Mapa Serwisu
|
| Ogólna charakterystyka podatku dochodowego w Polsce. |
|
Admin1 dnia luty 28 2007 21:43:12
|
Ogólna charakterystyka podatku dochodowego w Polsce.
Podmiotem podatku dochodowego od osób fizycznych są osoby fizyczne mieszkające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przebywające w kraju w roku podatkowym dłużej niż 183 dni oraz w ograniczonym zakresie – osoby fizyczne zamieszkujące zagranicą, a osiągające dochody na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Podatek ten dotyczy przede wszystkim osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą pozarolniczą, pracowników, emerytów i rencistów.
Przedmiotem opodatkowania jest suma dochodów ze wszystkich ¼ródeł przychodów podlegających opodatkowaniu. ¬ródłami tych przychodów są:
stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym również spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura
lub renta,
działalność wykonywana osobiście,
pozarolnicza działalność gospodarcza,
działy specjalne produkcji rolnej,
nieruchomości lub ich części,
najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy
o podobnym charakterze, w tym również dzierżawa, poddzierżawa działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, z wyjątkiem składników majątku związanych
z działalnością gospodarczą,
kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych,
odpłatne zbycie nieruchomości lub ich części oraz udziału
w nieruchomości, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz wynikającego z przydziału spółdzielni mieszkaniowych prawa do domu jednorodzinnego lub prawa do lokalu
w małym domu mieszkalnym, prawa wieczystego użytkowania gruntu, innych rzeczy,
inne ¼ródła z wyjątkiem dochodów opodatkowanych w formach zryczałtowanych.
Zgodnie z zasadą powszechności, opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody. Są jednak pewne kategorie dochodów,
od których na mocy wyra¼nego przepisu nie pobiera się podatku. Zarówno
ze względów formalnych, jak i z uwagi na pewne cechy wspólne, można je przedstawić w trzech grupach:
dochody ze ¼ródeł, do których w ogóle nie stosuje się przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wyłączonych z jej zakresu przedmiotowego – są to tzw. wyłączenia ustawowe,
dochody wolne od podatku czyli zwolnienia przedmiotowe,
dochody, które zostały wydatkowane przez podatnika na określone cele
i podlegają odliczeniu do dochodu lub od podatku, które po prostu należy nazwać ulgami podatkowymi.
Z zakresu ustawy wyłączone są:
przychody z działalności rolniczej, z wyjątkiem przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej,
przychody z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach,
przychody podlegające przepisom ustawy o podatku od spadków
i darowizn,
przychody wynikające z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy,
przychody z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej.
Zwolnienia o charakterze przedmiotowym są związane ze ¼ródłem przychodów, a nie z osobą podatnika. W większości są one bezterminowe. Można je pogrupować tematycznie ze względu na ich charakter. Do najważniejszych należą zwolnienia związane z przychodami z pracy, np. diety i inne należności na czas podróży służbowej pracowników, koszty używania pojazdów samochodowych dla celów służbowych, rzeczowe świadczenia okolicznościowe; odszkodowawcze, np. odszkodowania wypłacane na podstawie przepisów prawa administracyjnego, cywilnego, pracy i innych ustaw; socjalne, np. pomoc społeczna, zapomogi losowe, odprawy pośmiertne i zasiłki pogrzebowe, zasiłki rodzinne, wychowawcze, pielęgnacyjne i porodowe, dopłaty do wypoczynku dzieci, itp.
Podstawą opodatkowania jest dochód będący nadwyżką przychodów
z poszczególnych ¼ródeł nad kosztami ich uzyskania, osiągniętą w roku podatkowym po odjęciu wydatkowanych kwot, przysługujących ustawowo ulg, odpisów i odliczeń podatkowych.
Przychody są to otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika
w danym roku kalendarzowym pieniądze, wartości pieniężne, wartość świadczeń otrzymanych w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Przez koszt uzyskania przychodu rozumie się wydatki pieniężne, które musiał ponieść podatnik, aby mógł osiągnąć przychód. Podejście do kosztów uzyskania przychodów ma charakter zróżnicowany, w zależności od rodzaju wykonywanej pracy i ¼ródła przychodu. W przypadku przychodów z tytułu stosunku pracy, stosunku służbowego, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej zryczałtowany koszt uzyskania przychodów został ustalony
na stosunkowo niskim poziomie, gdyż wynosi 0,25% kwoty stanowiącej górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej miesięcznie.
W roku 2000 była to kwota 81,84 zł miesięcznie, co w skali roku dawało łączną ich sumę 982,08 zł (81,84 zł x 12 m-cy), Jest to kwota podstawowa, przysługująca każdemu pracownikowi zatrudnionemu w jednym zakładzie pracy.
Kwota ta ulega zmianie (zwiększeniu):
jeżeli pracownik zatrudniony jest w kilku zakładach pracy lub u jednego pracodawcy, ale na kilka umów o pracę przysługuje mu kwota kosztów nie przekraczająca 4,5% kwoty stanowiącej górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej rocznie, czyli za 2000 r. 1 473 zł 12 gr ;
u pracowników, których miejsce stałego lub tymczasowego zamieszkania jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a więc którzy dojeżdżają do pracy z innej miejscowości oraz nie otrzymują dodatku za rozłąkę; dla tej grupy koszty uzyskania przychodów są podwyższone o 25% i wynoszą w 2000 r:
jeżeli pracownik zatrudniony jest w jednym zakładzie pracy- 102 zł 30 gr miesięcznie (81,84 zł x 125%) lub 1 227 zł 60 gr rocznie,
jeżeli pracownik zatrudniony jest w kilku zakładach pracy, a przynajmniej jeden z tych zakładów znajduje się w innej miejscowości niż zamieszkuje pracownik – 1 841 zł 40 gr w skali roku (1.473,12 zł x 125%).
Limit kosztów może zostać podwyższony o 25% przez zakład pracy już
w rozliczeniach miesięcznych, jednakże pod warunkiem złożenia przez pracownika oświadczenia o zamieszkiwaniu poza miejscowością, w której znajduje się jego zakład pracy.
Ustawa poza ogólną zasadą odliczania od przychodów kosztów w wysokości zryczałtowanej, przewiduje możliwość ustalania kosztów w wysokości faktycznych wydatków, które pracownik ponosi w związku z dojazdem do pracy. Z możliwości tej mogą jednak skorzystać tylko ci pracownicy, którzy spełniają następujące warunki:
ponoszone przez nich wydatki na dojazd do pracy będą wyższe niż roczne koszty uzyskania przychodów,
dojeżdżają do pracy środkami transportu autobusowego, kolejowego, promowego lub komunikacji miejskiej,
wydatki związane z dojazdami do pracy zostaną udokumentowane imiennymi biletami okresowymi.
Niespełnienie jednego z wymienionych trzech warunków spowoduje,
że podatnik nie będzie mógł odliczyć od przychodu wydatków faktycznie poniesionych na dojazd do pracy, lecz zastosować koszty wynikające z norm zryczałtowanych. Odliczenia faktycznych kosztów, wynikających z imiennych biletów okresowych mogą nastąpić tylko w rozliczeniu rocznym podatku,
tj. zarówno w zeznaniu rocznym składanym przez podatnika, jak i rocznym obliczeniu podatku sporządzonym przez płatnika (zakład pracy).
Wydatki te przyjmuje się do rozliczenia w pełnej wysokości poniesionej
w roku podatkowym, niezależnie od tego, czy zakupiony bilet okresowy dotyczy wyłącznie tego roku, czy też może być wykorzystywany również przez część roku następnego.
Zestawienie przysługujących limitów kosztów uzyskania przychodów ze stosunku pracy prezentuje poniższa tabela:
Tabela 2
Limity kosztów uzyskania przychodów ze stosunku pracy w 2000 roku.
Pracownik Ryczałtowa kwota kosztów uzyskania
miesięczna(zł) roczna(zł)
Zatrudniony w jednym zakładzie pracy na podstawie jednej umowy o pracę 81,84 982,08
Zatrudniony w jednym zakładzie pracy, położonym w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania, nie otrzymujący dodatku za rozłąkę 102,30 1 227,60
Zatrudniony na podstawie więcej niż jednej umowy o pracę a także zatrudniony w więcej niż jednym zakładzie pracy W każdym
zakładzie pracy
81,84 Nie więcej niż
1 473,12
Zatrudniony w kilku zakładach pracy położonych w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania, nie otrzymujący dodatku za rozłąkę W każdym
zakładzie pracy
102,30 £ącznie nie więcej niż
1 841,40
¬ródło: Opracowanie własne.
Koszty uzyskania przychodu wiążą się bezpośrednio z uzyskiwanym przychodem, stąd też potrąca się je wyłącznie w tym miesiącu, w którym podatnik (pracownik) pozostawał w stosunku pracy oraz świadczył pracę. Przysługują one pracownikowi w pełnej wysokości bez względu na wymiar czasu pracy
i bez względu na liczbę dni przepracowanych w danym miesiącu.
Dla prac wykonywanych na podstawie umowy – zlecenia lub umowy
o dzieło koszt uzyskania wynosi 20%, a z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich oraz rozporządzania przez nich tymi prawami – 50%.
Do najważniejszych ulg zmniejszających podstawę opodatkowania, a więc odliczanych od dochodu, można zaliczyć:
zapłacone przez podatnika lub potrącone przez płatnika składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe,
składki na rzecz organizacji, do których przynależność podatnika jest obowiązkowa,
wydatki na cele rehabilitacyjne, ponoszonych przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne,
wydatki poniesione na budowę własnego lub stanowiącego współwłasność budynku mieszkalnego wielorodzinnego, z przeznaczeniem znajdujących się w nim co najmniej pięciu lokali mieszkalnych na wynajem,
darowizny.
Odliczeniu podlegają wyłącznie wydatki udokumentowane rachunkami lub fakturami.
Jeżeli podatnik uzyskuje dochody z więcej niż jednego ¼ródła to opodatkowaniu podlega suma dochodów ze wszystkich ¼ródeł uzyskanych w roku podatkowym. Od tej zasady istnieją wyjątki.
Dochody małżonków mogą być opodatkowane odrębnie lub łącznie.
W drugim przypadku małżonkowie, pod warunkiem istnienia wspólnoty majątkowej i trwania małżeństwa przez rok podatkowy, mogą być na wniosek wyrażony we wspólnym zeznaniu rocznym opodatkowani łącznie od sumy swoich dochodów, po uprzednim odliczeniu, odrębnie przez każdego z małżonków, kwot przypadających do odliczenia od dochodu. W tym przypadku podatek określa się na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków, z tym że do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów opodatkowanych w sposób zryczałtowany. Ten sposób ustalania wysokości podatku jest korzystny dla małżonków w sytuacji, gdy jedno z nich
nie uzyskuje dochodów lub gdy dochody jednego z małżonków są wyra¼nie niższe niż drugiego (znajdują się w różnych przedziałach skali podatkowej).
Osoby samotnie wychowujące dzieci: małoletnie, dzieci, bez względu na ich wiek, na które pobierany był zasiłek pielęgnacyjny, dzieci do ukończenia 25 lat uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty lub
w przepisach o szkolnictwie wyższym, jeżeli w roku podatkowym dzieci te
nie uzyskały dochodów, z wyjątkiem dochodów wolnych od podatku dochodowego, renty rodzinnej oraz dochodów w wysokości nie powodującej obowiązku zapłaty podatku, mogą, na swój wniosek wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym, ustalić podatek w podwójnej wysokości podatku obliczonego
od połowy dochodów, z tym że do dochodów tych nie dolicza się dochodów uzyskanych przez pełnoletnie dzieci. Rozwiązanie to obowiązuje dopiero
od 1994 roku.
Dochody małoletnich dzieci, z wyjątkiem dochodów z ich pracy, stypendiów oraz dochodów z przedmiotów oddanych im do swobodnego użytku, dolicza się
do dochodów rodziców. Jeżeli małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu, dochody małoletnich dzieci dolicza się po połowie do dochodu każdego
z małżonków.
Podatek dochodowy od osób fizycznych pobiera się od podstawy jego obliczenia, według progresywnej trzystopniowej skali podatkowej.
Pomimo zachowania dotychczasowej wysokości stawek podatkowych
na poziomie 19%, 30%, 40%, skala podatkowa i jej przedziały zostały zwaloryzowane na zasadach określonych w art.27 ust.3 ustawy podatkowej poprzez podwyższenie wska¼nikiem wzrostu cen kwoty dochodów w poszczególnych jej przedziałach. Taka waloryzacja na rok 2000 wyniknęła z rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 29 listopada 1999 r. w sprawie skali podatku dochodowego oraz wysokości kwoty przychodu podlegającego opodatkowaniu zryczałtowanemu.
W roku 2000 trzystopniowa skala podatkowa przedstawiała się następująco:
Tabela 3
Skala podatku dochodowego na 2000 r.
Podstawa obliczenia podatku w złotych
Ponad Do
32 736 19% podstawy obliczenia minus kwota 436 zł 20 gr
32 736 65 472 5 783 zł 64 gr + 30% nadwyżki ponad 32 736 zł
65 472 15 604 zł 44 gr + 40% nadwyżki ponad 65 472 zł
¬ródło: Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29.11.1999 r. w sprawie skali podatku dochodowego oraz wysokości kwoty przychodu podlegającego opodatkowaniu zryczałtowanemu (Dz. U. nr 95, poz 1105)
Podatek dochodowy, obliczony zgodnie z powyższą tabelą, w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenia zdrowotne, opłaconą
w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika i (lub) pobraną w roku podatkowym przez płatnika, zgodnie z przepisami o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym.
Kwota składki na ubezpieczenie społeczne, o którą zmniejsza się podatek
nie może przekroczyć 7,5% podstawy jej wymiaru.
Podatek zmniejsza się też, jeżeli w roku podatkowym podatnik:
zakupił grunt lub odpłatnie przeniósł prawo wieczystego użytkowania gruntu pod budowę budynku mieszkalnego,
zakupił dom mieszkalny od osoby trudniącej się budową i sprzedażą mieszkań,
przystosował pomieszczenie niemieszkalne do celów mieszkalnych,
systematycznie gromadził oszczędności na rachunku oszczędnościowo-kredytowym i w jednym banku prowadzącym kasę mieszkaniową,
remontował budynek mieszkalny lub mieszkanie,
zakupił pomoce naukowe,
odpłatnie dokształcał się i doskonalił zawodowo,
kształcił się w szkołach wyższych,
korzystał z usług zdrowotnych świadczonych przez zakłady niepubliczne,
kształcił dzieci w szkołach niepublicznych o statusie szkół publicznych,
poniósł wydatki na dojazd dzieci do szkół.
Podatek dochodowy płaci się zaliczkowo, co miesiąc do urzędu skarbowego. Osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej (zakłady pracy), są zobowiązane jako płatnicy obliczać
i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują
od tych zakładów przychody. Zaliczkowy pobór podatku łagodzi obciążenie podatników skutkami obowiązku płacenia podatku. Daje możliwość rozłożenia płatności na okres całego roku. Wpłata całej kwoty podatku należnego przy rozliczeniu rocznym stanowiłaby znacznie bardziej uciążliwą dolegliwość finansową. Również dla budżetu państwa jest to system korzystny, przyczynia się on bowiem do wpływu środków finansowych do budżetu przez cały rok.
Zaliczka miesięczna pobierana jest według progresywnej skali podatkowej
za miesiące od stycznia do grudnia w wysokości:
19% dochodu uzyskanego w danym miesiącu – za miesiące od początku roku do miesiąca, w którym dochód podatnika uzyskany od początku roku w tym zakładzie pracy przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali (w 2000 r. kwotę 32 736 zł),
30% dochodu uzyskanego w danym miesiącu – za miesiące następujące po miesiącu, w którym dochód uzyskany od początku roku przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali
(w 2000 r. kwotę 32 736 zł),
40% dochodu uzyskanego w danym miesiącu – za miesiące następujące po miesiącu, w którym dochód uzyskany od początku roku przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę drugiego przedziału skali (w 2000 r. kwotę 65 472 zł).
Ustalając wielkość dochodu od początku roku dla potrzeb określania progresji skali podatkowej uwzględnia się następujące wypłaty na rzecz pracowników:
przychody ze stosunku pracy i stosunku służbowego, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy,
zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacone przez zakład pracy, z którym pracownik pozostaje w stosunku pracy,
wypłaty z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej w spółdzielniach pracy, uzyskane w danym zakładzie pracy w ramach każdego odrębnego stosunku pracy, tj. bez uwzględnienia dochodów pracownika uzyskanych np. z tytułu prac zleconych jak też poza zakładem pracy. W przypadku zatrudnienia pracownika w więcej niż jednym zakładzie pracy,
każdy z zakładów ustala odrębne zaliczki według metody i w wysokości przedstawionej wyżej.
Kwotę miesięcznej zaliczki obliczonej według progresywnej skali-
po zastosowaniu obowiązujących obniżek zaliczek (o jeden stopień skali podatkowej) - od uzyskanego w danym miesiącu dochodu zmniejsza się
w pierwszej kolejności o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, określonej
w pierwszym przedziale skali podatkowej, tj. w 2000 r. o 36 zł 35 gr, jeżeli pracownik przed pierwsza wypłatą wynagrodzenia w roku podatkowym złożył zakładowi pracy oświadczenie dla celów obliczania miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy według wzoru PIT-2 i w następnej kolejności o kwotę składki na ubezpieczenia zdrowotne, obliczonej i pobranej za ten miesiąc przez zakład pracy, zgodnie z przepisami ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym.
Na podstawie zeznania rocznego o wysokości osiągniętego dochodu następuje ostateczne rozliczenie podatku dochodowego. Dokonuje się wtedy wpłaty kwoty stanowiącej różnicę między należnym podatkiem, wynikającym z obliczenia rocznego, a niższą kwotą zaliczek wpłaconych w trakcie roku podatkowego.
W sytuacji, gdy w ostatecznym rozliczeniu należny podatek jest niższy od sumy odprowadzonych zaliczek, urząd skarbowy dokonuje zwrotu nadpłaty.
Podatek dochodowy pobiera się na zasadach ogólnych i specjalnych.
Podatek dochodowy pobierany na zasadach ogólnych dotyczy:
dochodów osobistych,
dochodów z działalności gospodarczej.
Poza podatkiem dochodowym od osób fizycznych pobieranym na zasadach ogólnych wprowadzono zasady specjalne, między innymi :
zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów,
zryczałtowany podatek w formie karty podatkowej,
podatek dochodowy od osób duchownych.
co prezentuje poniżej zamieszczony rysunek:
Rysunek 1
Warianty podatku dochodowego od osób fizycznych .
¬ródło: M. Pietraszewski, E. Strzyżewka, J. Szwajor ,Finanse, Katowice 1993.
|
|
|
Zaloguj się, żeby móc dodawać komentarze.
|
|
|
Dodawanie ocen dostępne tylko dla zalogowanych Użytkowników.
Proszę się zalogować lub zarejestrować, żeby móc dodawać oceny.
Brak ocen.
|
|
|
|
