Mapa Serwisu
|
Barok |
Admin dnia grudnia 05 2006 21:39:16
|
B A R O K
1. RAMY CZASOWE
EUROPA
XVII w.
we FRANCJI nie było
2. CHARAKTERYSTYKA CZASÓW BAROKU
2.1 SYTUACJA POLITYCZNA I KULTURALNA NA ZACHODZIE EUROPY
- czas kontrreformacji
- tolerancja religijna zanikała
- we Francji rozwijała się kultura
- zapanowała moda na wszystko co francuskie
2.2 ABSOLUTYZM
- najdoskonalszy typ ustroju XVII w.
- uważany za najlepszy ustrój państwowy
- król miał w nim nieograniczoną władzę
- sam nikomu i niczemu nie podlegał
2.3 SYTUACJA POLITYCZNA POLSKI
- kryzys renesansowych ideałów humanistycznych: harmonii, ładu życia, umiejętności godzenia wartości ziemskich i wiecznych, tolerancji religijnej
- spadł autorytet Polski na arenie międzynarodowej
- dominacja szlachty i magnaterii
- upadek autorytetu władzy króla
- nastąpił oficjalny zakaz nabożeństw protestanckich
- wzrosło znaczenie duchowieństwa
- polska była państwem bardzo rozległym
- nękana było wieloma wojnami
- walczyła ze Szwedami, Turcją, Kozakami
- w 1596 roku Zygmunt II Waza przeniósł stolicę z Krakowa do Warszawy
- dwory magnackie były namiastką ośrodków kultury
2.4 NURTY KULTURY BAROKOWEJ
2.4.1 GENEZA
- dworski z renesansu
- metafizyczny ze średniowiecza
- sarmacki z baroku
2.4.2 BAROK DWORSKI
Ulegał wpływom zagranicznym. Był nurtem oddalającym się od tradycji i wzorującym się na hierarchii wartości dworów Europy.
Kultura była związana nie tylko z dworem królewskim ale i magnackim kultura elitarna. Rozwój tej kultury miał dowieść o sile magnatów. Przedstawicielami tego nurtu są: Jan Andrzej Morsztyn i Daniel Naborowski.
2.4.3 BAROK SARMACKI (DWORKOWY)
Nurt ten rozwijał się w dworkach szlacheckich. Cechował go sarmatyzm. Pogląd ten spopularyzował się u schyłku XVI wieku. Dowodził on starożytnego pochodzenia Polaków od plemienia sarmatów. Plemię to charakteryzował wielki patriotyzm. Byli oni bardzo uczciwi i moralni. Uważano, że Polacy są spadkobiercami tych cech. Zakres tych poglądów ograniczony był do szlachty. Uważano, że ponieważ posiadali oni takie cechy powinni mieć też władzę. Szlachta była przekonana o swojej doskonałości. Sprzyjało to powszechnej wtedy megalomanii, czyli manii wielkości, przesadnemu przekonaniu o swej wartości i wyższości. Sprzyjało to konsolidacji stanu szlacheckiego. Szlachcice uważali się wzajemnie za braci. Nie były ważne różnice majątkowe. Trzeba było tylko mieć herb. Przedstawiciele tego nurtu to: Wacław Potocki i Jan Chryzostom Pasek.
2.4.4 CECHY ŁREDNIOWIECZNE
W czasie kontrreformacji odżyły mistyczne idee średniowiecza, epoki wzorów ascetycznego życia. Przeciwstawiono się więc renesansowej radości życia, “pogańskiemu podziwowi”, i umiłowaniu ciała, domagano się umartwiania, postów, pokory i surowości obyczajów. Spopularyzowane zaś przez renesans elementy kultury antycznej włączono w służbę katolicyzmu.
2.5 WZÓR OSOBOWY SZLACHCICA - SARMATY (CECHY)
- prywata (uwielbienie tego co własne)
- poszanowanie dla tradycji
- konserwatyzm
- obrońca wiary, wolności i ustroju
- pogarda dla nauki i rozwoju intelektualnego
- nieważne studia za granicą i wyjazdy zagraniczne
- wiódł stateczny żywot ziemianina - katolika
- uważa, że ma obowiązek decydować o losach kraju
- skłonność do przepychu, ceremonialności i przesady
3. CECHY CHARAKTERYSTYCZNE KULTURY BAROKOWEJ
3.1 SZTUKA BAROKU - CECHY
- przepych, bogactwo ozdób i złoceń
- kontrastowość
- alegoryczność
- celem miało być zaskoczenie, oszołomienie i olśnienie odbiorcy
3.2 LITERATURA OKRESU BAROKU
3.2.1 CZAS TRWANIA I PODZIA£ NA OKRESY (W POLSCE)
Ustalenie dokładnej daty początku Baroku jest niemożliwe. Pierwsze symptomy baroku były w latach sześćdziesiątych XVI wieku. Barok trwał przez cały wiek XVII. Schyłek baroku to lata trzydzieste i czterdzieste XVIII wieku. Barok trwał więc prawie dwa wieki.
3.2.2 CECHY LITERATURY BAROKOWEJ W POLSCE
- długowieczność
- dwunurtowość (nurt dworski i sarmacki)
- brak programu, ukształtowanych zasad i poetyk
- rękopiśmienniczy charakter piśmiennictwa
(utwory powstawały jako rękopisy i nie ukazywały się w druku bo przestały funkcjonować drukarnie i zanikło zapotrzebowanie na utwory; szlachcic jeśli chciał mieć utwór to przepisywał go do “Silva Rerum”; były w nim przepisy kulinarne, receptury różnych mikstur, przemówienia pana domu, które wygłaszał na sejmikach, przemówienia przyjaciół, dzieła artystyczne - pisał je prawie każdy szlachcic ale tylko do prywatnego użytku)
3.2.3 CECHY STYLU LITERATURY BAROKOWEJ
- bogactwo słownictwa i jego niezwykłość
- zawiły szyk
- skomplikowana składnia
- niezwykłość metafor i epitetów
- paradoks
- antytetyczność (przeciwstawność, posługiwanie się kontrastami, sprzecznościami)
3.2.4 MARINIZM
Barok pomimo, że nie miał określonego programu poetyckiego odwoływał się do Włoskiego poety Sianbattisty Mariniego. Od jego nazwiska pochodzi nazwa nurtu poetyckiego - marinizmu (konceptualizmu).
Cechy:
- najważniejsza jest forma, która ma zadziwiać i zaskakiwać
- odwołania do własnej fantazji i natchnienia
- stosowanie niezwykłych środków stylistycznych
- każdy utwór miał opierać się na koncepcie, koncept powinien zawierać elementy niespodzianki
- utwory powinny mieć charakter sensualny (odbierany poprzez zmysły)
- odbiorcę należy zaszokować
PODZIA£ POLSKIEJ LITERATURY BAROKOWEJ
METAFIZYCZNA DWORSKA SARMACKA
- śmierć, przemijanie- Bóg (średniowiecze + renesans)- kondycja człowieka w świecie- vanitas- dualizm natury- powaga- refleksyjność lżejsza, miłość, zabawa, salonowa, poezja kunsztowna pod względem artystycznyma) dworkowa, ziemiańskapochwała natury, życia na wsib) mieszczańska, plebejskanawiązujące do stosunków społecznych wyrażających skargę na brak odpowiednich przywilejów dla plebejuszy i mieszczan a) sarmatyzm rubasznymegalomania, ksenofobia (niechęć do obcych), dewocja (prymitywna religijność), konserwatyzm (niechęć wobec zmian), prymitywizm intelektualny, zabawa, prywata, tradycjonalizmb) sarmatyzm szlachetnydemokratyzm, tolerancja, otwartość, liberalizm, patriotyzm
- Sęp Szarzyński- Naborowski - Morsztyna) Potockib) Jan z Kijan a) Pasekb) Potocki
3.3 TERMINY I OKREŁLENIA ŁRODKÓW ARTYSTYCZNYCH STOSOWANYCH W BAROKU
1. Koncept
(wiersz musiał być zaskakujący i w miarę możliwości nowatorski; “Do trupa” Morsztyn)
2. Wyliczenie
(nagromadzenie kolejnych, podobnych, synonimicznych cech)
3. Anafora
(jest to powtórzenie zdania o podobnej konstrukcji zaczynające się od tego samego wyrazu; “Do Anny” Naborowski)
4. Antyteza
(zestawienie dwóch opozycyjnych znaczeniowo elementów wypowiedzi, najczęściej zdań)
5. Hiperbolizacja
(wyolbrzymienie, przesadne przedstawienie jakiegoś zjawiska; “Do trupa” Morsztyn)
6. Gradacja
(jest to stopniowanie, wzrastające napięcie ® aż do pointy; “Niestatek” Morsztyn)
7. Epitet
(określenie)
8. Porównania
9. Przerzutnia
(Zdanie nie mieści się w jednym wersie i jego część zostaje przerzucona do następnego; “Do trupa” Morsztyn
“Ty masz związane ręce, ja, wolności
Zbywszy, mam rozum łańcuchem powity”)
10. Metaforyka
11. Motyw wanitatywny
(marnościowy, wykorzystywanie tych wszystkich pojęć, które kojarzą się z przemijaniem i niestałością życia ® “D¼więk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt” ® “Krótkość żywota” Naborowski)
12. Kontrast
(operowanie przenośniami; “Niestatek” Morsztyn)
13. Oksymoron
(zestawienie dwóch wyrazów sprzecznych znaczeniowo, “mróz gorejący, ogień lodowy”)
14. Pytania retoryczne
“Cuda miłości” Morsztyn
15. Powtórzenia
16. Pointa
“Niestatek” Morsztyn
17. Figura sumacji
(zebranie w poincie elementów z wiersza; “Do Panny” Morsztyn)
18. Paradoks
(sformułowanie zaskakujące swoją treścią na pozór bez sensu, “Do trupa” Morsztyn )
19. Operowanie brzydotą
(ukazywanie bólu, cierpienia)
20. Inwersja
(przestawienie wyrazów)
4. JAN ANDRZEJ MORSZTYN JAKO POETA DWORSKI
Jan Andrzej Morsztyn był poetą związanym z dworem królewskim. Piastował wiele urzędów. Był dworakiem i intrygantem ale też sprawnym dyplomatą. Był skazany na banicję i wygnany z kraju. Styl życia, który uprawiał był odpowiedni barokowi dworskiemu. Poświęcił się całkowicie polityce. Poezja była dla niego tylko tłem. Był uznawany za twórcę bardzo zdolnego. Jego utwory nawiązywały do marinizmu. Jego utwory nie podejmowały tematyki trudnej lecz łatwą, związaną z flirtem dworskim. Utwory były zbudowane sprawnie. Charakterystyczny był przejaw formy nad treścią.
4.1 MI£OŁć JAKO NACZELNY TEMAT UTWORÓW J. A. MORSZTYNA
Jan Andrzej Morsztyn najchętniej pisał o miłości. Nie było to jednak bezpośrednie wypowiedzenie uczuć o ukochanej. Były to wiersze będące wyrazem flirtu, który odznacza się dworską elegancją i salonowym dowcipem.
Związek tematyki miłosnej z biografią autora i jego poglądem na zadania literatury.
“Niestatek”
Autor wylicza zjawiska, które musiały by się spełnić by jakakolwiek kobieta stała się stateczna. Są to zjawiska zaczerpnięte z przyrody i niemożliwe.
“Starej”
Jest to złośliwy epigramat. Podmiot liryczny wylicza pewnej kobiecie jaka jest stara.
“Na Tomka”
Kobieta, do której zaleca się Tomek jest bardzo bogata i chora. Tomek dostrzegając te zalety chce zostać bogatym wdowcem i w pogoni za posagiem zaprzedaje sam siebie.
“Niestatek II”
Podmiot liryczny wychwala pannę tylko jak jest w nim w zgodzie. Gdy są w niezgodzie panna ta jest brzydka. Są tu dwa obrazy. Pierwszy to wyraz zachwytu zaprezentowaną piękną kobietą. Drugi prezentuje kobietę szpetną i okropną. W obu obrazach są elementy przesady.
“Do trupa”
Jest to sonet. Z utworu tego wynika wniosek, że lepiej nie żyć niż być zakochanym. Człowiek zakochany ma świadomość swojego zniewolenia.
4.2 FORMA UTWORÓW J. A. MORSZTYNA I JEJ ZWI¡ZEK Z TREŁCI¡
Treść utworów Morsztyna jest mało istotna. Ważna jest natomiast ich forma. Stosował on wiele środków artystycznych np.: anafora, wyliczenie, koncept, gradacja, hiperbolizacja. Pisał także utwory bardzo krótkie np.: “Starej”.
4.3 DLACZEGO J. A. MORSZTYNA MOźNA NAZWAć POET¡ KONCEPTUALIST¡
Jana Andrzeja Morsztyna można nazwać konceptualistą, ponieważ w swoich utworach używał konceptu. Głównym zadaniem jego poezji był zaskakujący, wręcz szokujący czytelnika pomysł - koncept dotyczący formy lub treści. Przykładem może tu być utwór pod tytułem “Niestatek”, do końca utworu nie wiemy po co podmiot liryczny wylicza zjawiska przyrody. W utworze pod tytułem “Niestatek II” przeciwstawione są dwa obrazy kobiety.
5. TWÓRCZOŁć DANIELA NABOROWSKIEGO
5.1 TYPOWE CECHY EPOKI (NP.: VANITAS) W POEZJI D. NABOROWSKIEGO
Naborowski wprowadza w krąg barokowej literatury zainteresowanie przemijaniem. Wiersze pod tytułami: “Marność” i “Krótkość żywota” prezentują postawę człowieka wobec życia i śmierci. Człowiek powinien się cieszyć i bawić ale pobożnie i uczciwie. Trzeba się bać Boga. Całe życie człowieka, który myśli o przyszłości jest napiętnowane pewnym tragizmem. Człowiek podlega czasowi i jego destrukcyjnej sile. Naborowski twierdzi nawet, że życie to ciągłe umieranie. Człowiek już gdy się rodzi zaczyna umierać. Naborowski twierdzi, że świat należy przyjąć takim jaki jest. Człowiek nie jest doskonały. Bóg jest potężny i człowiek powinien mu się podporządkować. W wierszu pod tytułem “Cnota grunt wszystkiemu” Naborowski przedstawia cnotę jako zaletę człowieka i jego wielką wartość. Człowiekowi nic nie dają dobra materialne. Jedyną wartością, która nie przemija i jest godna uwagi to właśnie cnota. Cnota daje wszystko: szczęście, satysfakcję z życia. Temu, który nie miał cnoty dobra materialne nie dadzą nic po śmierci.
6. WAC£AW POTOCKI JAKO G£ÓWNY PRZEDSTAWICIEL LITERATURY DWORKOWEJ
6.1 TEMATYKA I KOMIZM DROBNYCH UTWORÓW POTOCKIEGO
“Ogród fraszek”
Jest to zbiór 1800 utworów rozmaitej wielkości i różnorodnej treści (O czym mówi bardzo dziwaczny i bardzo rozbudowany tytuł - “Ogród ale nie plewiony, bróg, ale co snop to inszego zboża...” wypełniający całą stronę.) W zebranych tu fraszkach autor porusza tematy polityczne, społeczne, obyczajowe, moralne. Piętnuje wady ustroju politycznego Polski, a więc anarchię, bezprawie, złotą wolność, prywatę, brak obrony granic, słabość pospolitego ruszenia, zanik ducha rycerskiego.
“Moralia”
Jest to zbiór zawierający kilkaset utworów rozpoczynających się od jakiegoś przysłowia polskiego lub łacińskiego w tłumaczeniu lub przeróbce dokonanej przez Potockiego. Utwory mają charakter przypowieści, których zadaniem jest unaocznić określoną myśl najczęściej dotyczącą niedomagań Rzeczypospolitej. Wiele w nich krytyki, bolesnej zadumy i pesymizmu.
6.2 GENEZA “WOJNY CHOCIMSKIEJ” WAC£AWA POTOCKIEGO
Za treść tego utworu autor przyjął wojnę ze szczególnym uwzględnieniem jednej bitwy pod Chocimiem. Potocki powraca do konkretnych wydarzeń. Jest to upoetyzowana kronika tej wojny. Została napisana na podstawie jednego z pamiętników jednego z dowódców. Jest to poemat rycerski. Charakterystycznym elementem takiego eposu jest inwokacja. W niej autor zwraca się do Boga. Są tam porównania homeryckie. Jest tam zawarta prośba o błogosławieństwo dla dzieła, które właśnie tworzy autor.
6.3 “WOJNA CHOCIMSKA” JAKO PODRęCZNIK PATRIOTYZMU DLA WSPÓ£CZESNYCH
Autor charakteryzuje przodków broniących ojczyzny i przez to wskazuje jak powinni zachowywać się współcześni. Polacy biorący udział w tej bitwie stali w obronie wolności szlacheckich, wiary, własnego domu, dobytku, własnej czci, w obronie ojczyzny i jej wolności. W dalszej części tego utworu jest ocena wrogów. Autor mówi, że nie są oni dobrzy w walce. Uważa ich za ludzi złych. Służy to pokazaniu waleczności Polaków. Polska miała być podmurzem chrześcijaństwa i nie dopuścić heretyckiej zarazy, żeby rozpowszechniła się wśród ludzi. Utwór ten miał pokazywać duszę rycerską Polaków. Według Potockiego o doskonałości żołnierzy świadczyło ich męstwo i religijność. Charakteryzując przodków zwraca uwagę na ich waleczność, dumę i dbałość o honor. Zasługi są obserwowane przez Boga i wynagradzane przez niego. Bóg pomaga zwyciężać. Pociechą dla żołnierzy jest to, że walczą w jego imię.
W utworze jest alegoria, gdzie biały orzeł płacze nad mogiłą ojczyzny wspominając wspaniałą przeszłość.
6.4 TEMATYKA AUTOBIOGRAFICZNA W TWÓRCZOŁCI W. POTOCKIEGO
Ukazuje swoje przejścia podczas prześladowań arian (należał do nich) ® “Kto pierwszy ten lepszy”.
6.5 PATRIOTYZM W. POTOCKIEGO I JEGO OCENA WSPÓ£CZESNYCH
“Nierządem Polska stoi”
To opinia poety na temat własnego kraju. Dostrzega grożące państwu niebezpieczeństwo, wewnętrzne rozprężenie. Ubolewa nad tym, ze w Rzeczypospolitej ciągle zmieniane jest prawo. Obwinia szlachtę za ich warcholstwo, pieniactwo i prywatę.
“Pospolite ruszenie”
Jest to obraz polskiego pospolitego ruszenia. Autor krytykuje stosunek szlachty do obowiązku wobec ojczyzny, pokazuje sytuację w obozie żołnierskim w przededniu bitwy. źołnierze nie chcą walczyć. Brak dyscypliny, chęci do walki. źołnierze pobyt w obozie traktują jako odpoczynek. Brak szacunku dla wyższej hierarchii wojskowej, przewidywania skutków postępowania. Niewypełnianie obowiązków. Przejaw postawy niepatriotycznej. Nie bano się odpowiedzialności. Polska jest bez obrony i jest łatwym łupem dla naje¼d¼ców.
“Zbytki polskie”
Autor opowiada o szlachcie, która interesuje się tylko swoim dobrem materialnym. Potocki wymienia najważniejsze przyjemności do których dąży społeczeństwo. Szlachta traci bogactwo aby je pokazać. Mowa jest o prywacie i egoizmie szlachty, która nie jest zainteresowana obroną Rzeczypospolitej. Utwór kończy się pewną przestrogą: wszystkie bogactwa może człowiek utracić, Pogoń za rzeczami zbytecznymi powoduje utratę majątków i osłabia polskie społeczeństwo.
7. TWÓRCZOŁć PAMIęTNIKARSKA OKRESU BAROKU
7.1 PAMIęTNIK JAKO GATUNEK LITERACKI
7.1.1 RODZAJE I TYPY PAMIęTNIKÓW
Pamiętniki w XVII wieku pisali prawie wszyscy. Nie pisali ich tylko chłopi. Można wyróżnić trzy rodzaje pamiętników:
- pamiętniki, które powstawały dla upamiętnienia jakiegoś wydarzenia
- pamiętniki pisane u schyłku życia
- pamiętniki spisywane z dnia na dzień (były to tzw. diariusze)
7.1.2 FUNKCJA I ZNACZENIE W CZASACH BAROKU
1. opowiadania oparte na faktach historycznych
wojnach jakie Polska prowadziła w XVII wieku (wojny ze Szwecją, Moskwą i Turkami, wojna domowa, zwana rokoszem Lubomirskiego)
2. kreślą realistyczny obraz życia stanu szlacheckiego w XVII wieku
zabawy, pijatyki, bójki, pojedynki, rokosze, uczty okolicznościowe, stosunki z sąsiadami, obyczaje (np.: zaręczyny), procesy, zajazdy, zamiłowanie do przepychu, wystawność i rozrzutność, przesadne dbanie o własny honor, zewnętrzna dewocyjna pobożność
3. dają portret duchowy przeciętnego szlachcica tych czasów
jego sposób myślenia, reakcje i doznania, zachowanie, brak zamiłowania do wiedzy
4. prezentują poglądy typowe dla ówczesnej szlachty
brak szerszych horyzontów myślowych, kpiny z cudzoziemskich obyczajów, brak tolerancji religijnej, negatywny stosunek do chłopów i mieszczan, wywyższanie się nad innymi narodami, konserwatyzm, zanik ducha rycerskiego, brak poczucia patriotyzmu, dbanie o własne interesy, zamiłowanie do gospodarowanie na ziemi, wiara w zabobony, czary i cuda.
5. rysują barwny obraz życia żołnierza
brak dawnych cnót rycerskich, chęć zrobienia kariery, zdobycia łupów, pycha, prywata, brak karności, niepodporządkowanie się rozkazom, walki, utarczki, pojedynki bez przestrzegania reguł, dbanie o własne wygody itp.
6. stanowią doskonałe ¼ródło wiedzy o kulturze życia obyczajowego i politycznego Polski szlacheckiej
7.1.3 TWÓRCY PAMIęTNIKÓW W XVII W.
1. Jan Chryzostom Pasek
2. Jędrzej Kitowicz
3. Bogusław Maskiewicz
4. źYCIORYS JANA CHRYZOSTOMA PASKA
Jan Chryzostom Pasek urodził się w 1636 roku. Pochodził z niezamożnej szlachty, dzierżawiącej majątki w okolicach Rawy Mazowieckiej. Edukację zakończył na niższym kolegium jezuickim w Rawie. Jako 19-letni chłopak wstąpił do wojska. Walczył w Danii, po czym brał udział w zwycięskich walkach z Moskwą pod Połonką i nad Basią, skąd prowadził posłów moskiewskich do Warszawy. Podczas rokoszu Lubomirskiego stanął po stronie króla, brał udział w elekcji Michała Korybuta Wiśniowieckiego, a w 1667 roku powierzono mu dowodzeniem pospolitym ruszeniem przeciwko Turkom. W tym samym roku niespodziewanie się ożenił i osiadł na roli gospodarując na dożywociu żony i dzierżawiąc wsie w województwie krakowskim. Zmarł w 1701 roku w swym majątku w Niedzieliskach. Pamiętnik zaczął spisywać pod koniec życia.
7.2 PAMIęTNIKI JANA CHRYZOSTOMA PASKA JAKO PRZEJAW SARMATYZMU
7.2.1 WARSTWA OBYCZAJOWA
Dzięki bezpośredniemu stosunkowi autorów do przedstawionych faktów, dzięki żywości i barwności wysławiania się pamiętniki są znakomitym ¼ródłem poznania ludzi i obyczajowości tamtych czasów.
7.2.2 WZORCE OSOBOWE
Z pamiętników Jana Chryzostoma Paska wyłania się wzorzec osobowy szlachcica - ziemianina wiodącego spokojne życie, pełne towarzyskich, trochę rubasznych biesiad, wyróżniającego się wśród okolicznej szlachty głównie swym talentem do oswajania dzikiego ptactwa i zwierząt. Zupełnie inny priorytet rysują nam jednak księgi sądowe. Wynika z nich, że był to znany w okolicy awanturnik, warchoł i pieniacz, na którym ciążył pięciokrotnie wyrok sądowy, skazujący go na banicję. Przekupna i słaba władza ówczesnej Rzeczypospolitej nigdy tego wyroku jednak nie wyegzekwowała.
7.2.3 JęZYK I STYL UTWORU
1. wydarzenia historyczne, które prezentował były jedynie tłem dla zaprezentowania jego przygód
2. szeroka skala realizmu w przedstawianiu życia wojennego i obyczajowego ówczesnej szlachty
3. używane są makaronizmy, latynizmy
4. dużo porównań
5. bardzo długie zdania z orzeczeniem na końcu
6. język zbliżony do języka potocznego, żywy
7. narracja - styl gawędziarski, dynamiczny w partiach opisowych, czasami nieco rozwlekły
8. dialogi krótkie, żywe, dynamiczne
9. sceny dramatyczne i komediowe
10. wprowadzenie świata zwierzęcego (np.: koń, wydra)
8. EPISTOLOGRAFIA BAROKOWA - CECHY
8.1 “LISTY JANA III I MARYSIEńKI”
Jan zwraca się do niej: serca mego królewno, najdroższa moja. Używa wielu zdrobnień aby ukazać swą czułość. Zwroty takie dowodziły miłości Jana II i jego skłonności do przesady. Listy te są stylizowane na utwory literackie (romanse). Idealizował on w nich swoją żonę. Wyznania do Marysieńki przeplatają się z informacjami o kolejnych bitwach. Autor używa francuskich zwrotów (świadczy to o wykształceniu Jana i o tym, że był przedstawicielem baroku dworskiego). Dużo jest w nich przenośni, epitetów, odwołań do mitologii, inwersji.
9. GATUNKI LITERACKIE
EPIKA
- pamiętnik
- epos
- powieść (“Don Kichot”)
- listy
- poemat
LIRYKA
- pieśń
- sonet
- wiersz miłosny
- fraszka
- carmen figuratum (wiersze napisane w różnych kształtach, np. dzwonu)
DRAMAT
- tragedia
- komedia
- klasycyzm francuski
10. CZASY SASKIE W KULTURZE POLSKIEJ
10.1.1 DWA NURTY KULTURY
- szlachecki - rodzinność
- magnacki - wzorowany na dworach zachodniej Europy
10.1.2 CECHY KULTURY DWORSKIEJ (MAGNACKIEJ)
- umowność, konwenans życia towarzyskiego
- hedonizm pod przykrywką etykiety dworskiej
10.1.3 SYTUACJA KOŁCIO£A
- triumf kontrreformacji
- instytucja coraz bardziej sprymityzowana, zgnuśniała
- gromadzenie ogromnej liczby ludzi w klasztorach
10.1.4 SYTUACJA POLITYCZNA W POLSCE
- przywileje dla szlachty
- elementy państwa policyjnego, niewygodni i zbuntowani byli usuwani z tego świata
- chęć wzbogacenia się Sasów kosztem Polaków
- dwór był bardzo rozpolitykowany
W czasach saskich w Polsce panowali Wettini - August II Mocny, August III. Byli oni związani z Saksonią (byli tam władcami). Polska była dla nich tylko spichlerzem i armią potrzebną w czasie zagrożenia Saksonii. Elekcyjni królowie Polski nie byli Polakami. Władcy ci władali Polską despotycznie, utrzymywali społeczeństwo w ryzach pozornego spokoju.
10.1.5 SYTUACJA KULTURY W POLSCE
źaden wzór nie pojawia się wśród kultury obyczajowej, szlacheckiej, dworskiej lub kościelnej. Kultura literacka i piśmiennicza nie miała możliwości rozwoju. (Władcy woleli teatry i opery niemieckie oraz inne rozrywki.) Wartością stał się przepych, luksus, zbytek bez wartości artystycznej (nagromadzenie ozdób tworzyło zwykły kicz). Nastąpił upadek gospodarczy kraju (poza dworem) a to spowodowało kiepskie warunki do rozwoju kultury artystycznej. Nie było środowiska, które mogłoby zająć się mecenatem artystów.
10.1.6 OBLICZE SARMATYZMU
W czasach saskich zmieniło się oblicze sarmatyzmu. Na początku był on pozytywny, potem jednak stał się synonimem prymitywizmu i skrajnego zacofania. Szlachta obdarowywana nowymi przywilejami traciła patriotyzm, stawała się zadufana w sobie.
|
|
|
|