Mapa Serwisu
|
| Istota i funkcje podatków |
|
Admin1 dnia luty 28 2007 21:49:26
|
Istota i funkcje podatków
Podatki są bardzo starą instytucja ekonomiczną, gdyż pojawiły się już w starożytności. Stanowią one podstawową formę daniny publicznej. Państwo, samorządy terytorialne i inne, czerpią środki na realizację swoich zadań publicznych i społecznych. Państwo wykorzystuje swoje uprawnienia władcze i nakłada obowiązek wnoszenia danin państwowych przez osoby fizyczne i jednostki gospodarcze. Pierwotnie daniny publiczne wnoszone były w naturze, czego przykładem jest dziesięcina oraz w postaci świadczeń osobistych (np. obowiązkowa służba wojskowa). Jest to relikt danin publicznych. Gdy pojawił się pieniądz, państwo zaczęło pobierać daniny publiczne również w tej formie. Pieniężne daniny publiczne przyjęły postać podatków i opłat publicznych.
Opłaty publiczne jak wskazuje ich nazwa, są świadczeniami odpłatnymi, pobierane za czynność urzędowe, np. sporządzenie aktu małżeństwa. Opłaty są pobierane za czynności urzędowe i usługi publiczne. Podatek jest świadczeniem nieodpłatnym. Państwo poprzez ustanawianie i egzekwowanie podatków przejmuje część dochodów osób fizycznych i jednostek gospodarczych i bierze w ten sposób udział w podziale produktu i dochodu narodowego. Jednocześnie podatki korygują rynkowy podział dochodów między osobami fizycznymi i jednostkami gospodarczymi.
Podstawową funkcją podatków jest funkcja fiskalna. Wyraża się ona w przysparzaniu dochodów władzy publicznej. Współcześnie podatki stanowią podstawowe ¼ródło dochodów publicznych. Funkcja fiskalna jednocześnie przejawia się w zawłaszczaniu części dochodów osób fizycznych i jednostek gosp. i powinna być ona dostosowana do zakresu i skali zadań państwa, samorządów terytorialnych i innych związków publiczno – prawnych. W kwestii jakie zadania powinno realizować państwo i inne związki publiczno -prawne, odmienne postulaty zgłaszają zwolennicy doktryn neoliberalnych i doktryn socjaldemokratycznych.
Pierwsi uważają, że państwo i inne związki publiczno - prawne a zwłaszcza samorządy terytorialne powinny realizować tylko wąsko rozumiane zadania publiczne w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego, obrony narodowej, ochrony środowiska, ładu przestrzennego, a także dróg publicznych. Postulują jednocześnie, aby podstawowe usługi socjalno-kulturalne w zakresie oświaty i wychowania, ochrony zdrowia, szkolnictwa wyższego, kultury, aby były skomercjalizowane, aby były świadczone odpłatnie z wyjątkiem szkolnictwa podstawowego i gimnazjalnego oraz szczepień ochronnych. Uważają, że państwo nie powinno gwarantować zabezpieczenia społecznego na wypadek starości, inwalidztwa, bezrobocia, wielodzietności, nieporadności życiowej i innych ryzyk socjalnych.
W neoliberalnej gospodarce rynkowej zakres zadań realizowanych przez władze publiczne jest wąski i podatki mogą być niskie. Gospodarka amerykańska jest najbardziej zbliżona do gospodarki neoliberalnej.
Zwolennicy doktryn socjaldemokratycznych postulują, aby państwo i inne związki publiczno - prawne świadczyły nieodpłatnie nie tylko wąsko rozumiane usługi publiczne, ale i kulturalne i gwarantowały zabezpieczenie społeczne w przypadku urzeczywistnienia się ryzyk socjalnych.
Zakres zadań władzy publicznej w gospodarce socjaldemokratycznej jest bardzo szeroki i dlatego podatki w tej gospodarce muszą być wysokie.
Model gospodarki socjaldemokratycznej dominuje w krajach skandynawskich, RFN, Francji.
Pytanie o wysokie podatki, jest pytaniem o zadania państwa i inne związki publiczno –prawne.
W sytuacji demokracji parlamentarnej, wyborcy głosując na odpowiednią partię, pośrednio opowiadają się za określonym modelem gospodarki rynkowej i określają sytuację podatkową.
Zwolennicy doktryn neoliberalnych postulują, aby podatki były neutralne, aby nie zakłócały działania mechanizmów rynkowych. Uważają oni ten mechanizm za doskonały regulator gospodarki.
W praktyce jednak żaden podatek nie jest w pełni neutralny. Podatki powodują uszczuplenie zasobów pieniężnych osób fizycznych i jednostek gosp. i zmuszają te podmioty do zmiany zachowań.
W przypadku osób fizycznych, które zapłaciły jakieś podatki, mniej środków przeznaczą na oszczędności, a ich konsumpcja, gdy to jest możliwe pozostaje na dotychczasowym poziomie. Gdy jednak podatki są bardzo wysokie, osoby fizyczne mogą być zmuszone nie tylko do ograniczenia oszczędności, lecz również do obniżenia poziomu konsumpcji i zmian jej struktury (obniżenia konsumpcji dóbr luksusowych i wzrostu konsumpcji dóbr normalnych i podrzędnych).
W przypadku jednostek gosp., podatki powodują m.in. spadek podaży do inwestowania. Mogą spowodować spadek popytu na towary i usługi, który zmusi te jednostki do obniżenia produkcji.
Najbliższy postulat neutralności jest podatkiem od wartości dodanej, gdy podatek ten spełnia następujące warunki:
jest podatkiem powszechnym, a więc nie przewiduje żadnych zwolnień przedmiotowych i podmiotowych
gdy w podatku tym stosowane są tylko dwie stawki podatkowe:
* 0% - tylko w odniesieniu do eksportu
* stawki podstawowe – w odniesieniu do wszystkich innych czynności
opodatkowanych omawianym podatkiem
Polski podatek od wartości dodanej = podatek od towarów i usług, nie jest podatkiem neutralnym. Występują w nim bowiem zwolnienia podmiotowe i przedmiotowe, a ponadto oprócz stawki 0% i podstawowej 22%, występuje w nim stawka obniżona 7% na towary i usługi o podstawowym znaczeniu dla konsumpcji, oraz stawka przejściowa 3% na produkty rolnicze nie przetworzone.
W praktyce w większości państw na świecie, podatki są wykorzystywane nie tylko w celach fiskalnych, lecz również w celach profilaktycznych, dla oddziaływania na życie społeczne i gospodarcze. W niektórych państwach Europy Zachodniej podatki stanowią ważny instrument polityki pro rodzinnej. Państwo poprzez prowadzenie odpowiedniej polityki podatkowej, zachęca osoby w wieku matrymonialnym do wchodzenia w związki małżeńskie do prokreacji i posiadania dzieci. Przykładami państw w których istnieje pro rodzinny system podatkowy są: Francja, RFN. Po II wojnie światowej mogą poszczycić się dużymi osiągnięciami w tej polityce. Przyrost naturalny we Francji jest najwyższy w E Zach i jest większy niż w Polsce.
W latach 90-tych spadła dramatycznie w Polsce liczba urodzeń. W rezultacie stopa przyrostu naturalnego w 2000r spadła do zera. W skali kraju liczba urodzeń była > od liczby zgonów o kilka tysięcy. Zwłaszcza w dużych miastach, np. Poznaniu, liczba urodzeń jest bardzo mała i przyrost urodzeń jest ujemny.
Zmniejsza się liczba urodzeń. Za 20 lat, liczba osób podejmujących pracę będzie bardzo mała, dużo będzie natomiast emerytów. Nastąpi zjawisko zwane deficytem pracy. (Nastąpią migracje ludności z Afryki, Chin, Wietnamu; ludzie ci będą podejmować w Polsce pracę).
FUNKCJE PODATKÓW
Podatki w gospodarce rynkowej wykorzystywane są w celach pozafiskalnych, głównie do oddziaływania na gospodarkę. W związku z tym wyróżniamy następujące pozafiskalne funkcje ekonomiczne podatków:
FUNKCJA ALOKACYJNA:
Polega na wykorzystywaniu podatków do skorygowania rynkowego rozmieszczenia czynników produkcji (pracy, kapitału, ziemi) i skorygowanie rynkowej struktury PKB. Mechanizm rynkowy jest niedoskonałym instrumentem alokacji zasobów. O tej niedoskonałości przekonujemy się obecnie w Polsce.
W Polsce w latach 90 podatki w szerokim zakresie były wykorzystywane w celach alokacyjnych.
W przypadku podatku dochodowego, elementem najsilniej korygującym rynkowe rozmieszczenie zasobów są ulgi i zwolnienia. W latach 93-98/99 w podatku dochodowym istniały specjalne ulgi inwestycyjne.
W przypadku podatku dochodowego od osób prawnych zostały one zlikwidowane z dniem 01.01.1999r., a w przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych – od 01.01.2000r. Ulgi te zachęcały podatników do inwestowania w dziedzinach preferowanych przez państwo i w gminach dotkniętych chronicznym bezrobociem.
W podatkach dochodowych, a zwłaszcza osób fizycznych nadal istnieje szereg ulg zachęcających podatników do podnoszenia wydatków na cele preferowane przez państwo. Przewidziane są ulgi z tytułu darowizn – cele użyteczności publicznej. Zachęcają one do modernizacji i remontu mieszkania, zakupu działki budowlanej, zakupu nowego mieszkania czy domku jednorodzinnego.
Funkcję alokacyjna pełnią również podatki od wydatków czyli podatki konsumpcyjne. Najważniejszymi są podatek od towarów i usług i podatek akcyzowy. Towary i usługi o podstawowym znaczeniu dla konsumpcji są opodatkowane stawką obniżoną, przez co są tańsze i dzięki temu wyższa jest ich konsumpcja, produkcja lub import (mleko, chleb). Również podatek akcyzowy pełni funkcję alokacyjną. Wyroby spirytusowe- piwo, wino, oraz wyroby tytoniowe są opodatkowane wysokimi stawkami akcyzy, dlatego są drogie i dzięki temu niższa jest ich konsumpcja, produkcja i import. Państwo wysokimi stawkami akcyzy nałożonymi na wyżej wymienione towary przyczynia się do zapobiegania patologii społecznej wynikającej z nadmiaru spożycia alkoholu.
Z wyjątkiem podatku akcyzowego, w przypadku podatków, funkcja alokacyjna pozostaje w sprzeczności z ich najważniejszym przeznaczeniem - funkcją fiskalną. Zwolnienia i ulgi podatkowe wykorzystywane są w celach alokacyjnych, przyczyniają się bowiem do spadku dochodów publicznych.
FUNKCJA STABILIZACYJNA:
tempo
wzrostu PKB
7%
5%
2%
1991 95 96 97 2001 czas
Gospodarka rynkowa charakteryzuje się bowiem wahaniami cyklicznymi. Wahania te wystąpiły w Polsce w latach 90. Celem polityki stabilizacyjnej państwa powinno być obniżenie amplitudy wahań cyklicznych gospodarki.
Polityka stabilizacyjna państwa zmierza do realizacji 4 bardziej szczegółowych celów:
Zapewnienia stałego wzrostu gospodarczego, w przypadku gospodarki polskiej wzrost ten powinien być stosunkowo szybki, aby ..... opó¼nienia rozwojowe. Postuluje się aby PKB w wyrażeniu realnym stale rósł w tempie co najmniej 5% wtedy jest szansa na osiągnięcia w niezbyt odległym okresie poziomu gospodarczego Grecji i Portugalii.
Polityka stabilizacyjna powinna zamierzać do stopniowego obniżenia bezrobocia (z 10% na 17%), warunkiem obniżenia bezrobocia jest przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego.
Polityka stabilizacyjna powinna dążyć do zapewnienia równowagi bilansu płatniczego. Rezerwy dewizowe netto Polski wynoszą ok. 27 mld $. Rezerwy te przekraczają potrzeby w tym zakresie wynikające z rozliczeń finansowych z zagranicą. Dalsze ich pomnażanie nie jest celowe. W ostatnich latach rezerwy te utrzymywały się względnie na stałym poziomie, ale głównie dzięki wpływom dewizowym uzyskiwanym z prywatyzacji majątku państwowego. Bilans był również równoważony kapitałami spekulacyjnymi, napływającymi do Polski w związku z wysokimi stopami % w naszym kraju. Były one inwestowane m.in. w 7 skarbowe papiery wartościowe, a także na giełdzie.
W ostatnich latach w Polsce bilans handlowy był wysoce ujemny. Zarówno w 1999 r. Jak i w 2000 ujemne saldo handlu zagranicznego wynosiło około 18 mld $, o tyle był wyższy import od eksportu, Przewaga ta wynika m.in. z kursu walut wymienialnych. Waluty te są bardzo tanie i w związku z tym mało opłacalny jest eksport, a wysoce opłacalny import.
Polityka stabilizacyjna powinna dążyć do stopniowego obniżenia stopy inflacji. Bardzo restrykcyjna polityka spowodowała, że obecna stopa w skali roku wynosi ok. 6%. Cel ten jest najmniej ważny.
W polityce stabilizacyjnej państwa wykorzystywane są głównie elementy fiskalne i pieniężne. W warunkach recesji i stagnacji państwo w celu pobudzenia wzrostu gospodarczego powinno obniżyć podatki i jednocześnie zwiększyć podatki publiczne. Tego typu polityka fiskalna przyczynia się do wzrostu popytu globalnego, który pobudza wzrost gospodarczy, ale może być również przyczyną wzrostu stopy inflacji. Ekspansywna polityka fiskalna najczęściej oznacza, że budżet państwa zamyka się deficytem, co prowadzi do wzrostu długu publicznego. Państwo na długą metę nie może prowadzić ekspansywnej polityki fiskalnej. Dług publiczny mógłby osiągnąć taki poziom, że jego obsługa stałaby się niemożliwa.
W okresie boomu gospodarczego państwo powinno prowadzić restrykcyjną politykę fiskalną, podnieść podatki i obniżyć wydatki publiczne. Tego polityka przyczynia się do spadku popytu globalnego, który hamuje nadmierną ekspansję gospodarki.
W gospodarce rynkowej działają tzw. automatyczne stabilizatory koniunktury.
Stabilizatory te samoczynnie ograniczają wahania cykliczne gospodarki.
W Polsce funkcje tych stabilizatorów pełnią przede wszystkim podatki dochodowe, zwłaszcza od osób fizycznych, oraz wydatki publiczne na zasiłki dla bezrobotnych i pomoc społeczną. Wpływy z podatku dochodowego są dodatnio skorelowane z przebiegiem koniunktury gospodarczej. Im bardziej pomyślnie przebiega koniunktura typu wpływy z podatków są większe.
FUNKCJA DYSTRYBUCYJNA:
Mechanizm rynkowy prowadzi do pogłębienia się rocznie w poziomie dochodów uzyskiwanych przez poszczególne osoby fizyczne, gospodarstwa domowe, a nawet grupy zawodowe. W warunkach gospodarki rynkowej, osoby fizyczne uzyskują dochód nie tylko z pracy, lecz również z kapitałów i ziemi. ¬ródłem ich dochodów są również świadczenia pieniężne z funduszy publicznych – renty, emerytury, zasiłki dla bezrobotnych, stypendia, zasiłki rodzinne. W warunkach gospodarki rynkowej szybko rosną różnice w poziomie dochodów uzyskiwanych przez osoby fizyczne z pracy. ¬ródłem tych dochodów jest nie tylko wynagrodzenie za pracę (min płaca 760 zł/m-c)
W Polsce bardzo wolno rosną wynagrodzenia minimalne, natomiast szybko rosną płace max (ok. 1 mln $ w skali roku).
Jeszcze bardziej zróżnicowane są dochody z kapitału. Znaczna część społeczeństwa nie dysponuje żadnym kapitałem, albo dysponuje kapitałem o bardzo niskiej wartości. W Polsce dochody z kapitałów są najczęściej wolne od podatku dochodowego albo też opodatkowane niską stawką. Kapitały przynoszą właścicielom dochód np. w formie otrzymanych odsetek od lokat bankowych i z papierów wartościowych, otrzymanej dywidendy, udziału w zysku spółki. Zwłaszcza kapitały pieniężne w związku z wysokimi stopami % przynoszą właścicielom znaczący dochód. W roku 20000 gwarantowana stopa zwrotu przez 3-letnie obligacje skarbowe wynosiła 17%.
Ziemia jest czynnikiem małodochodowym w Polsce, jeżeli jest ona wykorzystywana w celach rolniczych. W przypadku zmiany przeznaczenia grunt, ziemia może przynieść większy dochód (duże miasta i przylegające gminy).
Drastyczne różnice w poziomie dochodów między osobami fizycznymi są redukowane w większym lub mniejszym stopniu podatkami – jest to funkcja dystrybucyjna podatków.
W największym stopniu koryguje rynkowy podział dochodów między osoby fizyczne podatek dochodowy od osób fizycznych. Jest to bowiem podatek progresywny. Im większa jest progresja w tym podatku, tym bardziej przyczynia się on do ograniczenia drastycznych różnic dochodów osób fizycznych, te różnice powinny być redukowane podatkami między innymi z tej racji iż krańcowa użyteczność dochodu spada wraz z jego wzrostem.
U
krańcowa
użyteczność
dochodu
dochód
Z tego wynika wniosek, że przy danym PKB można podnieść poziom dobrobytu społecznego poprzez samo zredukowanie drastycznych różnic w poziomie dochodów uzyskiwanych przez osoby fizyczne. Należy przejąć część dochodów osób fizycznych o najwyższych i średnich dochodach i zgromadzone środki przeznaczyć na świadczenia pieniężne dla osób o najniższych dochodach. Łwiadczeniami tymi są renty, emerytury, stypendia socjalne, zasiłki dla bezrobotnych.
Prawna definicja i cechy podatków
Podatkami nazywamy świadczenia pieniężne o charakterze przymusowym, nieodpłatnym i ogólnym, noszone przez osoby fizyczne i jednostki gospodarcze na rzecz władzy publicznej. Łwiadczenia te umożliwiają tejże władzy realizację jej zadań publicznych i społecznych. Aby dane świadczenia na rzecz władzy publicznej można było nazwać podatkiem, powinno się ono charakteryzować wszystkimi cechami wymienionymi w definicji podatku.
Wyróżniamy przy tym podatki :
> w wąskim znaczeniu, do których zaliczamy wszystkie świadczenia pieniężne, oficjalnie
nazywane podatkami, w Polsce nie są one tak wysokie jak w państwach Europy Zachodniej
(wyjątek.: VAT, Akcyza)
> w szerokim znaczeniu, obejmujące podatki w ścisłym znaczeniu, oraz wszelkiego rodzaju
inne świadczenia pieniężne, charakteryzujące się cechami wymienionymi w definicji
podatków. Są to np.: cła, wpłaty z zysku dokonywane przez przedsiębiorstwa państwowe i
jednoosobowe spółki Skarbu Państwa. Aktualnie wpłata ta wynosi 15% zysku po odliczeniu
podatku dochodowego.
W Polsce wysokie są innego rodzaju świadczenia pieniężne spełniające cechy podatków, charakteryzują się cechami wymienionymi w definicji podatków. Do tego typu świadczeń zaliczamy m.in.:
4 składkę ubezpieczeń społecznych
4 składkę na fundusz pracy
4wszelkiego rodzaju inne składki i wpłaty na fundusze celowe, jeżeli mają one charakter
przymusowy
CECHY PODATKÓW:
> przymusowość – wynika z istoty władzy publicznej, która wykorzystując swoje
uprawnienia władcze ustanawia obowiązek wnoszenia określonych podatków przez
odpowiednie kategorie osób fizycznych i jednostek gospodarczych i w razie uchylania się
od spełniani tego obowiązku, egzekwuje te podatki przy użyciu przymusu.
> jednostronność – są one jednostronnie ustanawiane przez państwo, a niekiedy również
przez samorządy terytorialne. Ich rodzaj i wysokość nie jest przedmiotem negocjacji
pomiędzy podatnikami, a władzą publiczną.
W systemie demokracji parlamentarnej, podatnicy mają jedynie pośredni wpływ na sytuację
podatkową, poprzez głosowanie na odpowiednią partię.
Jeżeli wybory parlamentarne wygrywa partia o obliczu socjaldemokratycznym, to sytuacja
podatkowa przybiera kształt zgodny z większym lub mniejszym stopniu z postulatami
doktryn socjaldemokratycznych /progres podatku od osób fizycznych; równowaga między
podatkami bezpośrednimi i pośrednimi; wykorzystywanie podatków w celach
pozafiskalnych dla oddziaływania na życie społeczne i gospodarcze/.
Jeżeli wygrywa partia neoliberalna, wówczas dokonywane są zmiany w sytuacji podatkowej
zgodnie z charakterem doktryn neoliberalnych: proporcjonalny- liniowy podatek od osób
fizycznych; przewaga podatków pośrednich nad bezpośrednimi; neutralność podatków.
> bezzwrotność – władza publiczna przywłaszcza w formie podatków część dochodów od
osób fizycznych i jednostek gospodarczych. Następuje zatem zmiana właściciela środków
pieniężnych wpłacanych w celu uregulowania zobowiązań podatkowych.
Jeżeli podatek został naliczony i pobrany w sposób prawidłowy w odpowiedniej wysokości,
to w żadnym przypadku nie podlega on zwrotowi.
W przypadkach występowania nadpłat są one zwracane bezpośrednio podatnikom w
przypadkach ściśle określonych prawem.
W pozostałych przypadkach nadpłaty są traktowane jako zaliczka na poczet przyszłych
zobowiązań podatkowych. Jest to tzw. pośredni zwrot nadpłaty.
Podatek jako dochód publiczny jest ustanawiany i egzekwowany w celu umożliwiania
władzy publicznej realizacji różnego rodzaju zadań publicznych i społecznych. Gdy jednak
zadań tych władza nie realizuje, podatnicy nie mogą domagać się zwrotu zapłaconych
podatków.
Płacimy podatki m.in. dlatego, że państwo powinno nam gwarantować bezpieczeństwo
wewnętrzne. W praktyce jednak zadanie to jest ¼le realizowane przez władzę publiczną.
> nieodpłatność – z tytułu ponoszenia ciężaru podatku, podatnikowi nie przysługuje żadne
roszczenie do świadczenia wzajemnego ze strony państwa czy też samorządu
terytorialnego. Podatek jest zatem świadczeniem bez ekwiwalentnym
> świadczenie o charakterze ogólnym - władza publiczna nakłada dany podatek na
określoną grupę podatników wg ogólnie obowiązujących zasad prawnych.
Podatek nie ogranicza się do konkretnego przypadku jednostki. Każdy znajdujący się w
sytuacji określonej prawem, jest obowiązany zapłacić dany podatek w terminie i w
wysokości określonej tym prawem. W praktyce jednak z postulatu ogólności podatku
wynika, że podatki powinny charakteryzować się powszechnością. Wszystkie osoby
fizyczne, jednostki gospodarcze, jeżeli spełniają warunki powinny być podatnikami. W
praktyce jednak niektóre kategorie osób fizycznych i jednostek gospodarczych korzystają z
przywilejów podatków: są albo całkowicie zwolnione, albo są na szczególnych zasadach.
Na szczególnych zasadach mogą być opodatkowane osoby fizyczne i spółki cywilne osób
fizycznych uzyskujące dochód z prowadzonej działalności gospodarczej na niewielką skalę.
KLASYFIKACJA PODATKÓW WG PRZEDMIOTU OPODATKOWANIA:
Przyjmując powyższe kryterium możemy wyróżnić 4 zasadnicze grupy opodatkowania:
Podatki majątkowe
od posiadanego majątku
od obrotu majątkowego
Podatki przychodowe
Podatki dochodowe
Podatki od wydatków, tzw. konsumpcyjne
PODATKI MAJ¡TKOWE:
OD POSIADANEGO MAJ¡TKU; opodatkowany tym podatkiem jest cały posiadany majątek, albo też niektóre jego składniki. Podatki te charakteryzują się prostotą i łatwością zastosowania. Ponadto podatnikom trudniej jest ukryć majątek niż inne przedmioty opodatkowania. Ponadto istniejące różnego rodzaju księgi majątkowe zapobiegają oszustwom majątkowym, polegającym na zatajeniu faktu posiadania majątku.
Pod podatkiem majątkowym są podatki od znamion bogactwa. Majątkiem podatnika jest jego skapitalizowany dochód, który nie został wydatkowany w przeszłości na cele konsumpcyjne. Gdy dana osoba fizyczna cały uzyskany dochód przeznacza na konsumpcję, jej majątek jest zerowy.
Opodatkowanie posiadanego majątku można uzasadnić tym, że niektóre kategorie majątkowe decydują o zaspokojeniu podstawowych potrzeb natury fizycznej.
Podatki majątkowe nie odgrywają jednak większej roli w nowoczesnym systemie podatkowym Polski. W Polsce podatki te są stosowane licznie i w całości zasilają budżet gmin. Należą do nich zastępujące podatki : od nieruchomości, środków transportu, posiadanych psów oraz podatek rolny i leśny.
* Z wyżej wymienionych podatków najwyższe dochody uzyskują gminy z podatku od nieruchomości. Podmiotami podatku od nieruchomości są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, które są właścicielami lub samoistnymi posiadaczami nieruchomości, albo obiektów budowlanych, nie złączonych trwale z gruntem oraz użytkownicy wieczyści nieruchomości lub ich części.
Podatkiem od nieruchomości są opodatkowane budynki, budowle oraz grunty przeznaczone na cele nierolnicze lub nieleśne.
W przypadku budynków, podstawą opodatkowania jest ich powierzchnia użytkowa w m2 .
W przypadku budowli: ich wartość początkowa ustalona dla celów odpisów amortyzacyjnych.
Grunty: ich powierzchnia w m2.
Budynki i budowle są opodatkowane stawkami kwotowymi od m2, natomiast budowle: stawką %.
Max stawki podatku od nieruchomości określa ustawa o podatkach i opłatach lokalnych. Ustawa ta upoważnia jednocześnie Ministra Finansów do ich corocznej waloryzacji w drodze rozporządzenia. Faktycznie obowiązujące w danej gminie stawki od podatku od nieruchomości ustala Rada Gminy. Nie mogą być one jednak niższe o ponad 50% od stawek ustawowych. Stawki podatku od nieruchomości są jednolite na terenie danej gminy.
Wadą podatku od nieruchomości jest uzależnienie wysokości podatków od budynków i gruntów tylko od ich powierzchni przy danych stawkach kwotowych. Podatek od nieruchomości w przypadku budynków i gruntów pomija natomiast atrakcyjność położenia i standard danej nieruchomości. Zarówno położenie jak i standard danej nieruchomości mają istotny wpływ na jej cenę rynkową i wysokość ewentualnych czynszów dzierżawnych. Ceny nieruchomości w danej gminie w zależności od ich położenia a także standardu są silnie zróżnicowane.
cd. podatków majątkowych od posiadanego majątku
Podatek kastralny:
Przyczynił się do bardziej racjonalnego wykorzystania gruntów, zwłaszcza w dużych
miastach i przylegających do nich gminach. Ten podatek spowoduje, że tereny z pełnym
uzbrojeniem, będą bardziej intensywnie zabudowane. Po wprowadzeniu podatku kastralnego
właściciele najbardziej atrakcyjnych nieruchomości o wysokim standardzie zapłacą
wielokrotnie wyższy podatek niż w chwili obecnej, gdyż podatek będzie naliczany od
wartości rynkowej danej nieruchomości. (Szacuje się, że należny podatek od nieruchomości
na Sołaczu będzie 6x większy niż obecnie.)
Wprowadzenie podatku katastralnego spowoduje, że wyra¼nie wykształtują się w dużych
miastach dzielnice ubogich i biednych. Właściciele domów w atrakcyjnych dzielnicach,
jeżeli ich dochody są niskie, będą zmuszeni je sprzedać i przenieść się na tereny, gdzie ten
podatek jest niski.
Wprowadzenie podatku katastralnego napotyka w Polsce na poważne przeszkody,
mianowicie jest uzależniony od sporządzenia kompletnego rejestru wszystkich
nieruchomości w Polsce, określenia ich właściciela, wartości rynkowej.
Elity sprawujące władzę są no ogół właścicielami nieruchomości w atrakcyjnych miejscach i
nie są zainteresowane wprowadzeniem podatku katastralnego.
Ten typ podatku istnieje w krajach wysoko rozwiniętych.
Podatek od środków transportowych: (jest to podatek od posiadanego majątku)
Do niedawna podatkiem tym były opodatkowane wszelkie pojazdy wyposażone w silnik, łącznie z samochodami osobowymi, ale obowiązujące w tym podatku stawki kwotowe w przypadku samochodów osobowych, były uzależnione od pojemności skokowej silnika. Podatek ten nie uwzględnia natomiast częstotliwości korzystania przez właścicieli danego pojazdu z dróg publicznych. Ten mankament omawianego podatku uzasadnia całkowitą jego likwidację. Pierwotnie zakładano, że omawiany podatek zostanie całkowicie zlikwidowany, z jednoczesnym podniesieniem stawek akcyzy na paliwa silnikowe, ale zamiar ten spotkał się z oporem rolników, którzy uważali, że podniesienie akcyzy na paliwa spowoduje dalsze obniżenie poziomu życia na wsi, czyli osób utrzymujących się z rolnictwa, w rezultacie wybrano rozwiązanie kompromisowe:
z dniem 01.01.1998 r. podniesiono akcyzę w umiarkowany sposób na paliwa silnikowe i jednocześnie ograniczono listę środków transportowych opodatkowanych omawianym podatkiem.
Podmiotami podatku od środków transportu są osoby fizyczne i osoby prawne będące właścicielami następujących środków transport.:
- samochodu ciężarowego o ładowności 2-12 ton
- samochodu ciężarowego o ładowności powyżej 12 ton
- ciągnika siodłowego i balastowego
- przyczep i naczep o ładowności powyżej 5 ton, z wyjątkiem wykorzystania na cele rolnicze
przez podatnika podatku rolniczego
- autobusy
Stawki tego podatku określa Rada Gminy, z tym, ze roczna stawka od 1 środka transportu nie może przekroczyć górnej granicy stawki kwotowej określonej w ustawie, która jednak jest corocznie waloryzowana przez Ministra Finansów w drodze rozporządzenia.
Podatek od środków transportu w jego obecnym kształcie powinien być całkowicie zlikwidowany. Obecnie wysokość podatku zależy od rodzaju środku transportu.
Podatek od posiadanych psów:
Stawka roczna max od 1 psa wynosi nieco ponad 30 zł. W danej gminie określa ją Rada Gminy. Mimo małej stawki i tak ludzie go nie płacą, bardzo rozpowszechnione są oszustwa podatkowe. Opodatkowane są tylko osoby fizyczne posiadające psy.
Gminy uzyskują bardzo małe wpływy z tego podatku, powinien on być radykalnie zreformowany w Polsce i powinno się wzorować na podatku w Niemczech – mianowicie wyróżniono tam rasy agresywnych psów i w przypadku tych ras, posiadacz psa płaci wyższy podatek, a samo posiadanie tego psa jest uzależnione od zgody odpowiedniego organu administracyjnego. Stawki są w Niemczech zróżnicowane wg liczby mi4eszkańców danej miejscowości. Rasy agresywne opodatkowane są wys. stawkami.
Podatek rolny:
Są opodatkowane gospodarstwa rolne, przy czym za gospodarstwo rolne uznaje się obszar użytków rolnych i gruntów pod stawami, zajętych przez sady o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha przeliczeniowy. Jeżeli użytki stanowią własność lub znajdują się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej nie przekraczają powierzchni 1 ha lub 1 ha przeliczeniowego, wówczas są one opodatkowane podatkiem od nieruchomości.
Podstawą opodatkowania w podatku rolnym stanowi liczba ha przeliczeniowych danego gospodarstwa. Liczbę tę określa się w oparciu o następujące kryteria:
powierzchnia gruntów danego gospodarstwa rolnego
sposób użytkowania tych gruntów i jakości gleb
od przynależności danego gospodarstwa rolnego do okręgu podatkowego
Przeliczniki są uzależnione m.in.od klasy użytków rolnych, przy czym użytki rolne są podzielne na 6 klas.
Tradycyjnie Wlkp należy do I okręgu podatkowego gdzie przeliczniki są najwyższe, im region jest dalej położony od Wlkp, tym nr okręgu jest większy i przelicznik niższy. W sumie Polska jest podzielona na 4 okręgi podatkowe.
W podatku rolnym obowiązuje roczna stawka kwotowa, która stanowi równowartość 2,5 kwintala żyta z 1 ha przeliczeniowego. źyto jest najtańszym zbożem w Polsce i z tego powodu nawet najbardziej rolnicze gminy w Polsce uzyskują stosunkowo niski dochód z omawianego podatku.
Podatek leśny:
Jest on skonstruowany analogicznie jak podatek rolny. Opodatkowaniu podatkiem leśnym podlegają prawie wszystkie lasy. Za las uznawany jest grunt o zwartej powierzchni, nie mniejszej niż 0,1 ha, grunt pokryty roślinnością leśną.
Wyjątek stanowią lasy nie związane z gospodarką leśną, zajęte przez ośrodek wypoczynkowy, działki budowlane i rekreacyjne, wyłączonych decyzjami administracyjnymi z gospodarki na cele inne niż leśne.
Od podatku leśnego są zwolnione lasy z drzewostanem w wieku do 40 lat oraz wpisane do rejestru zabytków.
Obowiązek podatkowy w omawianym podatku ciąży na osobach fizycznych, prawnych i jednostkach organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej i osobach będących posiadaczami i właścicielami lasu. Podstawą opodatkowania podatkiem leśnym stanowi l ha przeliczeniowych. Liczbę tę określa się na podstawie powierzchni głównych gatunków drzew w drzewostanie i klasy bonitacji w drzewostanie. W podatku leśnym obowiązuje stawka kwotowa od 1 ha przeliczeniowego. Stawka ta wynosi za rok podatkowy równowartość pieniężną 0,200 m3 drewna iglastego z 1 ha przeliczeniowego. Ponieważ jest ona niska powoduje, że nawet gminy leśne uzyskują niski dochód z omawianego podatku.
PODATKI OD NABYCIA LUB ZBYCIA PRAW MAJ¡TKOWYCH:
W Polsce jest jeden podatek tego typu – podatek od spadków i darowizn
Na tych samych zasadach i w tej samej wysokości są opodatkowane zarówno spadki jak i darowizny, niekiedy jednak wysuwa się postulat, aby wyższymi stawkami opodatkować ........
Zakłada się, że dzięki niższemu opodatkowaniu darowizn, osoby fizyczne będą chętniej przekazywały swoje prawa majątkowe nabywcom właśnie w tej formie.
Podatkiem od spadków i darowizn są opodatkowane osoby fizyczne. Natomiast darowizny i spadki otrzymane przez osoby prawne, są opodatkowane podatkiem dochodowym od osób prawnych.
Podatek ten jest podatkiem progresywnym. Podstawą opodatkowania jest wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów.
Podatnicy podatku od spadku i darowizn są podzieleni na 3 grupy podatkowe:
osoby najściślej związane węzłem rodziny: mąż, żona, córka, syn, dziadek ,babcia, synowa, zięć, pasierb, macocha (w tej grupie jest najwyższa kwota wolna od podatku i najmniejsza progresja, stawki podatku w tej grupie wynoszą od 3 – 7%)
dalsi krewni i dalsi powinowaci (w tej grupie kwota wolna od podatku jest nieco niższa, a stawki wynoszą od 7 – 12%)
osoby nie spokrewnione i nie spowinowacone ( w tej grupie kwota wolna od podatku jest najniższa, a stawki wynoszą od 12 – 20%)
W podatku od spadków i darowizn przewidziany jest szeroki zakres zwolnień podmiotowych, m.in. zwolnione są spadki i darowizny otrzymane przez podatników 1 grupy podatkowej, mieszkania lub domki jednorodzinne, gdy powierzchnia użytkowa mieszkania, domku nie przekracza 110 m2.
Podatki od obrotu majątkowego:
Od 01.01.2001r. obowiązuje w Polsce 1 podatek tego typu i jest nim podatek od czynności cywilno-prawnych. Podatek ten zgodnie z jego nazwą podlega przede wszystkim czynnościom cywilno - prawnym, tj.: umowa sprzedaży, umowa zamiany rzeczy i praw majątkowych, umowa pożyczki, umowa poręczenia, umowy majątkowe, małżeńskie, hipoteki, spółki.
Sprzedaż towarów opodatkowana jest podatkiem od towarów i usług. Podatkiem od czynności cywilno - prawnych jest opodatkowana sprzedaż rzeczy i praw majątkowych, nie opodatkowanych podatkiem od towarów i usług.
Grunty nie są towarem i ich sprzedaż opodatkowana jest podatkiem od czynności cywilno-prawnych.
Omawianym podatkiem są opodatkowane również zmiany wyżej wymienionych umów, jeżeli powodują podwyższenie podstawy opodatkowania , np. zmiana wyżej wymienionych umowy spółki z o.o. zakładająca podniesienie kapitału zakładowego, jest min opodatkowana także orzeczenia sądów, oraz ugody jeżeli powodują takie same skutki prawne jak wyżej wymienione czynności cywilno-prawne.
PODATKI PRZYCHODOWE:
Jest to druga grupa podatkowa.
Przedmiotem opodatkowania w omawianych podatkach jest przychód brutto uzyskany z działalności zarobkowej. Podatki przychodowe charakteryzują się prostotą i łatwością zastosowania. Nie uwzględniają one jednak zdolności podatkowej podatników, gdyż zdolność ta nie zależy od wysokości przychodów uzyskiwanych przez danego podatnika, wpływa na nią wysokość dochodu tego podatnika.
Do 1985 roku występował w Polsce jeden podatek przychodowy. Był nim PODATEK GRUNTOWY. Podstawą opodatkowania w omawianym podatku był przychód szacunkowy gospodarstwa rolnego. Został on zastąpiony podatkiem rolnym należącym do grupy podatków majątkowych. Obecnie niektóre kategorie przychodów podatników są opodatkowane podatkiem dochodowym od osób prawnych i od osób fizycznych.
Podstawowym przedmiotem opodatkowania w tych podatkach jest dochód podatnika. Podatki te zakładają także opodatkowanie niektórych przychodów:
Podatek dochodowy od osób prawnych zakłada opodatkowanie m.in. 2 kategorii przychodów:
opodatkowanie dywidendy i udziałów w zyskach spółek mających osobowość prawną, dywidendę wypłacaną akcjonariuszom S.A., natomiast udział w zyskach sp z o.o. i zarówno dywidenda opodatkowane są u ¼ródła. Spółka wypłacająca dywidendę lub udział w zysku jest obowiązana potrącić 15% podatek i odprowadzić go do odpowiedniego Urzędu Skarbowego.
podatkiem dochodowym od osób prawnych są opodatkowane przychody z odsetek, praw autorskich, licencji, patentów, know how, praw do znaków towarowych itd. Uzyskanych ne terytorium Polski przez podatników mających siedzibę zarządu za granicą. Przychody tego typu są opodatkowane także u ¼ródła, mianowicie: jednostka gospodarcza wypłacająca odsetki oraz należności za prawa autorskie, patenty, licencje itd.
Podatnikowi mającemu siedzibę lub zarząd za granicą jest obowiązana potrącić 20% podatku i odprowadzić ten podatek do odpowiedniego US.
Dywidenda i udział w zysku otrzymanym przez podatników mających siedzibę lub zarząd
za granicą, są opodatkowane stawką w wysokości 15%, chyba, że umowa podpisana z
danym krajem o unikanie podwójnego opodatkowania stanowi inaczej.
W przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych, dochody uzyskiwane z
poza rolniczej działalności gospodarczej mogą być opodatkowane albo na zasadach
ogólnych, albo też w 2 formach zryczałtowanych:
Kartą podatkową i ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.
Podatnikom prowadzącym działalność gospodarczą na niewielką skalę przysługuje prawo do wyboru formy opodatkowania, jeżeli spełniają oni odpowiednie warunki. Podatnicy mogą się opodatkować na zasadach ogólnych, albo kartą podatkową, albo ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.
Natomiast osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na większą skalę są obligatoryjnie opodatkowane na zasadach ogólnych. Osoby te są zobligowane albo do prowadzenia ksiąg rachunkowych (przy dużej skali prowadzenia działalności gospodarczej), albo do prowadzenia podatkowej Księgi Przychodów i Rozchodów (KPiR)– mała skala działalności.
Kartą podatkową są opodatkowane osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na bardzo niewielką skalę i karta ma zastosowanie wyłącznie w przypadku działalności prowadzonej w małych rozmiarach o charakterze usługowym, wytwórczo – usługowym, w przypadku, gdy dana osoba fizyczna zatrudnia pracowników najemnych w liczbie nie większej od limitu ustalonego dla danego rodzaju działalności. Limit ten nie przekracza najczęściej 5 osób. Kartą podatkową mogą być opodatkowane również osoby świadczące usługi weterynaryjne, oraz w zakresie opieki domowej nad dziećmi i osobami chorymi, a także udzielającymi lekcji na godziny.
Wysokość podatku w karcie podatkowej dla działalności usługowej i wytwórczo – usługowej zależy jedynie od zmian zewnętrznych prowadzonej działalności, tzn. rodzaju działalności, liczby zatrudnionych pracowników oraz liczby mieszkańców miejscowości, w której prowadzona jest działalności. Im więcej mieszkańców liczy dana miejscowość, tym wyższa jest stawka podatkowa. W rezultacie drobna działalność usługowa i wytwórczo-usługowa przenosi się z dużych miast do pobliskich niewielkich miejscowości. Podatnicy prowadzący działalność w formie karty podatkowej nie prowadzą żądnej ewidencji operacji gospodarczych i nie ustalają wysokości dochodów lub przychodów. Zobowiązani są jedynie do wystawiania na żądanie klientów faktur i ich przechowywania przez okres 5 lat podatkowych. Ponadto są zobowiązani do do prowadzenia innych kart przychodów pracowników.
Osoby fizyczne prowadzące poza rolniczą działalność gospodarczą na nieco większą skalę, w tym także w formie spółki cywilnej osób fizycznych, gdy spełniają określone warunki mogą wybrać opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Ryczałt ten przysługuje wyżej wymienionym osobom, jeżeli w roku poprzedzającym uzyskali przychody z prowadzonej działalności nie przekraczające kwoty 470 745 zł.
Przysługuje ten ryczałt również osobom fizycznym, rozpoczynającym działalność w roku podatkowym, jeżeli osoby te nie skorzystały z karty podatkowej w ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych jest ustalony od wysokości przychodów przy zastosowaniu stawki %, zróżnicowanej w zależności od rodzaju prowadzonej działalności.
Ustawa o zryczałtowanym podatku wyróżnia 3 rodzaje stawek dla 3 rodzajów działalności: 8.5%, 5.5%, 3%.
Podatnicy w celu udokumentowania wysokości przychodów wg rodzajów działalności prowadzą ich ewidencję wg obowiązującego wzoru. Podatnikom tym przysługuje prawo do wszelkiego rodzaju ulg przewidzianych w podatku dochodowym od osób fizycznych. Podstawową korzyścią z wyboru ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych jest obowiązkowe prowadzenie jedynie ewidencji przychodów. Taki podatnik jest zwolniony z obowiązku prowadzenia Księgi Rachunkowej lub podatkowej KPiR.
PODATKI DOCHODOWE - trzecia grupa podatków
Przedmiotem opodatkowania w tych podatkach jest dochód czysty uzyskany z działalności zarobkowej. Dochód ten jest rozumiany jako nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągnięta w danym roku podatkowym. Dochód będący przedmiotem opodatkowania (dochód podatkowy) jest kategorią umowną prawa podatkowego i z reguły nie pokrywa się z dochodem rzeczywistym podatników.
W Polsce istnieją 2 podatki od dochodu czystego:
podatek dochodowy od osób fizycznych wprowadzony w 1992 r.
podatek od osób prawnych, regulowany począwszy od 01.I.1992 r., ustawą z dnia 15.II. 1992 r.;
Podatek od osób prawnych jednak już istniał pod koniec gospodarki centralnie sterowanej, planowanej. Dochód osoby prawnych z reguły nie pokrywa się z zyskiem brutto tej osoby. Istnieją różnice trwałe i przejściowe między tymi dwoma kategoriami.
Różnice trwałe spowodowane są tym, że niektóre przychody wg ustawy o rachunkowości nie są przychodami wg ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych i odwrotnie. Jednocześnie cały szereg wydatków i kosztów wg ustawy o rachunkowości nie stanowi kosztów uzyskania przychodów zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych.
W przypadku osób prawnych rzeczywisty dochód tych osób z reguły nie pokrywa się z ich dochodami podatkowymi. Zasady ustalania dochodów podatkowych są bowiem mniej lub bardziej korzystne dla różnorodnych kategorii osób.
Najmniej korzystne zasady ustalania dochodów podatkowych obowiązują osoby uzyskujące dochód z rent i emerytur. W tym przypadku zakłada się, że cały przychód z rent i emerytur jest uzyskiwany bez ponoszenia kosztów – wpływy z tego ¼ródła są jednocześnie przychodem i dochodem.
Niekorzystne zasady ustalania dochodu dotyczą także osób uzyskujących dochód ze stosunku pracy oraz stosunków pokrewnych. W tym przypadku zakłada się, że koszt uzyskania przychodu jeżeli podatnik uzyskuje przychód z 1 stosunku pracy, wynosi 0.25% kwoty stanowiącej górną granicę I przedziału skali podatkowej (37 024 zł).
Najbardziej korzystne zasady ustalania dochodu przyjęto w odniesieniu do osób uzyskujących dochody z umowy zlecenia i umowy o dzieło. Gdy dochód uzyskiwany jest z umowy o dzieło, a przychód uzyskuje dana osoba z tytułu korzystania z praw autorskich, wówczas zakłada się, że zryczałtowany koszt uzyskania przychodu wynosi 50% tych przychodów.
W przypadku pozostałych umów o dzieło i umów zlecenia, zryczałtowany koszt uzyskania przychodu wynosi 20% tych przychodów.
W przypadku dochodów uzyskiwanych przez osoby fizyczne z działalności gospodarczej bierze się pod uwagę rzeczywiste koszty uzyskania przychodów.
Te osoby fizyczne, które uzyskują dochód z umowy zlecenia i z umowy o dzieło, deklarują w zeznaniu podatkowym zgodnie z obowiązującym prawem podatkowym dochód, który jest zdecydowanie niższy od ich dochodu rzeczywistego.
Dochód z umowy zlecenia i o dzieło uzyskują głównie osoby wykonujące wolny zawód.
W Polsce przyjęto niekorzystne zasady uzyskiwanych dochodu ze stosunku pracy, rent i emerytur. Rzeczywisty dochód tych osób, jest z reguły niższy od dochodów podatkowych.
W Polsce podatek dochodowy od osób fizycznych jest podatkiem progresywnym, mianowicie w latach 1992-93 obowiązywały w tym podatku stawki w wysokości 20-40%, w latach 1994-96 wynosiły one 21-45%, w 1997r były one niższe o 1 pkt procentowy i wynosiły 20-44%, a od 1998r stawki w podatku dochodowym od osób fizycznych wynoszą 19-40%. W podatku od osób fizycznych mają udział jednostki samorządu terytorialnego, mianowicie udział gmin we wpływach z tego podatku wynosi 27.6%, przy czym bierze się pod uwagę wpływy z omawianego podatku od osób zamieszkałych na terenie danej gminy. W przypadku gmin górniczych udział ten wynosi 32.6%, udział powiatów wynosi 1% wpływów z podatku od osób fizycznych zamieszkałych na terenie powiatu, a województw 1.5%.
W porównaniu z Polską w większości państw E Zach progresja w tych podatkach od osób fizycznych jest znacznie większa
NP.: stawka najmniejsza stawka największa liczba stawek progresji
Austria: 10% 50% 5 %
Belgia: 25 55 7
Francja: 5 56.8 13
Hiszpania: 25 56 17
Luksemburg: 10 56 25
Niemcy: 19 53 3
Wlk Brytania: 25 40 2
Włochy: 10 50 7
W kilkunastu państwach E.Zach. dochody najniższe są opodatkowane niższą stawką niż w Polsce, dotyczy to głównie państw rządzonych przez socjalistów, natomiast dochody najwyższe z reguły są opodatkowane znacznie wyższą stawką niż w Polsce.
Podatek dochodowy od osób prawnych jest podatkiem o skali proporcjonalnej.
w latach 1992-96 stawka opodatkowania dochodów wynosiła 40%
od 1997r stawka jest sukcesywnie obniżana ( 38%)
w 1998r wynosiła 36%
w 1999r - 34%
w 2000r - 30%
w 2001 i 2002 - 28%
w 2003r planowana stawka to 24%
w 2004r planowana stawka 22%.
Dochody osób prawnych w krajach wysoko rozwiniętych są już obecnie opodatkowane znacznie wyższą stawką niż w Polsce: Austria 34%, Belgia 39%, Grecja, Hiszpania, USA: 35%, Japonia 34%, Niemcy 34%, Wlk Brytania 31%, Italy 37%.
PODATKI KONSUMPCYJNE – czwarta grupa podatków:
Ostatnią grupę stanowią podatki od wydatków tzw. konsumpcyjne.
Podatnikami tych podatków są jednostki gospodarcze dokonujące obrotu towarami i usługami. Natomiast faktyczny ciężar omawianego podatku ponoszą odbiorcy finalni, którymi są przed wszystkim gospodarstwa domowe.
Podatki od wydatków, chociaż nie są bezpośrednio płacone przez gospodarstwa domowe w całości obciążają te gospodarstwa i są przyczyną niskiego poziomu życia w Polsce.
Od 5. 07. 1993 r. występują w Polsce 2 typowe podatki konsumpcyjne: podatek od towarów i usług i podatek akcyzowy.
Podatek od towarów i usług jest polskim podatkiem od wartości dodanej. Podatek ten został wymyślony w 1919 r. przez Niemca Siemensa i po raz pierwszy zastosowano go w praktyce we Francji w 54`. Jego zalety spowodowały, że obecnie jest on stosowany prawie na całym świecie (nawet w Rosji). Obecnie tym podatkiem są opodatkowane wszystkie towary i znaczna część usług. Zakres zwolnień przedmiotowych i podmiotowych w tym przypadku jest relatywnie wąski. Jest to najbardziej wydajny podatek w Polsce i ta wydajność wynika z jego powszechności i jest spowodowana tym, że stawka podatku w omawianym podatku wynosząca 22% jest wyjątkowo wysoka i należy do najwyższych na świecie.
Niektóre towary i usługi o podstawowym znaczeniu dla konsumpcji opodatkowane są obniżoną stawką podatkową w wys 7%, nieprzetworzone produkty rolnicze stawką przejściową 3%, a eksporter prowadzący odpowiednią ewidencję jest opodatkowany stawką preferencyjną w wys 0%.
W porównaniu z Polską, stawka podstawowa w podatku od wartości dodanej, w większości państw na świecie jest zdecydowanie niższa.
Stawki w podatku od wartości dodanej w wybranych krajach na świecie (w %).
Nazwa kraju stawka obniżona stawka podstawowa stawka podwyższona
Polska 10 20 32
Austria 3; 7 22 -
Belgia 1.6; 17 19 25, 33
Dania - 22 -
Finlandia - 17 -
Francja 2.1; 4; 4.5 18.6 25
Węgry 15 25 -
Szwecja - 25 -
Islandia 14 24.5
Italy 4.9 19 38
Hiszpania 6 12 33
Turcja 1; 3; 5; 8 12 15
Wlk Brytania - 15 -
Korea Pd 2; 3.5 10 -
Tajwan - 5 15, 25
Japonia 3 6 -
AKCYZA:
Jest to relektywny (selektywny) podatek konsumpcyjny. Podatkiem tym opodatkowanych jest obecnie 19 grup wyrobów, nazywane wyrobami akcyzowymi. Spośród tych grup wyrobów najważniejsze znaczenie ma akcyza od: paliw silnikowych, wyr spirytusowych, tytoniowych, piwa, wina, papierosów. Wyroby akcyzowe najpierw są opodatkowane podatkiem akcyzowym, a następnie podatkiem od towarów i usług. Akcyza podnosi podstawę opodatkowania w podatku od towarów i usług. Udział akcyzy w dochodach budżetu państwa przekracza obecnie już ponad 22%, udział samej akcyzy od paliw silnikowych 9%.
W związku ze spadkiem spożycia , spada znaczenie akcyzy od tych wyrobów. Lista wyrobów akcyzowych w Polsce jest relatywnie krótka. Należałoby rozważyć celowość opodatkowania omawianym podatkiem niektórych wyrobów luksusowych, tym bardziej, że w podatku od towarów i usług nie występuje stawka podwyższona.
Podatki bezpośrednie i pośrednie oraz zjawisko przerzucalności podatków
Wg ¼ródła pokrycia świadczenia podatkowego, podatki dzielimy na:
bezpośrednie
pośrednie
Podatkami bezpośrednimi są takie podatki, których ciężar w całości ponosi sam podatnik. Do podatków bezpośrednich zaliczamy przede wszystkim podatki dochodowe. Tradycyjnie za takie podatki są uznawane takie podatki przychodowe, lecz bezpośredniość tych podatków niekiedy budzi wątpliwości.
Podatki majątkowe są podatkami bezpośrednimi tylko wówczas, gdy ich podatnikami są osoby fizyczne, nie prowadzące działalności gospodarczej. Takie osoby nie mają bowiem możliwości ich przerzucenia na osoby trzecie.
Podatkami pośrednimi nazywamy takie podatki, które wprawdzie są płacone przez podmioty zobowiązane (podatników), lecz ich ciężar w całości lub w części ponoszą osoby trzecie. W przypadku podatków pośrednich podatnicy pośredniczą przekazaniu części lub całości należnych podatków od osób trzecich do władzy publicznej.
Do podatków pośrednich zaliczamy przede wszystkim podatki od wydatków, czyli podatki konsumpcyjne. Podatkami pośrednimi są także podatki majątkowe, których podatnikami są wszelkiego rodzaju jednostki gospodarcze, w tym także osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.
Najważniejszymi podatkami pośrednimi w Polsce są dwa podatki od wydatków:
podatek od towarów i usług
podatek akcyzowy
Do szeroko rozumianych podatków pośrednich zaliczamy także: cła, składkę ubezpieczeniową społeczną płaconą przez pracodawców, składkę na fundusz pracy, oraz składki i wpłaty na inne fundusze celowe, jeżeli mają one charakter przymusowy i uwzględniane są w aktach podatników.
Podział podatków na bezpośrednie i pośrednie wiąże się ze zjawiskiem przerzucalnośći podatków. Za podatki bezpośrednie uznaje się podatki nieprzerzucalne na inne osoby. Natomiast podatkami pośrednimi określane są podatki przerzucane w całości lub części na osoby trzecie.
Podatki w gospodarce rynkowej mogą być przerzucane w dwóch kierunkach:
1) w przód
Z przerzuceniem podatku w przód mamy do czynienia wówczas, gdy podatnik, na którego nałożono dany podatek, przerzuca ciężar tego podatku na swoich odbiorców poprzez podniesienie ceny sprzedawanych towarów i usług. Odbiorcy postępują w analogiczny sposób. W rezultacie w skali gospodarki narodowej powstaje szczególnego rodzaju łańcuch przerzucania podatków pośrednich do przodu. Na końcu tego łańcucha znajdują się gospodarstwa domowe, które ponoszą cały ciężar wszystkich podatków pośrednich, ze wszystkich faz produkcji i dystrybucji. Wysokie podatki pośrednie są przyczyną niskiego poziomu życia w Polsce.
2) wstecz
Poprzez obniżenie nabywanych towarów i usług oraz obniżenie płac. Z obniżeniem ceny mamy do czynienia zwłaszcza w przypadku jednostek gospodarczych zajmujących się skupem i niekiedy również przerobem surowców cukrowych, zbóż, rzepaku. W wielu przypadkach na danym terenie skupem danego surowca zajmuje się tylko jedna jednostka gospodarcza, która dyktuje rolnikom wyjątkowo niskie ceny nabywanych produktów rolniczych.
Podatnik może przerzucić podatki pośrednie w całości lub w części na swoich pracowników, poprzez obniżenie wynagrodzenia za pracę. Przebieg zjawiska przerzucalności podatków oraz jego konsekwencje są odmienne w różnych warunkach rynkowych.
W gospodarce rynkowej dochodzi do podziału ciężaru opodatkowania podatkami pośrednimi między sprzedawców i nabywców. Podział ten jest uzależniony od elastyczności cenowej podaży i popytu. Gdy popyt jest sztywny a podaż doskonale elastyczna (np. chleb), wówczas cały ciężar podatków pośrednich ponoszą nabywcy. W odwrotnej sytuacji, cały ciężar podatków pośrednich ponoszą sprzedawcy.
Pozycja podatnika w zakresie sprzedawanych przez siebie towarów i usług znakomicie ułatwia mu przerzucanie wszystkich podatków pośrednich do przodu na odbiorców (także monopole w skali lokalnej występują w gospodarce komunalnej).
Możliwości przerzucenia podatków pośrednich są uzależnione także od elastyczności samego podatnika i elastyczności jego dostawców i odbiorców. Dana jednostka gospodarcza jest elastyczna, gdy charakteryzuje się przewagą kosztów zmiennych nad stałymi. W takiej jednostce łatwo jest przerzucić co najmniej w części wszystkie podatki pośrednie na nieelastycznych kontrahentów.
Podane prawidłowości w zakresie przerzucania podatków odnoszą się także do przerzucania ceł. W Polsce cła są w prawdzie płacone przez importerów, ale podnoszą one cenę importowanych towarów i w ten sposób są przerzucane na odbiorców towarów importowanych
Zjawisko przerzucalności podatków powinno być uwzględnione podczas reformowania systemu podatkowego i prowadzonej polityki fiskalnej. Elity sprawujące władzę powinny dążyć do zachowania odpowiedniej proporcji między przerzucanymi podatkami pośrednimi, a nie przerzucanymi podatkami bezpośrednimi. W latach 80 proporcje te zostały jednak zachwiane i w polskim systemie podatkowym narasta dominacja podatków pośrednich nad bezpośrednimi. Wytłumaczenie dominacji podatków pośrednich nad bezpośrednimi można wyjaśnić zaletami i wadami tychże podatków.
Zalety i wady podatków bezpośrednich i pośrednich:
Podatki oceniają podatnicy i władza publiczna, która te podatki ustanawia i egzekwuje. Władza ta niekiedy nazywana jest Fiskusem. To co jest zaletą danego podatku dla Fiskusa, jest najczęściej poważną wadą z pkt widzenia podatnika.
Zalety podatków pośrednich z pkt widzenia Fiskusa:
- niska świadomość osób fizycznych; Chociaż nie są one płacone bezpośrednio, w całości ponosimy ich ciężar. Dzięki tej niskiej świadomości, podwyższenie podatków pośrednich z reguły nie budzi żadnych sprzeciwów. Podatnicy nie protestują, bo przerzucą te podatki na osoby trzecie, które nie są uświadomione, że w całości ponoszą ich cały ciężar.
W Polsce świadomość podatkowa jest bardzo niska. Podatki pośrednie charakteryzują się znaczną wydajnością. Najbardziej wydajnym podatkiem w Polsce jest podatek od towarów i usług. Natomiast podatek akcyzowy jest trzecim w kolejności pod względem wydajności. Podatki te charakteryzują się szybkością poboru i systematycznością wpływów podatkowych. Najszybciej pobierany jest podatek akcyzowy od producentów najważniejszych wyrobów akcyzowych. Producenci ci codziennie wprowadzają zaliczkę na podatek akcyzowy (piwo, wino), a ostatecznie rozliczają się z podatku akcyzowego miesięcznie w terminie do 25 dnia miesiące następnego. Również podatnicy podatku od towarów i usług rozliczają się z omawianego podatku za okresy miesięczne w terminie do 25 dnia następnego miesiąca, różnicą pomiędzy podatkiem należnym i naliczonym.
Podatek należny – sprzedane towary i usługi, naliczony – zakupione.
Podatek należny występuje w fakturach przez danego podatnika, a naliczony – w fakturach otrzymanych przez podatnika przy zakupie towarów i usług.
Podatki pośrednie są mało wrażliwe na działania koniunktury gospodarczej. Obciążają one bowiem konsumpcją, która charakteryzuje się znaczną stabilnością. Omawiane podatki przynoszą stosunkowo wysokie dochody publiczne nawet w okresie stagnacji i recesji.
Wady:
1. Podstawową wadą jest ich niesprawiedliwość. Niesprawiedliwość ta wyraża się tym, że w
największym stopniu obciążają one gospodarstwa domowe o najniższym dochodzie, w mniejszym stopniu gospodarstwa o średnim dochodzi, a w najmniejszym – gospodarstwa domowe o najwyższych dochodach. Ciężar opodatkowania gospodarstw domowych podatkami pośrednimi mierzony jest udziałem podatków w ich dochodzie rozporządzalnym. Gospodarstwa o najniższych dochodach ponoszą największy ciężar podatków z 2 względów:
a) gospodarstwa te prawie cały czas uzyskany dochód przeznaczają na konsumpcję, która jest opodatkowana podatkami pośrednimi. Pozostałą częśćb) uzyskanego dochodu gospodarstwa przeznaczają na oszczędności, które są wolne od podatków pośrednich, co więcej przynoszą tym gospodarstwom dodatkowy dochód
c) gospodarstwa o najniższych dochodach ponoszą najwyższy ciężar podatków pośrednich, gdyż gospodarstwa te charakteryzują się relatywnie wysoką konsumpcją wyrobów spirytusowych i wyrobów tytoniowych, a więc wyrobów obciążonych wyjątkowo wysokim podatkiem pośrednim. Na zachodzie formułowany jest postulat, aby rekompensowaćd) gospodarstwom domowym o najniższych dochodach – wyższy ciężar podatków pośrednich systemem świadczeń społecznych przysługujący tylko tym gospodarstwom.
2. Podatki pośrednie hamują rozwój działalności gospodarczej. Powodują one wzrost cen
towarów i usług, co przyczynia się do spadku popytu na towary i usługi. W związku z tym
jednostki gospodarcze zmuszone są do ograniczenia skali prowadzonej działalności
gospodarczej do popytu obniżonego wysokimi podatkami. W Polsce przedsiębiorcy
preferują podatki pośrednie, np. materiały budowlane i mieszkania, gdy stawka będzie
równa 22%, to wzrosną ceny materiałów i mieszkań, a zmaleje budownictwo mieszkań.
3. Podatki pośrednie przyczyniają się do spadku płynności finansowej jednostki gospodarczej.
Obowiązek podatkowy w tych podatkach z wyjątkiem handlu detalicznego i gastronomii na
ogół powstaje przed rzeczywistym otrzymaniem środków pieniężnych za sprzedane towary
i usługi. Podatnicy muszą zapłacić podatek pośredni (VAT oraz akcyzę) mimo, że nie
otrzymują należności za sprzedane towary i usługi. W Polsce w ostatnim okresie narastało
opó¼nienie w płatności za sprzedane towary i usługi. Niektórzy nabywcy towarów i usług
tracą płynność finansową, a niekiedy ogłaszana jest ich upadłość. W krańcowych
przypadkach sprzedawca nigdy nie otrzyma należności za sprzedane towary i usługi. Mimo
to jest zobowiązany zapłacić podatki pośrednie (VAT i ewentualnie akcyzę).
4. Podatki pośrednie obniżają konkurencyjność nie tylko na rynkach międzynarodowych, lecz
również na rynku krajowym. Do obniżenia konkurencyjności polskich towarów na rynkach
przyczynia się m.in. wysoka składka ubezpieczeń społecznych, inne narzuty na
wynagrodzenia za pracę.
W warunkach gospodarki rynkowej, podatnikami podatków pośrednich, a zwłaszcza podatku od towar i usług są również drobne jednostki gospodarcze. Obecnie podatkiem od towarów i usług są opodatkowane jednostki gospodarcze, w których przychody ze sprzedaży łącznie z eksportem w poprzednim roku podatkowym przekroczyły kwotę 10 000 EURO.
Koszty poboru podatków pośrednich od drobnych jednostek gospodarczych są w relacji do wpływów podatkowych bardzo wysokie, a oszustwa podatkowe w podatku pośrednim są najbardziej rozpowszechnione w grupie najmniejszych podatników.
Zalety podatków bezpośrednich z pkt widzenia fiskusa:
1. Ich sprawiedliwość; podatki bezpośrednie zwłaszcza dochodowe umożliwiają
dostosowywanie ciężaru podatkowego do zdolności podatkowej podatników. W podatkach
tych zakłada się, że zdolność ta rośnie wraz ze wzrostem ich dochodów. Aby jednak podatki
dochodowe były naprawdę sprawiedliwe, w społeczeństwie powinny dominować postawy
obywatelskie oraz powinien istnieć sprawny i niepodatny na koncepcję aparat podatkowy.
Oszustwa podatkowe bardzo rozpowszechnione zwłaszcza w podatku dochodowym od
osób fizycznych poważnie osłabiają ambicję omawianą zaletę podatków bezpośrednich.
1) Podatki bezpośrednie zwiększają poczucie odpowiedzialności obywateli za państwo oraz za dochody i wydatki publiczne. Podatnicy uczciwie płacący podatki bezpośrednie, zwłaszcza dochodowe, domagają się od elit sprawujących władzę, aby środki pochodzące z tych podatków były racjonalnie wykorzystane na cele przez nich aprobowane.
2) Niektóre podatki bezpośrednie odznaczają się dużą wydajnością. Podatek dochodowy od osób fizycznych jest drugim pod względem wydajności podatkiem w Polsce, a podatek dochodowy od osób prawnych czwartym.
3) Najważniejsze podatki bezpośrednie, jakimi są podatki dochodowe pełnią w gospodarce rynkowej funkcję automatycznego stabilizatora koniunktury. Przyczyniają się one do ograniczenia amplitudy wahań cyklicznych gospodarki rynkowej.
WADY PODATKÓW BEZPOŁREDNICH NA PRZYK£ADZIE PODATKÓW DOCHODOWYCH:
Ostentacyjna forma; w skrajnych przypadkach są one przyjmowane w świadomości podatników jako konfiskata części uzyskanego dochodu, a nawet jako okradanie przez państwo. Stawki podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych są względnie wysokie i część podatników ulega tej pokusie
Wpływy z najważniejszych podatków bezpośrednich jakimi są podatki dochodowe następują niesystematycznie. Podstawowym okresem rozliczenia w podatku dochodowym jest bowiem rok podatkowy. W ciągu roku podatnicy jedynie wpłacają zaliczkę na podatek dochodowy. Gdy jednak suma zaliczek miesięcznych wpłaconych przez danego podatnika jest niższa od należności podatkowych za dany rok, wówczas fiskus ponosi stratę. Strata ta jest tym wyższa, im wyższa jest stopa inflacji.
Najważniejszym podatkiem bezpośrednim jakim jest podatek dochodowy od osób fizycznych, bardzo rygorystycznie opodatkowuje niektóre kategorie osób fizycznych (emerytów, rencistów, osób uzyskujących dochód ze stosunku pracy). Natomiast inne kategorie osób fizycznych, a zwłaszcza przedstawiciele niektórych wolnych zawodów (ginekolog, stomatolog, architekt, adwokat) stosunkowo łatwo mogą ukryć przed fiskusem niektóre ¼ródła dochodów, lub zauważyć ich wysokość, a fiskusowi trudno jest donieść, ze popełniono oszustwo podatkowe.
Niezwykle złożona konstrukcja. W związku z tym, stawiają one wysokość wymagania kwalifikowanym pracownikom aparatu podatkowego. Dotyczy to zwłaszcza tych pracowników, którzy specjalizują się w opodatkowaniu osób prawnych i osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą podatków dochodowych. Dochód osób prawnych i osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, określany jest za podstawę ksiąg rachunkowych albo też podatkowej KPiR. Księgi te prowadzą główni księgowi, osoby należące do elity podatkowej w Polsce.
Poszczególne zalety i wady zarówno podatków bezpośrednich i podatków pośrednich występują z różnym natężeniem w rozmaitych krajach. W krajach III świata i krajach katolickich,
|
|
|
Zaloguj się, żeby móc dodawać komentarze.
|
|
|
Dodawanie ocen dostępne tylko dla zalogowanych Użytkowników.
Proszę się zalogować lub zarejestrować, żeby móc dodawać oceny.
Brak ocen.
|
|
|
|
