, produkcję końcową i dodaną w całej gospodarce narodowej. Wpisz wyniki do poniższej tabeli.
Zużycie pośrednie
Produkcja końcowa
Produkcja dodana
Zadanie 2
Dochód narodowy nominalny w 1980r. wynosił 2000 jednostek pieniężnych, a w 1990r. - 4000 jednostek pieniężnych. O ile (procentowo) wzrosły ceny, jeśli dochód realny wzrósł w tym czasie do wysokości 2500 jednostek pieniężnych?
Zadanie 3
Dochód narodowy w cenach bieżących wyniósł w 1995r. 100 jednostek pieniężnych i do 1996r. wzrósł realnie o 10%. Ile wynosił realny (w cenach stałych 1995r.), a ile nominalny dochód narodowy w 1996r., jeśli deflator dochodu narodowego wynosił 120% ?
Zadanie 4
Produkt krajowy brutto Wielkiej Brytanii, liczony w cenach rynkowych z 1985r., wyniósł 384996 mln £ w 1987r. i 400999 mln £ w 1988r. Liczony w bieżących cenach rynkowych wyniósł 355329 mln £ w 1985r., 380623 mln £ w 1986r. i 463933 mln £ w 1988r. Deflator PKB wyniósł 103,5 w 1986r. i 108,5 w 1987r.
Oblicz roczne stopy wzrostu realnego i nominalnego PKB oraz roczne wska¼niki cen dla lat 1985-1988 (rok poprzedni=100).
Zadanie 5
Które z powyższych tożsamości są prawdziwe, a które fałszywe:
a) I + G + ( Exp - Imp ) = S + Tn
b) I + S + G - Tn = ( Exp - Imp )
c) Tn = I + G +( Exp - Imp ) - S
d) G + Exp = S+ T - I + Imp
gdzie:
I - inwestycje
C - konsumpcja
G - wydatki budżetowe państwa na zakup produktów i usług
T - podatki T = Te + Td
B - transfery budżetowe
Tn - podatki netto Tn = T - B
Zadanie 6
Poniższe zestawienie zawiera dane ilustrujące sytuację gospodarcza pewnego kraju w dwóch kolejnych latach:
Rok Ludność Dochód narodowy Wska¼nik cen
1 10,0 mln 500 mln 100
2 10,5 mln 550 mln 110
Które stwierdzenie prawidłowo wyraża zmiany przedstawione w zestawieniu?
a) Realny dochód narodowy obniżył się.
b) Realny dochód narodowy wzrósł.
c) Realny dochód narodowy per capita obniżył się.
d) Realny dochód narodowy na jednego mieszkańca pozostał nie zmieniony.
e) Realny dochód narodowy per capita wzrósł.
Zadanie 7
Poniższe zestawienie zawiera dane o wydatkach krajowych i dochodzie narodowym pewnego kraju w trzech kolejnych latach:
Pozycje Rok 1 Rok 2 Rok 3
Dochód narodowy 500 600 700
Wydatki państwa 200 250 200
Wydatki prywatne na spożycie 300 300 250
Inwestycje 50 200 200
saldo handlu zagranicznego
W pewnym okresie w gospodarce wystąpił deficyt handlu zagranicznego W którym? Wskaż prawidłową odpowied¼.
a) w roku 1, 2 i 3
b) w roku 1 i 2
c) w roku 2 i 3
d) tylko w roku 1
Zadanie 8
Przyjmijmy, że powierzchnia koła przedstawia PNB, a części oznaczają odpowiednio:
I - dobra i usługi inwestycyjne
Ex - dobra i usługi eksportowane
G - dobra i usługi nabywane przez państwo
Co przedstawia nie oznaczona część koła? Wskaż prawidłową odpowied¼.
a) spożycie prywatne dóbr i usług
b) spożycie prywatne minus import
c) spożycie prywatne minus amortyzacja
Zadanie 9
Poniższe zestawienie zawiera wybrane dane z rachunków narodowych Wielkiej Brytanii w 1988r. Dane podane są w mld £. Oblicz:
a) PKB w cenach rynkowych
b) PNN w cenach rynkowych
c) PNN w cenach czynników produkcji
d) PKB w cenach czynników produkcji
e) dochód narodowy
PNB w cenach rynkowych 469,6
Podatki od towarów i usług 75,0
Amortyzacja 54,8
Dochody netto z własności za granicą 5,6
Subsydia państwowe (dotacje) do produktów 5,9
|
|
|
Zaloguj się, żeby móc dodawać komentarze.
|
|
|
Dodawanie ocen dostępne tylko dla zalogowanych Użytkowników.
Proszę się zalogować lub zarejestrować, żeby móc dodawać oceny.
Brak ocen.
|
|
|
|
