Mapa Serwisu
|
| Międzynarodowe stosunki gospodarcze |
|
Admin1 dnia marzec 10 2007 22:49:42
|
Międzynarodowe stosunki gospodarcze
MSG- zajmują się przepływem siły roboczej, towarów, usług, kapitałów i wiedzy technicznej.
MSG- jako dyscyplina naukowa opiera się na takich samych podstawach metodologicznych jak pozostałe dziedziny teorii ekonomii. Głównych przyczyn kształtowania się i rozwoju MSG należy doszukiwać się w istnieniu niezależnych, suwerennych państw poprzedzielanych granicami państwowymi. Współczesne MSG to stosunki między krajami o różnych ustrojach i poziomach rozwoju gospodarczego i różnych perspektywach rozwojowych.
Podmiotami są:
przedsiębiorstwa
przedsiębiorstwa międzynarodowe tzw. korporacje
organizacje gospodarcze i finansowe międzynarodowe
ugrupowania integracyjne
Korporacje- wielkie ugrupowania gospodarcze o ogromnych potencjałach ekonomicznych.
2/3 udziału w handlu zagranicznym przypada na kraje wysokorozwinięte
¼ przypada na kraje rozwijające się
kilka procent na kraje transformujące się
Handel międzynarodowy to handel między wieloma narodami.
Handel zagraniczny odnosi się do handlu jednego kraju.
Siły oddziaływujące na handel:
przymus
korzyści
Handel międzynarodowy obejmuje wszystkie możliwe relacje wymiany towarowej między uczestniczącymi w niej krajami. Pojęcie handlu zagranicznego wiąże się z poszczególnymi krajami. Zasadza się na relacji kraj- zagranica i obejmuje stosunki każdego kraju z innymi krajami.
Handel zagraniczny otwiera gospodarkę narodową w stosunku do świata zewnętrznego, umiędzynaradawia ją, przekształca w podmiot międzynarodowej wymiany towarowej.
Tu widać wyra¼nie pojęcie gospodarki otwartej :
Jest to gospodarka powiązana ze światem zewnętrznym, z której wypływają na rynki zagraniczne strumienie krajowych dóbr i usług, a w charakterze ekwiwalentu wpływają do niej dobra i usługi pochodzenia zagranicznego. Drugą warstwę tych przepływów stanowią środki pieniężne.
Gospodarka zamknięta jest przeciwieństwem gospodarki otwartej. Zakłada izolację gospodarki narodowej od otoczenia zewnętrznego i handlu , zorientowanie na własne siły i środki oraz na wymianę dóbr i usług wyłącznie w granicach państwowych.
Międzynarodowy podział pracy, kooperacja i specjalizacja produkcji.
Wyjaśnić sens tych 3 pojęć, jakie jest ich znaczenie i jak współdziałają ze sobą.
Międzynarodowy podział pracy kojarzy się z zasobami pracy jakimi dysponują narody. Ludność jest demograficzną podstawą zasobów pracy. Ludność jest zróżnicowana w poszczególnych krajach. Jest nas ok. 6 miliardów.
Zasoby pracy wynikają z odjęcia ludzi nie zdolnych do pracy czyli dzieci i ludności w wieku emerytalnym. Pozostanie ok. 3 miliardów ludności w wieku produkcyjnym. Nie wszyscy jednak pracują bo występuje zjawisko chronicznego bezrobocia.
Zasoby pracy to jeden z czynników produkcji.
We współczesnym świecie nie ma takiego kraju który byłby w stanie sam wytworzyć wszystkie asortymenty produktów. Narody z całości wybierają sobie pewna grupę asortymentową towarów które będą produkować w zależności jakimi zasobami dany kraj dysponuje. Im większy asortyment towarów będziemy wytwarzać tym większą ilość środków musimy przeznaczyć aby zapewnić odpowiednią jakość aby być konkurencyjnym na rynku.
W ostatecznym rachunku podział pracy jest podziałem produkcji.
W 1999r. USA i Kanada wytwarzały 22 % produktu światowego, Kraje Europy Zachodniej wytwarzały ok. 21 % produktu światowego, kraje afrykańskie 4 %, kraje latynoskie 8 %, Polska mniej niż 1 % ( o,75 % ). Produkcja w skali światowej jest ogromna.
Gdyby USA wytwarzała wszystkie asortymenty wyrobów w ogóle nie angażowałaby się w wymianę towarową.
Podstawowe cechy międzynarodowego podziału pracy:
każdy naród z tej wielkiej produkcji i struktury asortymentowej wybiera jakąś część a z innej rezygnuje zostawiając ją dla innych narodów w ramach międzynarodowego podziału pracy
koncentrując się na wybranych dziedzinach a rezygnują z innych każdy naród specjalizuje się w tych dziedzinach które wybrał i z pojęciem tej koncentracji czyli wyboru pewnego fragmentu łączy się pojęcie specjalizacji produkcji w skali międzynarodowej
każdy naród rezygnuje z wytwarzania wielu wyrobów i usług na rzecz innych nie dlatego że są mu nie potrzebne ale dla tego że jego zasoby są zbyt skromne aby o własnych siłach wytwarzać te wyroby
w jaki sposób kraj ma zaopatrzyć się w te wyroby które są mu potrzebne a z których produkcji zrezygnował- może je zdobyć na rynkach zagranicznych ale musi dysponować dewizami. Skąd we¼mie środki na import – w ostatecznym rachunku jedynym środkiem jest eksport, ale żeby eksportować trzeba się wyspecjalizować w pewnej produkcji aby wygospodarować nadwyżki wyrobu, aby móc przeznaczyć je na eksport i zdobyć dewizy, aby uzupełnić ubogą strukturę asortymentową produktów. Handel Zagraniczny rozszerza strukturę wyrobów.
Międzynarodowy podział pracy jest podziałem zadań produkcyjnych między poszczególne kraje, w jego ramach dokonuje się międzynarodowa specjalizacja a wybór jest jednocześnie orientacją na specjalizację produkcji i jest jednocześnie procesem wydłużania serii wyrobów w wyspecjalizowanych dziedzinach ażeby wytwarzanej produkcji wystarczyło do nasycenia rynku wewnętrznego i aby powstały nadwyżki na eksport.
Z tym pojęciem łączy się tez wymiana międzynarodowa towarów.
Klasyfikacje międzynarodowego podziału pracy:
wewnątrz gałęziowy międzynarodowy podział pracy np. wymieniamy maszyny za maszyny, chemikalia za chemikalia itp.
między gałęziowy podział pracy np. wytwarzam chemikalia i wymieniam je nie tylko na inne chemikalia ale i na np. maszyny
We współczesnych warunkach decydującą rolę odgrywa wewnątrz gałęziowy podział pracy bo podstawową pozycje we współczesnej wymianie zajmują kraje wysoko rozwinięte ( na nie przypada 2/3 udziału światowej wymiany towarowej ). Gałęziowa struktura tych krajów jest zbliżona i dlatego dominuje wymiana wewnątrz gałęziowa.
Między gałęziowy podział pracy dotyczy z jednej strony krajów wysokorozwiniętych a z drugiej strony krajów słabo rozwiniętych gospodarczo. Struktury krajów wysoko rozwiniętych to struktury przemysłowo usługowe a krajów słabo rozwiniętych to struktury rolniczo surowcowe. Ta wymiana odgrywa podrzędna rolę.
W jednym i drugim podziale pracy nie muszą uczestniczyć wszystkie kraje
( ONZ podaje ponad 180 krajów ) i wszystkie gałęzie.
MPP można rozpatrywać w kategoriach:
statycznych – dana jest niezmienna struktura towarowa i geograficzna
dynamicznych – są nieustanne zmiany w strukturze produkcji i handlu
Czynniki MPP :
wewnętrzne – warunki naturalne, poziom i struktura gospodarcza, postęp techniczny, czynniki systemowe i pozaekonomiczne.
zewnętrzne – powiązane ze światem zewnętrznym ( istotniejsze dla krajów zacofanych ).
Czynniki które wpływają na międzynarodowy podział pracy:
nierównomierne rozmieszczenie zasobów naturalnych w świecie ( zazwyczaj kraje wysoko rozwinięte mają mniej zasobów naturalnych )
zróżnicowane wyposażenie krajów w pracę i kapitał ( kraje wysoko rozwinięte to 20 % ludności świata i gaśnie krzywa przyrostu naturalnego a w krajach słabo rozwiniętych jest eksplozja przyrostu naturalnego. Główne zasoby kapitału ( nie tylko pieniądze ) znajdują się w krajach bogatych ). Tam gdzie nie ma kapitału produkcja jest o charakterze pracochłonnym a tam gdzie jest kapitał produkcja jest praco oszczędna ale kapitałochłonna
czynnik naukowo techniczny – postęp techniczny jest tworzony w krajach wysokorozwiniętych, mamy produkcje nauko chłonną i nauko oszczędną (wyroby o wysokiej i ultra wysokiej technice )
jest przymus międzynarodowego podziału pracy i korzyści z niego płynące
Międzynarodowy podział pracy ma strukturotwórcze znaczenie i wpływa na formowanie narodowych struktur produkcyjnych.
Istnieje kilka rodzajów struktur :
makrostruktura produkcji czy gospodarki – wielkie działy gałęzi narodowej ( rolnictwo, przemysł i usługi ). MPP doprowadza do zróżnicowania tych struktur ale nie eliminuje ich a natomiast w strukturze branżowej niektóre branże mogą być całkowicie wyeliminowane
mikrostruktura albo technologiczna struktura wytwarzanych wyrobów – istnieje międzynarodowy podział pracy zespołów, podzespołów i procesów technologicznych np. nie ma zakładu który produkowałby samochód od A do Z ze swoich części.
komplementarność struktur gospodarczych – to wzajemne uzupełnianie się przedsiębiorstw czy krajów w skali międzynarodowej za pomocą eksportu i importu. Oferowanie wzajemnych świadczeń. Ona zakłada zróżnicowanie struktur gospodarczych, bo tylko takie mogą się uzupełniać
Międzynarodowa specjalizacja produkcji jest podstawą międzynarodowego podziału pracy – jest to wybór i ograniczanie ilości tych dziedzin w działalności gospodarczej na których koncentrujemy uwagę, jest to rozszerzanie skali produkcji.
Jest to ograniczenie asortymentu wytwarzanych wyrobów lub liczby procesów technologicznych w celu zwiększenia efektywności posiadanych czynników produkcji – umożliwia wzrost wydajności pracy, obniżenie cen oraz wzmocnienie konkurencyjnych produktów na rynku a poza tym jest czynnikiem stabilizacji obrotów handlowych.
Jest wyjściowym warunkiem osiągnięcia korzyści skali.
Może występować specjalizacja przedmiotowa ( grupy towarów ) i technologiczna ( fazy procesów technologicznych).
Rodzaje międzynarodowej specjalizacji produkcji:
specjalizacja wg gotowych wyrobów
specjalizacja wg zespołów i podzespołów
specjalizacja wg faz procesów technologicznych
specjalizacja statyczna – pod uwagę bierze się istniejące w momencie podejmowania decyzji co do przyszłych kierunków produkcji warunki gospodarowania danego kraju ( za podstawę wyboru tej specjalizacji przyjmuje się przewidywane warunki produkcji i współpracy z zagranicą uwzględniające realne możliwości dostosowawcze gospodarki.
specjalizacja dynamiczna – opiera się na specyficznych odmianach specjalizacji produkcji gdzie podstawą są powiązania kooperacyjne ( tj. etap podziału pracy )
Międzynarodowa kooperacja produkcji – są to więzi produkcyjno handlowe między przedsiębiorstwami różnych krajów które uczestniczą w wytwarzaniu dóbr finalnych w celu wytworzenia wspólnymi siłami doskonałego produktu finalnego. Pojęcie kooperacji wiąże się ze specjalizacją wg zespołów, podzespołów i faz procesów technologicznych. Dobro finalne rozdziela się na małe cząstki i wtedy powstaje doskonały produkt finalny. Dominują więzi o charakterze produkcyjnym, technologicznym, inżynieryjnym. Ważne są stałe dobre kontakty między przedsiębiorstwami. Obok kooperantów, dostawców występują również montownie.
Specyficzne cechy kooperacji:
kooperacja jest umocowana prawnie ( kontrakt prawnie usankcjonowany )
więzi kooperacyjne mają długoterminowy charakter
obejmuje nie tylko więzi produkcyjne i technologiczne ale również sferę badań naukowych , laboratoryjnych
rozwija się w dziedzinach samochodowych, okrętowych, samolotowych, techniki kosmicznej
może być wielostronna, dwustronna , jedno produktowa, wielo produktowa, wewnątrz gałęziowa, międzygałęziowa
Międzynarodowy handel towarami i usługami
Dynamika handlu międzynarodowego.
Wska¼nik wzrostu eksportu światowego w latach 1970- 1993 wynosi 275 %.
Eksport światowy zwiększył się 2,5 razy.
Jeśli porównamy export światowy z produkcją światową to zorientujemy się czy jest to wyższy wska¼nik czy niższy od wska¼nika wzrostu eksportu światowego.
Produkt światowy w tym samym czasie wynosi 198 %. Mamy do czynienia z dwukrotnym zwiększeniem się produktu światowego w okresie 1970 – 1993.
Wska¼nik wzrostu eksportu jest większy od wska¼nika wzrostu produktu światowego.
Analogiczna tendencja miała miejsce w poszczególnych krajach.
Udział eksportu w wytwarzanym produkcie krajowym i w skali światowej i w poszczególnych krajach powinien wykazywać tendencje rosnące. Coraz większa część wytwarzanego w poszczególnych krajach produktu przeznaczana była na rynki zagraniczne. Analogiczna tendencja dotyczy również importu. Do gospodarki napływają coraz potężniejsze strumienie towarów pochodzenia zagranicznego które zasilają zarówno sektor konsumpcyjny jak i sektor produkcyjny każdego społeczeństwa. W procesie długofalowego wzrostu gospodarczego kraje coraz szerzej otwierają się na wymianę towarową.
Udział eksportu w wytwarzanym produkcie zwiększał się:
Niemcy rok 1960 – 19%
1984 - 31%
Wlk. Brytania rok 1960 – 21%
1984 – 29%
Włochy rok 1960 – 14%
1984 – 27%
Jest to ujęcie dynamiczne.
Rok 1984 – ujęcie statyczne.
Udział eksportu w produkcie narodowym.
USA - 8%
Belgia – 79%
Jakie czynniki wpływają na stopień otwarcia danego kraju :
wielkość danego kraju i potencjał ekonomiczny, potencjału siły roboczej, zasoby kapitału, zaplecze naukowe i techniczne jakim dysponuje dany kraj.
3 tezy:
obserwujemy przyśpieszenie obrotów handlu zagranicznego w stosunku do wzrostu światowego i krajowego produktu narodowego.
w procesie długofalowego wzrostu kraje coraz szerzej otwierają się na wymianę międzynarodową
stopień otwarcia się krajów jest bardzo zróżnicowany a to zależy od zasobów jakimi dany kraj dysponuje.
Geograficzna struktura handlu.
Struktura geograficzna
to pewna całość ,
elementy na które rozkłada się ta całość
strukturę mierzy się konfrontując, porównując wysoko rozwinięte części z całością
Stosuje się często trójczłonową strukturę:
kraje wysoko rozwinięte
kraje rozwijające się ( słabo rozwinięte)
kraje transformujące się
Dane z 1993r.
Kraje wysoko rozwinięte – są produktem bardzo długiego procesu rozwojowego, ich rozwój zapoczątkowała rewolucja przemysłowa w Anglii, są krajami dominującymi i ponad połowa produktu światowego przypada na te kraje i 2/3 eksportu światowego.
Największe z nich to USA, Japonia, Niemcy, Wlk. Brytania, Francja.
Kraje rozwijające się:
1/5 światowego eksportu przypadała na te kraje.
Na czele Meksyk, Brazylia.
Kraje transformujące się ( byłe socjalistyczne ):
Przypadało 5 % światowego eksportu a w latach 80-tych 10 %.
Przejście z gospodarki centralnie planowanej na rynkową miało wpływ na ten spadek. Skorzystały na tym kraje wysoko rozwinięte.
Przyczyny tego stanu rzeczy:
PKB w pierwszych latach 90-tych spadał
W Polsce spadł o 18%
W Europie Łrodkowej zmniejszył się o 20 %
Produkcja malała więc malał eksport
Byłe tereny ZSRR – około 50%
Zmieniała się też struktura towarów
To co dominuje w strukturze eksportu i importu to to co dominuje w strukturze produkcji.
Jeśli w strukturze krajów wysoko rozwiniętych dominuje przemysł i szeroko rozumiane usługi to w eksporcie muszą dominować produkty i usługi z tych dwóch dziedzin.
W światowym eksporcie dominują te dwie grupy.
W 1993 roku udział tej grupy towarowej wynosi 73 % a surowców i towarów rolniczych – 24 %.
Towary przetworzone dominują w eksporcie światowym.
Usługi – to świadczenie społecznie użytecznych czynności nie związanych bezpośrednio z wytwarzaniem dóbr rzeczowych.
Usługi odgrywają coraz większą rolę jako składnik wymiany międzynarodowej sprzyjający jednocześnie rozwojowi wymiany międzynarodowej i napływowi zagranicznych inwestycji.
Klasyfikacja usług na potrzeby HZ różni się podejściem do usług świadczonych przez czynniki produkcji ( kapitał i praca ).
Istota usług sprawia że wiele z nich jest konsumowanych w miejscu produkcji i nie mogą być one przedmiotem obrotu międzynarodowego.
Teorie handlu międzynarodowego.
Teza:
Handel międzynarodowy jest zjawiskiem korzystnym.
Koncepcja merkantylizmu ( wiek XVII i I połow3a XVIII )
Jest to bardzo prymitywna teoria ale stanowi swoiste tło dla następnych teorii naukowych . Jej sens – odpowiada na pytanie co jest głównym bogactwem narodu.
Według hipotezy naukowej ten naród jest bogaty który dysponuje dużym zasobem środków pieniężnych ( srebro, złoto ). Można to uzyskać za pomocą wymiany międzynarodowej. Ale gdyby był bilans zrównoważony to pieniędzy metalicznych gromadzić nie można bo eksportuje się po to żeby importować. Jeśli handel zagraniczny jest zrównoważony to jeśli otrzymano metaliczne pieniądze za sprzedane towary to należy je w całości wydać. Wtedy nie można nic odłożyć do „ worka „ środków pieniężnych. Dochodzimy do tego że handel taki nie ma znaczenia a ma znaczenie tylko wtedy gdy eksport jest wyższy od importu, wiec w polityce każdego kraju powinna być orientacja na forsowanie eksportu nad importem w celu zgromadzenia metalicznych środków pieniężnych. Na tym polegała teoria wymiany międzynarodowej.
Nowoczesna gospodarka rynkowa sformowała się po rewolucji przemysłowej .
Powszechnym zjawiskiem stała się wymiana towarowa i rosło zapotrzebowanie na nowoczesne teorie takiej wymiany.
Do nowych teorii wprowadzamy takie kategorie jak popyt, podaż, cena, zysk, przychód, koszty.
Teoria kosztów absolutnych A.Smitha.
W II połowie XVIII w. takim twórcą nowej teorii był Adam Smith który wprowadził do analizy modelowanie ekonomiczne procesów gospodarczych. Procesy gospodarcze w warunkach rynkowych to skomplikowane zagadnienie - jest to sprzężenie i krzyżowanie się różnorodnych zjawisk i procesów i patrzenie na nie bez jakiejś metody naukowej jest trudne. Obiektem jego zainteresowania była gospodarka narodowa i jej powiązań z rynkami zagranicznymi oraz wyjaśnienie mechanizmu powstawania korzyści.
A.Smith zastosował metodę abstrakcji naukowej- czyli odkładanie na bok wszystkiego tego co powinno być pominięte w wyjaśnieniu tego zjawiska .
Wnioski z takiego założenia:
w wymianie międzynarodowej uczestniczy wiele krajów ( obecnie ok. 190 )
nie wszystkie kraje muszą uczestniczyć w analizie a niezbędne minimum to 2 kraje
w wymianie uczestniczy ogromna ilość towarów i usług ale niezbędne minimum dla analizy to 2 towary
w tworzeniu towarów uczestniczą różne czynniki i powstają koszty osobowe i rzeczowe. A. Smith wprowadził kategorię kosztów ale z całej ich masy wybrał koszt siły roboczej czyli wprowadził do analizy czynnik pracy.
wprowadził koncepcję gospodarki zamkniętej aby pokazać korzyści jakie wynikają z gospodarki otwartej – przeprowadził konfrontację tych dwóch gospodarek.
za podstawę analizy przyjął wymianę barterową – towar za towar, eliminując pieniądz zarówno krajowy jak i międzynarodowy oraz jego składniki
Model 2 krajów i nałożone pojęcie gospodarki otwartej. Zasoby pracy rozpatrywane są w jednostkach naturalnych tj. godzina czasu pracy. USA ma 2 godziny i Wl.Brytania też.
USA Wl.Brytania
koszt jednostkowy koszt jednostkowy
pszenica 6t/1godz. 10 min 1t/1 godz. 60 min
sukno 3m/1 godz. 20 min 6m/1 godz. 10 min
Gospodarka zamknięta na wymianę
Czy jest sens utrzymywać taki stan gospodarki zamkniętej.
Czy nie należy włączyć się do międzynarodowego podziału pracy tj. zrezygnować z czegoś aby specjalizować się w czymś na czym nam zależy.
USA stwierdzają swoją przewagę w produkcji pszenicy i brak przewagi w suknie.
Czy jest sens dalej wytwarzać drożej niż w innym kraju?
Nakładamy gospodarkę otwartą. USA rezygnuje z produkcji sukna a Wlk. Brytania z produkcji pszenicy.
USA Wl.Brytania
koszt jednostkowy koszt jednostkowy
pszenica 6t/1godz. 10 min 1t/1 godz. 60 min
sukno 3m/1 godz. 20 min 6m/1 godz. 10 min
USA Wlk. Brytania
pszenica 12t 0
sukno 0 6m
W USA wyzwoliła się 1 godzina pracy i przesunięto ją na pola pszeniczne. Mają szansę podwoić produkcję z 6 na 12 t. pszenicy. Wlk. Brytania podwaja zaś produkcję sukna.
USA teraz może wyeksportować 6 t pszenicy bo taką mają nadwyżkę.
Reguła wymiany 6 ton pszenicy = 6 m sukna
USA zyskało 3 m sukna więcej a Wlk. Brytania ma więcej 5 t. pszenicy.
To są korzyści z wymiany towarowej.
Założeniem tej teorii jest aby występowały w analizowanych krajach bezwzględne różnice w kosztach wytwarzania danych wyrobów.
Rozwój międzynarodowego podziału pracy zgodnie z kształtowaniem się przewagi absolutnej prowadzi wg A.Smitha do lepszego wykorzystania mocy produkcyjnych oraz powoduje wzrost rozmiarów produkcji obu towarów i osiąganie przez partnerów korzyści.
A.Smith abstrahuje od kosztów zmiany swojej działalności i przepływu siły roboczej w skali międzynarodowej.
Ta teoria jest statyczną i nie można wyciągać z niej jednoznacznie idących wniosków.
Sugestia tej teorii to podporządkowanie się tej wymianie ale wcale nie musi tak być w rzeczywistości. Można się jej przeciwstawić , wzmóc swoje wysiłki i osiągnąć lepsze wyniki w produkcji tego towaru w którym byliśmy gorsi.
Teoria przewagi względnej w kosztach – D.Ricardo , Torens - inaczej komparatywnych.
Jest to kontynuacja nurtu myślowego zapoczątkowanego przez A.Smitha jako klasyka współczesnej myśli.
Kontynuuje teorię ekonomiczną opartą na czynniku pracy jako najważniejszym czynniku ekonomicznym. Przejął całkowicie model jakim posługiwał się A. Smith czyli 2 kraje, 2 produkty i dominujący czynnik pracy. Przyjął koncepcję konfrontacji gospodarki otwartej i zamkniętej. Abstrahował również od kosztów przemieszczenia siły roboczej z jednej dziedziny do innej dziedziny jako również w skali międzynarodowej. Przyjął również wymianę towar za towar- wymiana barterowa. Posługiwał się również modelem statycznym.
Należy pamiętać że A.Smith konfrontował kraje zbliżone pod względem ekonomicznym- każdy kraj miał określoną przewagę w jakiejś dziedzinie. D. Ricardo wprowadził nowum takiego typu że konfrontował kraje które miały totalną przewagę nad innymi. Mamy tu do czynienia z krajami wysoko rozwiniętymi i słabo rozwiniętymi. A.Smith stwierdziłby że taka wymiana jest nie racjonalna bo racjonalna jest wtedy gdy dany kraj ma przewagę tylko w jednej dziedzinie a w drugiej dziedzinie ustępuje innemu.
USA Brazylia
koszt jednostkowy koszt jednostkowy
komputery 6szt/1 godz. 10 min 1szt/1 godz. 60 min
kawa 4 t/ 1 godz. 15 min 3 t / 1 godz. 20 min
Wymiana 1 komputer USA = 1,5 t kawy Brazylijskiej
USA mają przewagę w obu produktach.
Jak skłonić USA żeby zachciał wymienić komputery za kawę?
Dowodzenie w ramach gospodarki zamkniętej.
Istnieje jednak wolny rynek w danym kraju i producenci kawy chcą kupować komputery a producenci komputerów chcą pić kawę. Istnieje więc wymiana na tym rynku – komputery za kawę. Stosuje się ekwiwalentną wymianę czyli 6 komputerów za 4 t kawy ale nie sprzedaje się całego wyrobu bo części potrzebujemy na swoje potrzeby.
Pytanie – ile kawy kosztuje na rynku USA 1 komputer?
4 / 6 = 0,7 a na rynku Brazylijskim 3 / 1 = 3
Rozumowanie.
USA na własnym rynku za 1 komputer dostanie 0,7 t kawy a od Brazylii może dostać 1,5 t kawy za 1 komputer. Brazylia na własnym rynku za 1 komputer musi dać 3 t kawy a w USA może dać 1,5 t kawy. USA i Brazylia zyskują na wymianie. Ricardo udowodnił wzajemne korzyści- Amerykanie zarobili 8 t kawy a Brazylia zapłaciła za 1 komputer tylko 1,5 tony kawy
USA rezygnuje z produkcji kawy a Brazylia z produkcji komputerów. Wyzwala się 1 godzina pracy. USA przeznacza ją na produkcję 6 nowych komputerów a Brazylia na 3 t kawy.
Ricardo wprowadził teorię kosztów względnych.
USA Brazylia
koszt jednostkowy koszt jednostkowy
komputery 10 min. 60 min.
kawa 15 min. 20 min.
Wielkości względne różnią się od wielkości absolutnych. Względne powstają z dzielenia jednej wielkości absolutnej przez inną.
Jak się ma koszt absolutny jednego komputera do kosztu absolutnego 1 tony kawy.
Relacja komputery / kawa
USA 10 / 15 < Brazylia 60 / 20
Większy ułamek to 60/20 a to znaczy że koszt względny komputera brazylijskiego względem 1 tony kawy jest kosztem wysokim a w USA kosztem niskim.
USA ma przewagę nad Brazylią bo ma mniejszy koszt bo zminimalizowali koszt komputera względem kosztu kawy. Mają względną przewagę nad Brazylią w komputerach.
Relacja kawa / komputery
USA 15 / 10 = 3/2 > Brazylia 20 / 30 = 2 / 3
Brazylia ma względną przewagę nad USA w produkcji kawy.
Widzimy że w tym modelu jest absolutna przewaga USA w produkcji towarów nad Brazylią ale jeśli wprowadzimy kategorię kosztów względnych to widzimy że USA ma przewagę tylko w produkcji komputerów.
Podsumowanie .
jeden z krajów musi mieć przewagę nad partnerem w obu dziedzinach
przewaga w obu produktach nie może być jednakowa – w jednym większą w drugim minimalną
W literaturze jeszcze inaczej interpretuje się to zjawisko.
Występuje pojęcie produkcji bezpośredniej – ( gospodarka zamknięta ) każdy z krajów wywarza dla siebie oba produkty.
Pojęcie produkcji pośredniej – ( gospodarka otwarta ) jeden z krajów rezygnuje z produkcji jednego produktu , podwaja produkcję drugiego i za pomocą wymiany wymienia nadwyżkę produktu na produkt potrzebny i zdobywa go więcej niż sam mógłby wyprodukować.
To jest interpretacja statyczna i gdyby USA miało się na niej opierać to musiałoby zaprzestać produkcji kawy i produkować komputery a Brazylijczycy powinni zrezygnować z produkcji komputerów.
Niektórzy ogłosili tą teorie jako reakcyjną jako próbę teoretycznego wyjaśnienia stanu zacofania gospodarczego.
Niektóre państwa odrzuciły statyczną interpretację np. Japonia i podeszli do niej dynamicznie.
Teorie Handlu zagranicznego.
Teorie neoczynnikowe – rozszerzenie rozważań E. Heckschera , B. Ohlina na większą liczbę czynników produkcji niż tylko kapitał i praca. Kładzie ona nacisk na podażowe, produkcyjne warunki panujące w różnych krajach jako podstawę uruchomienia handlu między krajami. Jako punkt wyjścia przyjmuje założenie iż motywem uruchomienia handlu są różnice w ich warunkach produkcyjnych co obrazują odmienne krzywe możliwości produkcyjnych. Uważają oni za celowe uwzględnienie dodatkowych zasobów naturalnych oraz niejednorodności czynników pracy i kapitału ( pracę proponują podzielić na prostą i złożoną a kapitał na rzeczowy i ludzki )
Uogólnienie zasady obfitości zasobów – każdy kraj powinien eksportować towary których wytwarzanie wymaga większego zastosowania relatywnie obfitych czynników produkcji i jednocześnie importować towary których produkcja wymaga większego zastosowania czynników względnie nie mało obfitych.
Teorie neotechnologiczne – uwzględniają zmiany spowodowane większym rozwojem postępu technicznego.
W teorii luki technologicznej – jest nacisk na możliwości rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowych różnicach w poziomie wiedzy technicznej i w tempie postępu technicznego.
Teoria cyklu życia produktu - handel międzynarodowy stanowi pochodną przechodzenia danego produktu kolejno przez 3 fazy:
faza innowacyjna
faza dojrzewania
faza standaryzacji
Teoria korzyści skali, produkcji i zbytu – następują wtedy gdy rozmiary produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji ( można mówić o statycznych korzyściach skali ) wskutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i sprzedaży i obniżają jednostkowe koszty wytwarzania. Następuje poprawa technologii wytwarzania i zwiększenie zdolności produkcyjnej.
Teorie popytowo- podażowe – jedną z istotnych korzyści z rozwoju handlu międzynarodowego jest lepsze zaspokojenie potrzeb konsumentów i inwestorów , istotne jest rozwijanie handlu wewnątrz gałęziowego - jednoczesny import i eksport wyrobów tych samych gałęzi i branż.
Teoria J. Milla - doktryna popytu.
Wprowadza on do doktryny handlu nową płaszczyznę związaną z warunkami międzynarodowego popytu. Wg niego sfera produkcji wyznacza podstawowe kryterium międzynarodowej specjalizacji, jakim jest różnica względnych kosztów produkcji wynikająca z odmiennego poziomu produkcyjności pracy i kapitału w różnych krajach. Zatem koszty produkcji określają granice opłacalności handlu w ramach których ustala się międzynarodowa wartość wymienna. Eksport i import każdego kraju wzajemnie za siebie płacą . W rezultacie o wysokości ceny decydują warunki popytu na rynkach poszczególnych krajów a więc wielkość i rozszerzalność ich popytu na dobra międzynarodowe
A.Marshall - rozszerza tą teorię nadając jej całościowy kształt.
Nowe teorie handlu międzynarodowego:
Podażowa teoria dostępności Kravisa.
Badając czynniki wpływające na handel Kravis zwrócił uwagę na znaczenia zjawiska dostępności rzadkich zasobów naturalnych lub innych segmentów produkcyjnych dla tworzenia specyficznej przewagi kraju nad jego partnerami handlowymi w wymianie towarowej. Dostępność rzadkich zasobów tworzy swoisty monopol kraju nad pozostałymi krajami i oznacza że kraj jest w stanie produkować dobra nie natrafiające na konkurencję . Może to być dostępność absolutna ( rzadkie zasoby naturalne- złoto, ropa, gaz ) albo dostępność względna która powstaje nie ze względu na występowanie zasobu naturalnego lecz na zdolność kraju do produkowania określonego dobra po kosztach niższych od zaporowych bąd¼ przy użyciu technologii niedostępnej dla innych.
Jako ¼ródło przewagi są identyfikowane 2 czynniki:
postęp technologiczny
zróżnicowanie produktów
Teoria luki technologicznej Posnera.
Tu czynnik technologiczny pojawia się w dwóch aspektach:
jako przejaw luki technologicznej między krajami
jako ¼ródło cyklu życia produktu - autorem teorii jest Vermon.
Teoria Posnera zwraca uwagę na różnice w potencjale technologicznym krajów wpływające na warunki ich handlu międzynarodowego. Technologia nie jest czynnikiem powszechnie dostępnym w gospodarce. Dynamizm technologiczny kraju jest funkcją zdolności tworzenia własnych innowacji oraz szybkości naśladowania innowacji. Różnice w dynamizmie technologicznym zależą od 2 czynników :
od wyjściowego potencjału czyli od początkowej przewagi lub luki technologicznej
od zdolności krajów opó¼nionych do naśladownictwa innowacji kraju przodującego czyli warunków i czasu zamykania luki technologicznej.
Teoria cyklu życia produktu - Vermona.
Opiera się na założeniu że każdy produkt przechodzi w swoim życiu produkcyjnym kilka etapów.
Do najważniejszych należą:
etap nowości – wprowadzenie produktu na rynek
etap rozwoju i dojrzewania
etap standaryzacji – który może prowadzić do fazy schyłkowej tj. stopniowego wycofywania produktu z rynku.
Kraje posiadające przewagę technologiczną są w stanie tworzyć nowe produkty znajdujące się w fazach życia a kraje opó¼nione technologicznie koncentrują się na produktach dojrzałych lub standardowych.
Teoria popytowa Lindera.
Koncentruje się na znaczeniu czynnika popytowego dla handlu dobrami przemysłowymi między krajami o podobnym poziomie dochodu narodowego. Kładzie nacisk na rolę wielkości i struktury popytu w tworzeniu strumieni eksportowych i importowych. Szczególne znaczenie w tej teorii mają koncepcje:
potencjału eksportu i importu – który może ale nie musi przekształcić się w realny handel ( potencjalny eksport i import dziś decyduje o realnym handlu jutro )
podobieństwa preferencji popytowych – która mówi że kraje o wysokim i podobnym poziomie dochodu narodowego mają podobny reprezentatywny popyt i wysoką intensywność wzajemnej wymiany . Czynnikiem uruchamiającym handel jest podobieństwo preferencji popytowych a nie zróżnicowanie stopnia wyposażenia w czynniki produkcji czy też inne warunki podażowe.
Teoria handlu wewnątrzgałęziowego.
Przedmiotem zainteresowania teorii stała się równoległa wymiana dóbr zróżnicowanych, czyli charakteryzujących się występowaniem licznych odmian, gatunków czy modeli.
Wysoki popyt na różnorodność umożliwia specjalizację w określonych odmianach dobra zróżnicowanego czyli większą skalę produkcji jednych odmian nad innymi które się sprowadza z zagranicy. Ten typ specjalizacji określa się jako specjalizacją wewnątrzgałęziową. Podstawą tej specjalizacji jest możliwość realizowania korzyści skali czyli produkcji na dużą skalę ( wydłużenie linii produkcyjnych, lepsze wykorzystanie wyposażenia kapitałowego, możliwość stosowania wyspecjalizowanych urządzeń oraz zatrudnienie kwalifikowanych pracowników.
Teoria współzależności, zależności i dominacji ekonomicznej.
Powszechne rozumienie zależności ekonomicznej oznacza uwarunkowanie gospodarki danego kraju od grupy państw decyzjami gospodarczymi lub politycznymi, podejmowanymi w innych krajach, lub rozwojem i ekspansją innej gospodarki bąd¼ gospodarek całej grupy państw. Z treścią współzależności wiąże się wzajemna zależność od siebie partnerów ekonomicznych oparta na wzajemnych stosunkach ekonomicznych. Największy wkład w teoretyczne rozwiązanie tego problemu wnieśli Anglicy i Amerykanie ( nurt ten pojawił się w latach siedemdziesiątych ).Współzależność i zależność bazują na poglądach podniesionych przez R.O. Keohane i J.S. Nye w dwu aspektach :
wrażliwości na wpływy zewnętrzne
odporności na wpływy zewnętrzne z uwzględnieniem tzw. kosztów utraconych okazji pojawiających się w przypadku zerwania więzi z partnerem.
W pó¼niejszych rozważaniach Dos Santos odchodzi od klasowego rozumienia zależności definiując ją jako sytuację będącą następstwem rozwoju międzynarodowego podziału pracy w której „gospodarki jednych krajów są uwarunkowane przez rozwój innych „. Bezpośredni rozwój krajów zależnych w sposób pozytywny lub negatywny z ekspansji krajów dominujących.
Wpływ handlu zagranicznego na wzrost gospodarczy.
Pojęcie wzrostu gospodarczego.
Przy definiowaniu wzrostu gospodarczego eksponuje się zwykle pomnażanie ilości dóbr i usług dokonujących się za pomocą różnorodnych czynników.
Długofalowy wzrost gospodarczy przejawia się nie tylko w zwiększeniu ogólnej masy wytwarzanych dóbr i usług lecz również w nieuchronnych zmianach ich struktury i jakości.
Podstawowym miernikiem syntetycznym wzrostu gospodarczego są mierniki produkcji a do najważniejszych z nich zaliczany jest PKB który reprezentuje wytworzoną w ciągu roku masę dóbr i usług.
Pojęcie wzrostu gospodarczego jest pojęciem dynamicznym a do pomiarów dynamiki stosuje się wska¼niki wzrostu ( indeksy ) albo wska¼niki przyrostu.
Wska¼nik wzrostu PKB jest stosunkiem jego wielkości w roku badanym do analogicznej wielkości w roku bazowym.
Wska¼nik przyrostu PKB jest natomiast stosunkiem jego przyrostu w okresie badanym do całkowitej wielkości tego produktu w okresie bazowym.
W statystyce posługujemy się wska¼nikami wzrostu albo wska¼nikami przyrostu.
My będziemy ilustrowali dynamikę wzrostu gospodarczego wska¼nikiem przyrostu PKB brutto.
Przez czynniki wzrostu gospodarczego rozumiemy jego siły napędowe a do hamowania jego wzrostu służą bariery wzrostu gospodarczego.
Czynniki wzrostu gospodarczego:
wewnętrzne
osobowe – zatrudnienie i wydajność pracy,
inwestycyjne
surowcowo-energetyczne
postęp naukowo techniczny i organizacyjny
Może też występować podział na :
ekstensywne ( liczba zatrudnionych, wielkość inwestycji, masę wykorzystywanych w produkcji przedmiotów pracy
intensywne – ich efektywność, postęp naukowo- techniczny i organizacyjny, wydajność.
2. zewnętrzne – wynikające z powiązań ze światem zewnętrznym gdzie handel zagraniczny odgrywa rolę decydującą.
Yt- produkt krajowy brutto
t- czas
Yt-1 ( czas przeszły ) – do niego porównujemy aby zbadać dynamikę wzrostu
Yt-1 Yt
5300 ( tyle będzie wynosił jeśli się zwiększy o 6% )
D- przyrosty
DY = Yt – Yt-1 = 5300 – 5000 = 300 -przyrost absolutny
teraz możemy obliczyć wska¼nik przyrostu
r- wska¼nik przyrostu
oblicza się go dzieląc przyrost produktu przez wielkość produktu w okresie wyjściowym
r = DY / Yt-1 = 300 / 5000 = 0,06
na ten przyrost oddziaływują siły napędowe, czynniki wzrostu gospodarczego
są to czynniki wewnętrzne ( osobowe – zatrudnienie, wydajność ,czynniki energetyczne, postęp naukowo techniczny ) i zewnętrzne – handel zagraniczny.
Jak handel zagraniczny wpływa na wska¼nik przyrostu PKB.
Nie można oderwać HZ od czynników wewnętrznych.
Grupa czynników inwestycyjnych ( czynniki inwestycyjne ich wielkość i efektywność ).
I – inwestycje
Inwestycje to środki pieniężne przeznaczone na cele produkcyjne, na zakup towarów typu inwestycyjnego
Dobra inwestycyjne – to cały zestaw maszyn i urządzeń które chcemy nabyć aby wytwarzały nowe dobra.
Proces działalności inwestycyjnej – to proces przetwarzania zakupionych dóbr inwestycyjnych na gotowe obiekty majątku trwałego.
Zaczynamy zawsze od procesu wydatkowania pieniędzy które się przekształcają w dobra inwestycyjne a one z kolei przekształcają się w gotowe środki trwałe które na początku następnego roku zaczynają pracować na powiększenie produktu krajowego.
W naszym przykładzie on wynosił 300 . Jeśli go podzielimy przez 5000 czyli wielkość roku ubiegłego to otrzymamy wska¼nik przyrostu tego produktu który wynosi 6 %.
Inwestycje I t-1 pracują na przyrost PKB w okresie t.
It-1 DYt
300
średnia efektywność inwestycji ( w skali całej gospodarki ) – powstaje z zestawienie dwóch wielkości czyli nakładów i efektów
e = stosunek PKBt ( w okresie t ) do inwestycji wydatkowanych w okresie poprzednim
e = DYt / It-1 = 300 / 1000 = 0,3
Interpretacja: 0,3 oznacza ile jedna złotówka zainwestowana na cele inwestycyjne daje nam przyrostu PKB w skali rocznej
W tym przypadku jedna złotówka w następnym roku daje nam 30 gr. przyrostu PKB.
Inwestycja zwraca się w naszym przypadku prawie po 3 latach
Nie wystarcza jednak sama znajomość masy inwestycji. Trzeba znać ich efektywność ażeby określić wpływ czynników inwestycyjnych na przyrost PKB.
Można przekształcić wzór :
Jeśli e = D Y / I
to
DYt = I * e
Jest to modelowanie procesu gospodarczego
względny przyrost r = DY / Y = I *e / Y gdzie D Y / Y to = r
podzielimy teraz obie strony równania aby operować względnymi przyrostami przy Y
DY / Y = I * e / Y
r
otrzymamy I / Y = i czyli stopa inwestycji
Inaczej - są to Inwestycje / PKB gdzie ( PKB to konsumpcja i inwestycje )
I = masa inwestycji
Y = PKB
D Y / Y = I * e / Y
r = i * e
Jest to inwestycyjny model wzrostu gospodarczego.
Stopa inwestycji wynosi w Polsce wynosi 0,2 .
Jeśli w naszym przykładzie efektywność inwestycji wynosi 0, 3 to mnożąc to dwa wska¼niki otrzymamy wska¼nik przyrostu PKB
r = 0,2 * 0, 3 = 0,06
Zdefiniowaliśmy wewnętrzne czynniki wzrostu gospodarczego.
Czynnik zewnętrzny – handel zagraniczny
i
r
e
i
e
Gdyby HZ mógł bezpośrednio wpływać na wska¼nik przyrostu PKB to nie byłoby problemu ale trudność polega na tym że on pośrednio oddziaływuje na ten wska¼nik , za pośrednictwem czynników wewnętrznych a tylko wtedy powiększy przyrost PKB gdy udowodnimy że HZ potrafi powiększać stopę inwestycji i efektywność inwestycji.
W takim stopniu w jakim HZ zyskuje zdolność do zwiększania masy i stopy inwestycji oraz efektywność w takim stopniu może wywierać wpływ na PKB.
HZ wywiera wpływ na wzrost PKB a wzrost PKB wywiera wpływ na HZ- jest to sprzężenie zwrotne. Obroty HZ rosną szybciej niż PKB. Każda gospodarka szuka swojej przestrzeni na zewnątrz i zaspokojenia swoich potrzeb.
Wszystkie potrzeby zwiększają potrzeby importowe.
3 funkcje handlu zagranicznego:
transformacyjna
lokacyjna
efektotwórcza
Transformacyjna – przemiana za pomocą handlu zagranicznego towarowej struktury wytworzonego w kraju produktu krajowego.
PKB to ogromna sterta towarów i usług wytworzonych przez wszystkie dziedziny życia gospodarczego. Trzeba ją zmieniać bo :
jest uboga w stosunku do struktury naszych potrzeb bo struktura naszych potrzeb jest bardziej rozbudowana niż struktura wytworzonego produktu krajowego
bo państwo musi posiadać środki na uzupełnianie ubogiej struktury towarowej
bo są niedobory
są nadwyżki
Yt-1 Yt
5000 5300
4000
I K
Ex
200 ( X )
I’ 200 M
-------------
1000
I’’
Ex- eksport
M – import
I- inwestycje
K- konsumpcja
Z 5000 jednostek 1000 przeznaczamy na inwestycje a 4000 na konsumpcję.
W gospodarce zamkniętej nie wykorzystamy całej masy 1000 jednostek bo okaże się że nie mamy całego szeregu niezbędnych maszyn i urządzeń abyśmy mogli zrealizować konkretny program inwestycyjny.
Z 1000 jednostek tylko 800 jest nadających się a 200 ( X ) to urządzenia nie nadające się – jest to kategoria inwestycji potencjalnych.
Realne inwestycje wynoszą tylko 800 ( I’ )
Jednak dążymy do wykorzystania całości 1000 jednostek. Bez otwarcia gospodarki nie dokonamy tego. Wkracza RZ ( rynek zagraniczny ) i towary nam nie potrzebne zamienia nam na potrzebne.
Z importu otrzymujemy 200 jednostek i kupujemy niezbędne urządzenia. Dodajemy jego krajowych i posiadamy realne inwestycje krajowe 800 i zagraniczne 200 ( I’’ )
Handel zagraniczny poprzez funkcję transformacyjną doprowadził do tego że inwestycje realne w gospodarce otwartej są większe od inwestycji realnych w gospodarce zamkniętej. Jest zdolny do zwiększenia masy i stopy inwestycji. Jeśli masa jest większa to i stopa też jest większa.
i2 = 1000/ 5000 = 0,20
i1 = 800 / 5000 = 0,16
I’’ > I’ i2 > i1
1000 800 0,20 0,16
r = i * e
0,16 * 0,3 = 0,048 - jest to wska¼nik przyrostu produktu w gospodarce zamkniętej
0,20 * 0,3 = 0,06 - -//- -//- otwartej
Masa inwestycji ( I’’ ) w gospodarce otwartej jest wyższa i stopa inwestycji ( i 2 )jest też wyższa.
Należy pamiętać o wyjściowym wzorze:
r = i * e ( stopa inwestycji * efektywność inwestycji )
Wska¼nik przyrostu w gospodarce otwartej również się zwiększa.
r
e
r2
r1
i1 i2 i
Jeżeli i 2 > i 1 to r 2 > r 1
Jeżeli udaje nam się zwiększyć stopę inwestycji to zwiększa nam się wska¼nik przyrostu produktu.
Za pomocą handlu zagranicznego dokonała się transformacja strukturalna inwestycyjnej części produktu krajowego która jednocześnie pozwoliła na zwiększenie inwestycji realnych z 800 USD do 1000 USD.
Handel zagraniczny występując w funkcji transformacyjnej wywiera korzystny wpływ zarówno na masę jak i na stopę inwestycji realnych.
Rola Handlu zagranicznego we wzroście gospodarczym.
Handel zagraniczny spełnia 3 podstawowe funkcje:
transformacyjną
translokacyjna
efektotwórcza
Funkcja translokacyjna.
Translokacja oznacza przemieszczanie określonych dóbr i usług które są zasilane przez międzynarodowe stosunki kredytowe.
Przyjmujemy że bilans handlu zagranicznego jest zrównoważony.
Eksport = Importowi czyli handel zrównoważony. W praktyce rzadko się to zdarza.
Regułą jest że:
nadwyżka na eksportu nad importem ( bilans dodatki HZ )
nadwyżka importu nad eksportem ( ujemny bilans HZ )
Bilans HZ a dokładnie jego saldo – jest różnicą między importem a eksportem.
HZ – handel zagraniczny
S – saldo bilansu HZ
Ex- eksport
M – import
S = Ex – M
1200 - 1000 = + 200 ( S )
1000 - 1200 = - 200 ( S )
Ponieważ międzynarodowe kredyty posiadają ścisły związek z eksportem ( E ) i importem ( M ) – mogą np. służyć do sfinansowania importu – to ich konkretnym wyrazem jest saldo ( S ) bilansu handlowego ( S= E-M )
Przez funkcję translokacyjną handlu zagranicznego będziemy rozumieli jego zdolność do oddziaływania na inwestycje za pośrednictwem salda bilansu handlowego będącego przejawem międzynarodowych powiązań kredytowych.
Tak więc ujemne saldo bilansu handlowego powiększa masę wytworzonego PKB a saldo dodatnie odpowiednia zmniejsza PKB.
W Polsce obecnie mamy ujemne saldo HZ tj. 18 mld dol.
Saldo ujemne z HZ jest finansowane z kredytów. Do analizy musimy zatem wprowadzić kredyt międzynarodowy.
Jak saldo HZ wpływa na wielkość produktu krajowego do podziału.
Czy saldo bilansu HZ wywiera wpływ na wielkość dzielonego PKB.
Jeśli mamy saldo HZ + to do podziału mamy mniej
Jeśli mamy saldo HZ - to do podziału mamy więcej
Rozróżniamy więc dzielony produkt krajowy i wytwarzany produkt krajowy.
Yp – PKB do podziału
Y - PKB wytwarzany
Yp = Y - S
4800 = 5000 - (+ 200 )
5200 = 5000 - ( - 200 )
1 spostrzeżenie:
aby w roku następnym był przyrost produktu to w roku wyjściowym musimy ten produkt podzielić na dwie części , na konsumowaną i inwestowaną ( bo inwestycje pracują na przyrost produktu ). Jeśli ujemne saldo pozwala nam zwiększyć PKB jako całość to te dwie części też mogą być powiększane.
2 spostrzeżenie
nadwyżka ( to saldo ) może składać się wyłącznie z dóbr inwestycyjnych zakupionych za granicą po to aby powiększyć dobra inwestycyjne krajowego pochodzenia o dobra inwestycyjne zagranicznego pochodzenia, które będą pracowały na dodatkowe przyśpieszenie PKB.
Jeśli nadwyżka importu nad eksportem składa się wyłącznie z dóbr inwestycyjnych to mamy szansę zwiększyć masę i stopę inwestycji , które będą pracowały na przyrost PKB.
Wtedy zamiast 6 % ( informacja z poprzednich lekcji ) przyrostu PKB można uzyskać 7% a nawet 8% .
Przy rozpatrywaniu funkcji transformacyjnej tej wielkości Y odpowiadało:
Yp = Y - S
I”’ I” S
800 = 1000 - (+ 200)
1200 = 1000 - (- 200 )
Jeśli więc pojawia się saldo to rozpatrujemy je w dwóch wersjach,
„ +” i „ –‘’.
Saldo dodatnie sprawia że wielkość inwestycji jest mniejsza.
Saldo ujemne sprawia że inwestycje są większe.
Udało się udowodnić logicznie że saldo bilansu handlowego może zwiększać nie tylko cały produkt krajowy brutto do podziału ( PKB ) ale może również pracować na zwiększenie te części inwestowanej pod warunkiem że kredyt osiągnięty za granicą był wykorzystany wyłącznie na zakup dóbr inwestycyjnych. W tych warunkach masa inwestycji zwiększa się w stosunku do tej masy która była w funkcji transformacyjnej o 200 jednostek.
A zatem jeśli zwiększ się masa inwestycji to zwiększa się również stopa inwestycji.
Stopa inwestycji to udział masy inwestycji w dzielonym PKB.
Jeśli podzielimy prawą i lewą stronę równania to otrzymamy:
I’’’ I’’ S
= -
Y Y Y
i3 = i2 - s s – współczynnik translokacyjny
S/Y = s - gdzie (s) to współczynnik translokacji
Współczynnik ten odpowiada na pytanie jaka część PKB związana jest z saldem bilansu handlowego.
Ponieważ saldo bilansu handlowego powstaje na podstawie kredytu międzynarodowego to współczynnik ten jest nośnikiem międzynarodowych stosunków kredytowych.
Poprzez funkcję translokacyjną handel zagraniczny staje się stymulatorem wzrostu gospodarczego.
i 3 = stopa inwestycji w gospodarce otwartej gdzie bilans handlu zagranicznego nie jest zrównoważony
i 2 = a to jest stopa inwestycji w gospodarce otwartej gdzie bilans handlowy jest zrównoważony
Jeśli powiemy że w Polsce saldo jest ujemne i wynosi 18 mld dol to niewiele nam to powie, ale jeśli odniesiemy to do PKB to otrzymamy 8% ( oznaczymy literką s – współczynnik translokacji ).
Nasze i 2 = 1000 podzielone przez 5000 = 0,20 ( stopa inwestycji 20%)
Jeśli we¼miemy 1200 podzielone na 5000 = 0,24 ( stopa inwestycji zwiększona z 20 do 24 % ).
e
r
r3
r2
r1
i1 i2 i3 i
0,16 0,20 0,24
prosta e – efektywność inwestycji
W Polsce więcej wydaliśmy na dobra konsumpcyjne i wzrost gospodarczy jest niski. Swoją nadwyżkę importu przejadamy.
Kredyt ma to do siebie że należy go oddać i to z nadwyżką. Kredyt z reguły otrzymujemy na jakiś określony czas. Jeśli podzielimy ten okres na dwie części i w pierwszej części będziemy intensywnie go wykorzystywać na nowe inwestycje które przyczyniać się będą w latach następnych do zwiększenia PKB, to jeśli przyjdzie nam spłacać kredyt w drugiej połowie to jego ciężar nie będzie już tak duży jak gdybyśmy go porównali do okresu w którym był zaciągany kredyt ( w tamtym okresie porównanie go z PKB jest dużo wyższe niż obecnie ).
Spłacać kredyt możemy z dodatniego salda bilansu handlowego, należy więc przyspieszyć eksport tak aby otrzymać dodatnie saldo HZ.
Przejście z ujemnego salda do dodatniego powoduje zmniejszenie masy i stopy inwestycji. Następuje zwolnienie PKB. Jeśli to zwolnienie jest mniejsze od tempa przyspieszania ( siła ujemna jest mniejsza od pozytywnej ) to persaldo w tym naszym dziesięcioleciu nasz kredyt odgrywa rolę pozytywną , bo średnioroczny przyrost PKB z kredytem będzie większy niż bez kredytu, mimo tego że w pierwszym okresie jest przyśpieszenie a zwolnienie w drugim okresie.
Gdyby okazało się że kredyt jest za duży w stosunku do możliwości spłat ( spłaty nie powinny przekraczać 25 % uzysku dewizowego z eksportu) to zakłócimy naszą gospodarkę i musimy gwałtownie ograniczać import co z kolei powoduje komplikacje.
Kredyt więc nie powinien być za duży.
Kredyt powinien być długookresowy, bo mamy wtedy lepsze szanse właściwego wykorzystania go w całej gospodarce dla wzrostu PKB.
Powinien być zawarty na najbardziej opłacalnych warunkach tj. niskim oprocentowaniu.
Kredyt powinien być inwestycyjny bo tylko wtedy mamy dodatkowy impuls dla gospodarki.
Kredyt powinien być dobrze zagospodarowany.
Inwestycje powinny być trafione i w miarę szybko realizowane. Obecnie jest ogólny kryzys światowego zadłużenia ( w Polsce zadłużenie było zbyt duże, nie możemy go spłacić , był to kredyt nie tylko inwestycyjny a nawet ten inwestycyjny był ¼le zagospodarowany )
Kredyt i ujemne saldo nie spełniło pozytywnej roli ani w Polsce ani w innych krajach zadłużonych.
Kredyt nie jest jednak zjawiskiem złym. Należy tylko spełnić określone warunki aby wywarł pozytywny wpływ na gospodarkę.
Tak więc dowiedliśmy że pod wpływem HZ może zwiększać się masa i stopa inwestycji i jeśli się ona zwiększa to wywiera korzystny wpływ na wska¼nik przyrostu ( r ).
Funkcja efektotwórcza.
DY 300
e = = = 0,30
I 1000
e- efektywność inwestycji
I – masa inwestycji
DY – przyrost produktu spowodowany nakładami inwestycyjnymi
Jeśli inwestycje wynosiły 1000 a przyrost PKB 300 to wska¼nik efektywności inwestycji = 0,30 ( czyli 30 gr. Z jednej złotówki inwestycyjnej ).
Oprócz tych impulsów czy jesteśmy w stanie udowodnić że HZ jest w stanie zwiększyć jeszcze średnią efektywność nakładów inwestycyjnych a w ostatecznym rachunku PKB.
Zamiast 30 gr. otrzymać np. 35 gr. czy też więcej.
Hipoteza:
HZ może zwiększyć e .
Oczywiście ponownie przyjmujemy model gospodarki zamkniętej i otwartej w celu dokonania porównania.
en – efektywność gospodarki otwartej
e – efektywność gospodarki zamkniętej
en > e
en = e + De
I sposób – efekt przemian strukturalnych
en = e De
Dep Des
Zmienia się struktura gospodarki i zmienia się struktura nakładów inwestycyjnych. Jedne inwestycje są wycofywane całkowicie a inne zwiększane w sposób bardzo wyra¼ny. Nadwyżka towarowa będzie trafiała na rynki zagraniczne, będzie ¼ródłem zdobywania dewiz na zakup towarów z których produkcji zrezygnowano. Dzieje się to na skutek międzynarodowego podziału pracy.
Zwiększa się pula nakładów inwestycyjnych ze ¼ródeł zagranicznych.
Jeśli chcę się włączyć do międzynarodowego podziału pracy z myślą o przyśpieszeniu wzrostu gospodarczego za pomocą zwiększenia efektywności nakładów inwestycyjnych ( oczywiście za pomocą HZ ) to muszę dokonać ekspansji eksportowej na rynkach zagranicznych aby był większy niż w latach poprzednich. Muszę w tym celu zmienić strukturę nakładów inwestycyjnych, wybrać dziedzinę koncentrując na niej swoją uwagę i tam zwiększyć tą pulę nakładów. Aby tego dokonać muszę obniżyć procentowy udział innych dziedzin gospodarki w inwestycjach.
Każda gałą¼ cząstkowo ma swoją efektywność ( np. przemysł, rolnictwo, budownictwo)
Przyjęto że efektywność nakładów w przemyśle jest 2 razy wyższa niż w rolnictwie.
W roku wyjściowym przekazywano do przemysłu 10 % nakładów inwestycyjnych a do rolnictwa 70 % czyli gałęzi o niskiej efektywności.
Jeśli w roku następnym do przemysłu damy 40 % nakładów a do rolnictwa 30 % nakładów to zwiększenie nastąpi kosztem rolnictwa.
Jednak średnia efektywność będzie miała tendencję rosnącą bo przekazaliśmy więcej nakładów do bardziej efektywnej dziedziny gospodarki.
Jeśli nie zmienia się efektywność w gałęziach a zmienia się struktura nakładów to średnia efektywność w całej gospodarce zwiększa się.
Handel Zagraniczny zmienia więc strukturę nakładów inwestycyjnych.
Dokończenie efektu przemian strukturalnych.
Po to inwestycje się w gospodarce aby rozbudować istniejący aparat wytwórczy.
Inwestycje produkowane są nakładem a przyrost jaki powstaje w nowych obiektach jest uzyskanym efektem. Efektywność jest stosunkiem przyrostu inwestycji do nakładów inwestycyjnych.
HZ w dwojaki sposób wpływa na przyrost efektywności inwestycji:
za pomocą przemian strukturalnych
za pomocą efektu skali
Rolnictwo jest mniej efektywniejszą dziedziną niż przemysł. Logika długofalowego rozwoju krajów rozwiniętych polega na tym że dokonały one uprzemysłowienia polegającego na tym że zmieniano strukturę nakładów inwestycyjnych. Rolnictwo na swoich „plecach” wyd¼wignęło przemysł, gdyż przesunięto nakłady inwestycyjne z rolnictwa właśnie do przemysłu. To samo stało się z nakładami siły roboczej. Zastała ona przesunięta z rolnictwa do przemysłu. Kraje europejskie dokonały kolonializacji a następnie traktowały te obszary jako olbrzymie rynki zbytu. Rozwijający się przemysł zaspokajał nie tylko rynki wewnętrzne ale i zewnętrzne. Handel zagraniczny był więc siłą napędową rozwoju przemysłowego.
Efekt skali.
Nie jest obojętne jaką dziedzinę chcemy aktywizować w eksporcie, bowiem efektywność poszczególnych gałęzi jest bardzo zróżnicowana, dlatego też gdy zwiększamy serię produkcji w dziedzinie bardziej efektywnej ( skalę ) tym koszt jednostkowy będziemy mieli mniejszy a efektywność będzie nam rosła.
Grają tu rolę tzw. koszty stałe.
Niezależnie jak wielka jest produkcja występują pewne koszty stałe a gdy produkcja rośnie to koszty te rozkładają się na więcej jednostek produkowanych i tym samym koszt jednostkowy maleje.
r en
rn e
r3
r2
r1
i1 i2 i3
wska¼nik przyrostu
w gospodarce zamkniętej mieliśmy stopę inwestycji i1 , potem wprowadziliśmy funkcje transformacyjną i2, następnie funkcję translokacyjną i3 ( zwiększyliśmy stopę inwestycji ) i odpowiednio tym stopom odpowiadały w gospodarce wska¼niki przyrostu r1 , r2 , r3. Dalej udowodniliśmy że HZ za pomocą efektu przemian strukturalnych i skali produkcji może zwiększać efektywność ( zmienia się więc nachylenie prostej , przechodzimy z e do en ).
Jeśli badamy przyrost produktu w roku końcowym w porównaniu z rokiem wcześniejszym to stwierdzamy że gospodarka jest bardziej otwarta na wymianę i pod wpływem tych dwóch efektów ( przemian strukturalnych i skali ) efektywność rośnie ( widzimy to w zmianie nachylenia prostej ), to powoduje też zwiększenie wska¼nika przyrostu produktu z r3 do rn.
Mnożnik i super mnożnik w Handlu Zagranicznym.
Wpływ handlu zagranicznego na wzrost gospodarczy byłby nie pełny gdybyśmy pominęli bariery handlu zagranicznego.
Można do nich zaliczyć :
barierę zbytu
barierę koniunkturalną
barierę przestrzenną
barierą handlową typu OPEC
barierę zadłużenia
Bariera zbytu jest najtrudniejszym problemem, gdyż wytwarzana produkcja powinna być wchłonięta przez rynek jeśli tak nie jest to produkcja traci sens. Występują tu pojęcia globalnej podaży ( ilość wytworzonej i sprzedanej produkcji przy danych cenach i czynnikach wytwórczych ) i globalnego popytu ( suma pieniędzy wydanych przez konsumentów na zakup wytworzonej produkcji przy danych cenach i dochodach ).
Bariera koniunkturalna wiąże się ze zmiennością koniunktury w handlu zagranicznym która jest częścią koniunktury ogólnogospodarczej ( depresja, recesja, kryzys ).
Bariera przestrzenna –wiąże się z działalnością danego kraju w przestrzeni. W procesie długofalowego rozwoju pole działalności gospodarczej rozszerza się a wolna przestrzeń jest stopniowo zagospodarowywana. Działalność gospodarcza wykracza poza granice państwa i w formie stosunków gospodarczych przenika do rozległej przestrzeni. W pokonywaniu przestrzeni dużą rolę odgrywa postęp techniczny( prędkość, ładowność, zasięg środków transportu ).
Bliskość geograficzna partnerów ułatwia wzajemną wymianę towarową a duże odległości stają się barierą tej wymiany.
Bariera typu OPEC –przejawiała się dyktatem krajów naftowych przeciwko dyktatowi koncernów naftowych .
Bariera zadłużenia – spłacany kredyt nieuchronnie prowadzi do zmniejszenia tempa przyrostu PKB to w tym sensie zadłużenie jawi się jako bariera HZ. Jeśli jednak w owym cyklu dodatnie oddziaływanie kredytu międzynarodowego na tempo przyrostu PKB jest równe albo większe od jego oddziaływania ujemnego to bariera ta znika.
Stwierdzamy że nadmierne zadłużenie jest zjawiskiem wysoko niekorzystnym gdyż powoduje niekorzystne komplikacje ekonomiczne i społeczne.
Antynomia handlu zagranicznego – polega na tym że w procesie oddziaływania na wzrost gospodarczy uruchamia on przeciwstawne siły które z jednej strony ten wzrost napędzają a z drugiej hamują . Poprzez swoje podstawowe funkcje HZ stymuluje wzrost gospodarczy ale jednocześnie wprowadza do niego określone bariery.
Wpływ HZ na wielkość dochodu narodowego rozpatrywana jest od strony :
podaży
popytu
Podaż- HZ przez dodatnie saldo obrotów handlowych z zagranicą powiększa podaż towarów dostępnych w danym okresie w kraju.
Popyt – HZ umożliwia zwiększenie całkowitego zapotrzebowania ponad wielkość popytu krajowego, powiększając w ten sposób wielkość dochodu wytwarzanego.
Zależności między przyrostem dochodu narodowego a eksportem:
jeśli wzrost dochodu narodowego jest spowodowany wzrostem popytu krajowego - w warunkach wzrostu popytu krajowego - skierowanie na rynek krajowy części towarów wytwarzanych poprzednio za granicą spowoduje spadek eksportu.
jeśli przyrost produkcji globalnej nastąpi w wyniku wzrostu popytu zagranicy na dobra eksportowane przez dany kraj to wzrostowi dochodu narodowego będzie towarzyszyło powiększenie wywozu.
zwiększenie konkurencyjności wytwarzanych towarów - wzrostowi dochodu narodowego towarzyszy wzrost eksportu.
Mnożnik – to współczynnik określający rozmiary całkowitego wpływu jaki zmiana jednej wielkości ekonomicznej wywiera na drugą wielkość której ta pierwsza jest składnikiem.
Mechanizm mnożnikowy – stosowany do wyjaśnienia ostatecznego wpływu na gospodarkę znajdującą się w stanie nie pełnego wykorzystania mocy wytwórczych, początkowego impulsu pobudzającego ją do wzrostu w gospodarce zamkniętej – impulsy takie jak inwestycje autonomiczne, przyrost wydatków z budżetu państwa, spadek podatków itp.
Istota wszystkich tych czynników polega na tworzeniu dodatkowego popytu mogącego zaktywizować gospodarkę.
Wielkość mnożnika – jest wprost proporcjonalna do krańcowej skłonności do konsumpcji i odwrotnie proporcjonalna do krańcowej skłonności do oszczędności.
W gospodarce rynkowej istnieje bariera zbytu. Trzeba podejmować różne problemy inwestycyjne aby inwestycja była trafiona. Powinno się przeprowadzić badania rynku nie tylko wewnętrznego ale i zagranicznego.
Na rynkach zagranicznych jest bardzo duża konkurencja a Łwiatowa Organizacja Handlu skłania kraje do ograniczania różnych barier w handlu zagranicznym ( ceł, akcyzy, podatków ) i liberalizacji wymiany towarowej.
Znaczna część wybudowanych inwestycji w warunkach konkurencji i niepewności dnia jutrzejszego okazuje się być nadmierna i nie pracuje. Z barku przewidywalności pojawia się nadmiar „maszyn” pozostających bez pracy.
Przy bezrobociu maszyn występuje bezrobocie ludzi – czyli tzw. przymusowe bezrobocie.
Zbyt utrudnia także mechanizm podziału – z jednej strony występuje prywatna własność a z drugiej pracujący którzy mają tylko siłę roboczą. Motywem działania właścicieli jest zysk. Mechanizm podziału preferuje więc właścicieli środków produkcji i ogranicza dochody pracowników.
Właściciele nie są w stanie skonsumować wypracowanego przez siebie dochodu.
Popyt konsumpcyjny jest określany przez ogół ludności zdolnej do pracy. Gdyby prace pracowników rosły szybciej to i popyt byłby większy.
Produkt krajowy potencjalny- to taki który mógłby powstać gdyby w pełni wykorzystano ludzi i maszyny.
W Polsce jest niewykorzystanych ok. 3 mln ludzi.
Jest ogromna różnica między produktem krajowym potencjalnym a realnym.
Poszukuje się sposobów rozszerzenia popytu aby przekroczyć barierę zbytu.. Zadanie strategiczne to zbliżenie obu produktów.
Mnożniki łączy się z tym problemem, są to narzędzia którymi dąży się do częściowej neutralizacji barier zbytu.
Są dwie szkoły :
liberałowie – którzy opowiadają się za minimalną ingerencją w życie gospodarcze ze strony Państwa ( Państwo ma być stróżem własności prywatnej)
interwencjoniści – z teoretycznym zapleczem teorii Keynsa
Bariera zbytu i koncepcja mnożnika jako instrumentu który ma służyć przezwyciężeniu tej bariery powstała z idei szkoły Keynsa.
Metody interwencji są różnorodne a jedną z form interwencji jest uruchamianie inwestycji autonomicznych uruchamianych przez rząd obok inwestycji prywatnych które nie są w stanie stworzyć tyle miejsc roboczych aby ograniczyć do minimum bezrobocie. Cel to rozszerzenie popytu.
Takie inwestycje:
stwarzają nowe miejsca pracy
ludzie otrzymują wynagrodzenie za pracę – a ono z kolei jest wydawane na potrzeby konsumpcyjne – i jest zgłaszany dodatkowy popyt i uruchamiana jest swoista reakcja łańcuchowa.
Jeśli pierwsi zatrudnieni zgłaszają popyt na do
|
|
|
Zaloguj się, żeby móc dodawać komentarze.
|
|
|
Dodawanie ocen dostępne tylko dla zalogowanych Użytkowników.
Proszę się zalogować lub zarejestrować, żeby móc dodawać oceny.
Brak ocen.
|
|
|
|
