Mapa Serwisu
|
| Romantyzm |
|
Admin dnia grudzie 05 2006 21:39:32
|
R O M A N T Y Z M
1. RAMY CZASOWE
EUROPA
Początek: koniec XVIII w.
Koniec: 1848 r. - Wiosna Ludów
POLSKA
Początek: 1822 r. - wydanie przez Mickiewicza “Ballad i romansów”
Koniec: 1864 r.
2. PRZEJAWY ROMANTYZMU W LITERATURZE OBCEJ
2.1 FILOZOFIA EPOKI
Za twórców tej filozofii uważanie byli niemieccy filozofowie: Hegel, Schlegel, Scheling. W procesie poznawania świata należy kierować się intuicją, przeczuciami i wyobra¼nią. Rozum może być zawodny. Łwiat składa się z materii i ducha. Ważniejszy jest duch. Spirytualizm mówił o duchowej postawie świata. Poezja i umiejętność jej tworzenia to boskość w ciele człowieka.
2.1.1 IRRACJONALIZM
Artysta dociera do Boga poprzez sztukę opierającą się na intuicji i uczuciu.
2.1.2 MISTYCYZM
Wiara w istnienie świata pozazmysłowego i łączenie się z nim.
2.2 ROMANTYZM W NIEMCZECH
2.2.1 GOETHE - “KRÓL OLSZYN”
2.2.1.1 Treść
Jest to ballada romantyczna. Posiada fabułę. Ojciec i syn wracają nocą, wśród zamieci przez las. Syn jest umierający. Nawiązuje się dialog pomiędzy ojcem a synem. Syn mówi, że widzi króla olszyn. Widzi też jego córki. Postrzega je jako realne postacie. Ojciec mówi, że nie są to realne osoby. Próbuje wytłumaczyć synowi jego wyobrażenia. Król olszyn grozi chłopcu, że we¼mie go siłą jeśli nie przyjdzie dobrowolnie. Chłopiec nie chce jednak rozstać się z ojcem. Syn jednak umiera. Są tu dwa światy: ojca - realny, racjonalny; syna - nierealny, chłopiec nie postrzega drzew, szumu wiatru i szelestu liści, widzi króla olszyn, to co postrzega syn jest niedostępne dla ojca. Autor chciał wpłynąć na emocje czytelnika. Mogą tu być dwie interpretacje finału. Łwiaty realny i fantastyczny są równoprawne. Oba światy kontaktują się poprzez osoby należące do tych światów.
2.2.1.2 Cechy romantyczne
- istnienie dwóch światów (irracjonalny i racjonalny)
- mistycyzm
- świat mistyczny i rzeczywisty przenikają się nawzajem
- ukazane są ludzkie uczucia na tle przyrody (echo sentymentalizmu) (miłość ojcowska, strach, przerażenie, podekscytowanie, ból)
- operowanie nastrojem; tworzenie nastroju grozy i tajemniczości; natura kształtuje nastrój
- ludowość (elementy fantastyczne są przekazywane wśród ludu)
2.2.2 J.W.GOETHE - “FAUST”
2.2.2.1 Treść i problematyka
Jest to dramat, ale nietypowy w porównaniu ze wcześniejszymi. Nie ma regularności. Utwór nawiązuje do postaci pewnego alchemika, którego celem jest stworzenie złota. Utwór jest jednak o czymś innym. Faust chce rozszyfrować zagadkę życia. Chce zdemaskować człowieka i jego sens życia. Cecha charakterystyczna bohatera to aktywność. Chce wszystkiego sam doświadczyć. Zawiera pakt z diabłem. Faust zyskuje młodość i możliwość poruszania się w czasie i przestrzeni. Faust uważa, że nauka nic nie daje. Odrzuca wiedzę książkową, racjonalną, teoretyczną. Ma świadomość, że człowiek sam nie może poznać świata. Łwiat pozaziemski może pomóc w poznaniu świata ziemskiego. Całe życie dąży do poznania pewnych racji. Jest zafascynowany tym co go otacza i tym co się przed nim odkrywa. Jego tragizm polega na tym, że ucząc się całe życie nie uzmysłowił sobie, że nic nie wie. Boli go to, że musiał korzystać z pomocy diabła w celu poznania świata. Czuje się nic nie warty. Człowiek musi wybierać. Jest do tego zmuszony. Ludzka natura nakazuje człowiekowi zdobywanie wiedzy, ale nie daje mu do tego żadnych narzędzi.
2.2.2.2 Nowe motywy romantyczne
1. dwa światy: racjonalny i irracjonalny
2. nie interesowanie się nauką książkową
3. zainteresowanie przyrodą
4. brak prawdopodobieństwa
5. przedstawianie uczuć
6. tragizm
7. człowiek jest zagubiony w świecie i jest marionetką w rękach potężnych sił natury; zawodzą go własne zmysły
2.2.3 WERTERYZM
2.2.3.1 Treść i problematyka
Utwór ten ma cechy powieści epistolarnej. Składa się z listów jednej osoby. Narracja w pierwszej osobie. Każdy list jest oznaczony datą. Łwiat jest przedstawiony z punktu widzenia autora listów. W drugiej części jest fragment napisany w trzeciej osobie. Nacisk położony jest na prezentację uczuć bohatera. Jest to historia uczucia i portret psychologiczny bohatera, który w tamtej epoce był uważany za wyraziciela emocji i uczuć tamtego pokolenia. Werter przyjeżdża do małego miasteczka, aby załatwić sprawy spadkowe matki. Na początku mieszka samotnie. Nie cierpi jednak z tego powodu. Snuje refleksje dotyczące własnego życia. Poświęca się lekturze dzieł Homera. Werter próbuje zbliżyć się do ludzi z niższych klas społecznych. Odkrywa, że oni nie są gorsi. Podoba mu się ich szczerość, naturalność, prostota życia, bliskość obcowania z naturą, spontaniczność, brak zakłamania. Werter wręcz idealizuje tych ludzi. Jest to pogląd typowo sentymentalny. Werter jest szczególnie wrażliwy na piękno. Zafascynował go widok chłopca trzymającego swojego brata umożliwiając matce swobodną pracę. Wyciszyło go to. Zachwyca go natura i naturalność. Werter poznał Lottę. Od razu zafascynował się jej pięknem. Ostrzegano go by się w niej nie zakochał, bo jest ona już zaręczona. Werter czuje się jednak z nią szczęśliwy. Kocha ją ale wie, że nie może być jego. Nastrój Wertera ulega błyskawicznym zmianom. Otrzymuje propozycję pracy w poselstwie i wyjeżdża. Ma nadzieję, że w pracy zmniejszy się jego ból. Tęskni jednak jeszcze bardziej. Miażdży to jego osobowość. Jest opętany miłością, nie może jednak z miłości do Lotty i pragnienia jej szczęścia zniszczyć jej życia z Albertem. Przeżywa depresję. Werter prosi o dymisję. Spotyka się z Lottą. Zaczynają wspólnie czytać Ojsona i całować się. Lotta zrozumiała, że też kocha Wertera. Werter nie potrafiłby jednak już żyć z Lottą. Pożycza pistolet od Alberta i popełnia samobójstwo.
2.2.3.2 Tragizm Wertera
Tragizm Wertera polega na nieszczęśliwej miłości, jego wybujałej uczuciowości i wrażliwości. źeby być szczęśliwie zakochany musiałby unieszczęśliwić inna osobę. Werter czuł się inny od wszystkich. Nie mógł pogodzić się z rzeczywistością. Był w niej zagubiony. Jego uczucia dominowały nad racjonalnym postępowaniem.
2.2.3.3 Cechy postawy życiowej - werteryzmu
- sentymentalizm
(wyraża się w kulcie natury i egzaltacji; wywyższanie, stan zachwytu spowodowany uczuciami, ożywienie, uzewnętrznianie własnych uczuć i namiętności)
- przesada, wybujała uczuciowość
- spoglądanie na otaczający świat poprzez pryzmat marzeń, poezji, sztuki, jego idealizacja
- wieczne niepogodzenie się ze światem, niemożność znalezienia sobie miejsca na nim
- wyobcowanie z ludzkiej społeczności
- odczuwanie bólu świata (choroba wieku)
2.3 CHARAKTERYSTYKA ROMANTYZMU FRANCUSKIEGO
2.3.1 ROUSSEAU
Jego hasła znalazły swój wyraz w “Nowej Heloizie”.
Powieść epistolarna. Temat:
- miłość dwojga kochanków
- listy pełne wyznań
- on starszy mężczyzna
- nie mogą się kochać gdyż ona jest bogatsza, dużo młodsza
- nieszczęśliwa miłość
- utwór nawiązuje do sentymentalizmu
- czułość
2.3.1.1 Elementy sentymentalne
1. jest dużo o przyrodzie
2. utwór o uczuciach
3. wykrzykniki, które świadczą o emocjach
4. wyolbrzymiona uczuciowość
2.3.2 GERMAINE DE STAËL
Teoretyk epoki romantyzmu. Zafascynowana tym co tajemnicze. Literaturę dzieliła ze względu na położenie geograficzne. Wykreowały się dwie postawy:
1. aktywna, chętna do radykalnych zmian, energiczna
2. bierna, pesymistyczna, charakteryzująca się ucieczką od rzeczywistości
2.3.3 RENE CHATEAUBRIAND
Napisał powieść poetycką “Rene”. Od postawy głównego bohatera powstał nurt - reneizm.
2.3.4 WIKTOR HUGO
Był on dramaturgiem. Napisał “Cronuwell”, ze wstępem, w którym zaprezentował artystyczną deklarację romantyzmu.
źądał w niej:
- aby dramat romantyczny powinien sięgać do dramatów historycznych
- zburzenia zasady trzech jedności
- mieszania się scen tragicznych i szczęśliwych
- nadawania cech realizmu (poprzez zgodność z epoką)
- posługiwania się zróżnicowanym językiem, który wskazywałby na pochodzenie i siłę emocji bohatera
- może być wprowadzona mowa potoczna
2.3.5 ALEKSANDER DUMAS
Tworzył powieści awanturnicze. Fabuła była fikcją. Nagromadzenie przygód i perypetii, z których wydaje się, że nie ma wyjścia. Zakończenie zawsze jest szczęśliwe. Obecny jest wątek romansowy.
2.3.6 ALFRED DE MUSSEL
Napisał utwór “Spowied¼ dziecięcia wieku”.
2.4 ROMANTYZM W ANGLII
2.4.1 BYRONIZM
Nurt ten rozwinął się w latach 1812 - 1830. Człowiek, który wyznawał byronizm był zazwyczaj skłócony ze światem i innymi lud¼mi.
Cechy byronizmu:
- nienawiść do świata ucisku
- nakaz bezkompromisowej walki ze wszystkim co ogranicza swobodę
2.4.2 CECHY BOHATERA BYRONICZNEGO
- człowiek dumny i wyniosły
- człowiek wyobcowany z otaczającego go świata
- indywidualista (w swój własny sposób postrzega świat)
- jest obciążony tajemnicą z przeszłości
- nie jest skłonny do pokory i skruchy
- jest skłonny do śmiałych i desperackich czynów
- jest odważny, śmiały i niezwykły, dotyczy to też siły charakteru
- przedkłada uczucia i emocje nad rozsądek i rozum, bywa bardzo impulsywny
- bohater tragiczny (tragizm potęgowany jest przez nieszczęśliwą miłość)
- nie ma sojuszników
- jest skłócony ze światem i nie chce zgodzić się na rządzący nim porządek
- poświęca własne życie osobiste dla wyższej idei
- jest bohaterem aktywnym, który walczy o wolność i swobodę
2.4.3 CECHY POWIEŁCI POETYCKIEJ (“GIAUR”)
- utwór fabularny
- posiada akcję
- narracja w trzeciej osobie
- kilku narratorów (pierwszy to narrator wszechwiedzący, drugi narrator bohater)
- narratorzy są często subiektywni
- brak chronologicznego ułożenia wydarzeń
- narrator reguluje prezentowanie fabuły, tak aby ukazać tragiczne elementy
- nastrój ponury, tajemniczości, grozy
- przyroda wzmaga nastrój
- egzotyka scenerii, dotyczy umiejscowienia akcji w przestrzeni, w przeszłości (sceneria orientalna)
- słownictwo orientalne
- występowanie bohatera byronicznego
- powiązanie narracji z innymi rodzajami literackimi
2.4.4 TREŁć I PROBLEMATYKA UTWORU “GIAUR”
Giaur (niewierny) przybył z Grecji, z Wenecji. Był chrześcijaninem ale zmienił wiarę na muzułmanizm. Prowadził życie rycerza. Był wykształcony i zacnie urodzony. Zabił on Hassana z chęci zemsty za zabicie ukochanej. Giaur urasta do rangi bohatera tragicznego. Utracił kobietę, którą kochał. Sprzeniewierzył się prawom natury (zabił), z drugiej zaś strony czynił to w imię miłości, czyli prawu natury. Giaur cierpi. Wstępuje do zakonu. Odsuwa się od świata zewnętrznego i chce odprawić pokutę, która polega na ograniczeniu wolności i swobody, czyli tego czego w swoim postępowaniu był rzecznikiem. Zawsze był człowiekiem czynu i nagle pozbywa się tego. Nie zwierza się nikomu. Nie chce zapomnieć o swoim czynie. Przed śmiercią postanawia się wyspowiadać. Nie był to jednak typowa spowied¼. Nie okazuje skruchy. Jest to bardziej opowiadanie o sobie. Nie chce rozgrzeszenia i nie oczekuje współczucia. Nie wstydzi się tego co zrobił i nie ukrywa tego. Chce spowiadającego przerazić tym jakim jest łotrem. Pokazuje mu jak bardzo jest niezależny.
2.5 SPECYFIKA ROMANTYZMU ROSYJSKIEGO
W pierwszej połowie XIX wieku kapitalizm w Rosji rozwijał się bardzo słabo. Istniały w pełni stosunki feudalne. Wszelkie przejawy życia poddane były ścisłemu nadzorowi policyjnemu, najmniejsze ślady wolnej myśli były tłumione w zarodku, rósł ucisk pańszczy¼niany chłopów. Przeciwko temu występowali młodzi przedstawiciele ówczesnej literatury rosyjskiej. W ten sposób romantyzm rosyjski wyrażał walkę narodu z carskimi rządami i przeżytkami feudalizmu. Był wyrazem walki z uciskiem społecznym i politycznym. Reprezentował wolnościowe dążenia szerokich mas narodu rosyjskiego. Romantyzm trwał jednak w Rosji stosunkowo krótko. Od początku nurtowały w nim tendencje realistyczne, które szybko doprowadziły do zaniku typowych cech poezji romantycznej, jak fantastyka, wybujałość uczuć, indywidualizm.
2.5.1 ALEKSANDER PUSZKIN
“Eugeniusz Onegin”
Jest to poemat. Jest to obraz ówczesnego życia arystokracji i ziemiaństwa rosyjskiego na wsi i w mieście. Bohaterem poematu jest znudzony życiem, pełen sceptycyzmu, szarpany wewnętrznymi sprzecznościami Eugeniusz Onegin. Jest on typowym wytworem warunków w jakich dorastała ówczesna rosyjska młodzież. Prowadziły one do bierności, pesymizmu, do uświadomienia sobie bezsensu własnego życia i uczucia pustki duchowej. Eugeniusz marnuje swoje wybitne zdolności, zabija przyjaciela w niepotrzebnym pojedynku, unieszczęśliwia siebie i zakochaną w nim Tatianę. W utworze tym przedstawiony jest obraz życia ziemiaństwa i arystokracji w Rosji w latach dwudziestych XIX wieku. Utworze występują dwa wątki miłosne (miłość Leńskiego i Olgi oraz miłość Tatiany do Onegina).
KONDRATIJ RYLEJEW
Poeta, dekambrysta, pierwszy rosyjski tłumacz Mickiewicza. Przełożył balladę Mickiewicza “Lilije”.
ALEKSANDER BESTUźEW
Dekambrysta, teoretyk romantyzmu, dramaturg, powieściopisarz.
ALEKSANDER GRIBOJEDOW
NIKO£AJ GOGOL
MICHA£ LERMONTOW
|
|
|
|
