Mapa Serwisu
|
Oświecenie |
Admin dnia grudnia 05 2006 21:39:23
|
O Ł W I E C E N I E
1. RAMY CZASOWE
FRANCJA
Początek: XVII w.
Koniec: lata 70 XVIII w.
EUROPA
Początek: początek XVII w.
Koniec: lata 70 XVIII w.
POLSKA
Początek: początek XVIII w.
Koniec: 1822 - wydanie przez Mickiewicza “Ballad i romansów”
2. KLASYCYZM WE FRANCJI
2.1 POJęCIE KLASYCYZMU
Klasycyzm - pewien model kultury powstały w starożytności (Grecja, Rzym); nawiązanie do antyku (np. w gatunkach literackich - tragedia antyczna, zasada decorum)
2.2 POD£OźE FILOZOFICZNE
2.2.1 KARTEZJUSZ
Podbudową filozoficzną myślenia o sztuce były poglądy Kartezjusza. Autor “Rozprawy o metodzie”. Za największą wartość uznawał ludzki rozum. Celem człowieka było poznanie prawdy o świecie, dostępnej rozumowi ludzkiemu. Prawdziwe jest to co jasne i zrozumiałe. Kartezjańska filozofia nawiązywała do aforyzmu “Myślę więc jestem”. Ta sama zasada obowiązywała w sztuce.
2.2.2 KANT
Nawiązuje do systemów antycznych. Poznanie prawdy możliwe jest na drodze dwu¼ródłowości: rozumu i zmysłów. Kant wychodzi z racjonalizmu oświeceniowego i empiryzmu, zrywa z obiektywizmem. Twierdzi, że świat, który człowiek postrzega może być przez niego kształcony.
2.2.3 LOCKE
Stworzył podstawy teoretyczne empiryzmu. ¬ródła wiedzy szukał w doświadczeniu zewnętrznym - zmysłowym i wewnętrznym - refleksji. Propagował tolerancję religijną. Uważał, że człowiek dąży do szczęścia, które każdemu obywatelowi powinno zapewnić państwo.
2.3 ZALECENIA POETYKI KLASYCYSTYCZNEJ (M. BOILEAU)
1. piękne to co rozumne, rozsądne i harmonijne
2. doskonałość wykonania
3. zasada prawdopodobieństwa
4. kryterium doboru - rozum
5. język wykwintny, ale i pełen prostoty
6. poszanowanie języka ojczystego
7. ścisłe przestrzeganie zasad gatunków literackich
8. typowość (bohaterowie typowi dla danego środowiska)
9. klarowność (przejrzystość kompozycji)
10. kompozycja musi być regularna
11. powrót do zasady umiaru
12. styl jasny i prosty
13. powrót do zasady Horacego (uczyć-bawiąc)
2.4 LITERATURA FRANCUSKA XVII W - MOLIER
Molier to twórca francuski. Pisał on komedie. Jego najlepsze dzieła to “Łwiętoszek” i “Skąpiec”.
W “Łwiętoszku” Molier krytykuje wady Francuzów. Próbuje ośmieszyć dość rozpowszechnione przywary. Jest to satyra na bigoterię i wszelkie przejawy hipokryzji. Krytykuje też przejawy dewocji. Ośmiesza naiwność, kłamstwo, łatwowierność i obłudę. Według Moliera zadaniem poezji jest poprawiać ludzi bawiąc ich jednocześnie. Molier przeciwstawiał się obłudzie na płaszczy¼nie moralnej.
“Łwiętoszek” to komedia. Charakteryzuje się więc komizmem. (Komizm to kategoria estetyczna oznaczająca właściwości jakiegoś przedmiotu lub zjawiska. Przybiera różne formy. Występuje w postaci satyry, ironii, humoru. Są między innymi następujące rodzaje komizmów: sytuacyjny, słowny, postaci.) W “Łwiętoszku” są następujące rodzaje komizmu:
postaci (Pani Peurelia, Tartufe, Doryna)
1. sytuacyjny (Orgon - pod stołem)
2. słowny (rozmowa Doryny z Orgonem o sytuacji w domu)
3. OŁWIECENIE W EUROPIE
3.1 FILOZOFIE
3.1.1 RACJONALIZM
Twórcą był Kartezjusz. “Cogito ergo sum” - “myślę więc jestem”. Uważał, ze celem poznania jest myślenie. Człowiek poznaje prawdę o świecie za pomocą myślenia. Prawdziwe jest tylko to, co da się rozumowo wytłumaczyć. Odrzucenie przesądów.
3.1.2 EMPIRYZM
Twórca - Franciszek Bacon. Twierdził, ze prawdziwe jest to co można sprawdzić za pomocą doświadczenia.
3.1.3 ATEIZM
Odrzucał wszelkie zasady religijne, również istnienie Boga. Ateiści uznawali kult materii. Wartości duchowe były dla nich nieważne. Ateizm wypływał z racjonalizmu.
3.1.4 DEIZM
Założenie o istnieniu jedynie Boga jako stwórcy i początku świata.
3.1.5 HUMANITARYZM
Zwracał uwagę na godność człowieka, a równość i braterstwo uznawał za zasadę niepodważalną. Oświecenie “odkryło” człowieka, który stał się centrum zainteresowania filozofii, nauki, sztuki i polityki. Dążono do ulżenia jego doli, oszczędzenia mu cierpień, zapewnienia wolności osobistej i odpowiednich warunków wszechstronnego rozwoju.
3.1.6 “TABULA RASA”
John Locke twierdził, że człowiek urodził się jak czysta tablica i w ciągu swojego życia zapisuje tą tablicę (korzystając z rozumu, doświadczenia). Była ona odzwierciedleniem niewinności człowieka.
3.1.7 UTYLITARYZM
Celem jednostki miało być dobro ogółu.
3.1.8 SENSUALIZM
¬ródłem wiedzy są wrażenia zmysłowe, są odbiciem rzeczywistości. Dzięki nim człowiek może dociec sensu istnienia. Wszystko daje się nazwać, określić słowami.
3.1.9 RELATYWIZM
Teoria względności.
3.2 OSI¡GNIęCIA CZO£OWYCH PRZEDSTAWICIELI
3.2.1 ENCYKLOPEDYŁCI
W oświeceniu we Francji po raz pierwszy zaczęto wydawać pierwszą na świecie encyklopedię. Składała się z 28 tomów. Przedstawicielami są:
1. Wolter
2. Diderot
3. Rousseau
Hasła w encyklopedii zapisywali według własnych wiadomości o danych pojęciach. Encyklopedia miała zrewolucjonizować sposób postrzegania świata.
3.2.2 WOLTER
Było francuskim pisarzem. Uprawiał wiele gatunków literackich: powiastki filozoficzne “Kandyd”, “Prostaczek”; dramaty “Zaira”, pisma filozoficzne “Traktat o tolerancji”.
3.2.3 WOLTERIANIZM
- jest to postawa charakteryzująca się krytycyzmem, odrzuceniem autorytetów. Mówi o konieczności tolerancji dla innych postaw. Charakteryzuje ją libertynizm (swoboda, również obyczajowa, racjonalizm, podkreślenie niezależności).
- jest to wzorzec osobowy człowiek, który broni własnej niezależności, suwerenności, rozumu. Ma świadomość, że myśli i broni swoich myśli. Nie chce być traktowany jako ogół.
- wolterianizm to też styl literacki, charakteryzujący się dowcipem, paradoksem, elegancją wypowiedzi, błyskotliwością myśli. Służył do wyrażania filozoficznych myśli o człowieku i jego miejscu w kosmosie. Służył do przyglądania się ludzkiemu życiu jako pewnemu stereotypowi.
“Kandyd”
Treścią tego utworu są losy tytułowego bohatera.
· Część I
Kandyd zalecał się do Kunegundy. Zobaczył to jej ojciec i wygnał go z zamku. Kandyd chowa się więc w zamku. Autor dowodzi tu, że nie ma skutków bez przyczyny.
· Część II
Po wygnaniu Kandyd je¼dzi po świecie. Odwiedził Eldorado. Zobaczył, że żyje się tam dostatnio. Jest tam pełno złota, ale
tamtejsi nie traktowali złota jako czegoś cennego. Panował powszechny dostatek i dobrobyt. Gdy wszyscy go mają to nie liczy się on tak dla ludzi.
· Część III
Są tu refleksje na temat zła i dobra. Stwierdzają, że ludzka natura nie zmieni się Człowiek ma skłonność do zła. Mowa jest też o nietolerancji religijnej.
3.2.4 DENIS DIDEROT
Był pisarzem, filozofem, stworzył zarys teorii dramatu XVIII wieku pt. “Paradoks o autorze”. Znany jest jako autor powieści:
“Kubuś fatalista i jego pan”
Kubuś i jego pan podróżują konno i prowadzą rozmowy. Osią fabuły jest podróż, chwytem konstrukcyjnym dialog. Najważniejsze są przemyślenia bohatera. Wydarzenia są jedynie ilustracją. Większym filozofem jest Kubuś. On roztrząsa problemy dotyczące przypadku, miłości, wolnej woli. Kubuś jest wyznawcą fatalizmu. Wierzy w odgórne założenia co do jego losu. Tego typu zachowanie jest związane z teorią predestynacji Jest to teoria mówiąca, że ‘Kroczymy w ciemnościach, pod tym co zapisane w górze’. Komentarz autorski to zwroty do czytelnika. Narrator snuje opowieść jak tworzy swoje dzieło. Jest to, więc też powieść o stwarzaniu powieści. Rozmowy dotyczą Kubusia, jego miłości. Kubuś dąży do uogólnień, maksym. Z rozmowy możemy się dowiedzieć, że człowiek wypełnia to co jest zapisane. Człowiek nie wie jaki będzie jego cel. Każde wydarzenie pociąga za sobą następne. W życiu jest też istotna kwestia przypadku. Cały ten utwór kipi jednak optymizmem. Kubuś zgadza się na taki los i jest z tego zadowolony.
|
|
|
|