Mapa Serwisu
|
| ). Przedmiot i zakres socjologii. Socjologia a wiedza potoczna |
|
Admin1 dnia marzec 13 2007 22:08:24
|
1). Przedmiot i zakres socjologii. Socjologia a wiedza potoczna
Socjologia - termin ten został wprowadzony do języka naukowego przez francuskiego filozofa Augusta Comte’a. Termin socjologia oznacza dosłownie naukę o społeczeństwie.
Przedmiotem tej nauki są a nawet jest:
- przyczyny, charakter, następstwa relacji międzyludzkich oraz mniej lub bardziej trwałych form, w jakich te relacje występują
- instytucje rozmaitego typu, które powołują ludzi dla zaspokajania swoich potrzeb
- dynamika i proces rozwoju
- zachowania, działania i losy ludzi, które zależą od ich powiązań z innymi lud¼mi
- socjologia w odróżnieniu od innych nauk operuje w sferze zjawisk, będących w większości przedmiotem codziennego wszystkich ludzi
Zakres socjologii:
Socjologię ogólną – bada ona podstawowe zjawiska i procesy społeczne odnoszące się do wszystkich dziedzin życia społecznego, przybiera ona postać różnych teorii wyjaśniających te zjawiska na podstawie badań empirycznych.
Można wyróżnić tu dwa kierunki:
• teorię struktur społecznych – które zajmują się różnymi typami i formami życia zbiorowego, zbiorami i zbiorowościami społecznymi oraz więziami je łączącymi te zbiorowości
• teorię zmian społecznych – które dążą do wyjaśnienia ¼ródeł, form i następstw rozwoju społecznego – postępu a także rozkładu i upadku zbiorowości
Socjologię szczegółową – zwaną empiryczną, która polega na tym, że z jednej strony analizuje się oddziaływanie na relacje międzyludzkie, a z drugiej – wpływ różnych form owych relacji na funkcjonowanie instytucji i przebieg procesów społecznych np. bada się socjologię kultury, socjologie prawa, socjologię rodziny.
Socjologia, a wiedza potoczna
Wiedza potoczna – jest to wiedza wynikająca z jednakowych doświadczeń, to właśnie przez nią postrzegamy świat poprzez własne stereotypy.
2) Główne orientacje metodologiczne w rozwoju myśli socjologicznej
Orientacja scjentystyczna – którą reprezentuje przede wszystkim neopozytywizm – kierunek teoretyczno – metodologiczny nawiązujący do poglądów Comte’a. Podobną koncepcję socjologii prezentuje behawioryzm – orientacja ta dała o sobie znać przede wszystkim w psychologii głosząc, że przedmiotem badań psychologicznych może być tylko dostrzegalne zachowanie człowieka.
Orientacja humanistyczna – wśród kierunków zaliczanych do tej orientacji szczególne miejsce funkcjonalizm – rozpatruje społeczeństwo jako system powiązanych ze sobą i wzajemnie uzupełniających się części składowych. Jego najwybitniejsi przedstawiciele to Merton i Parsons.
Orientacje instytucjonalne:
- teoria konfliktu – wspólnym założeniem tych teorii jest twierdzenie, że konflikt stanowi wspólną cechę społeczeństwa, a w pewnych warunkach spełnia w nim pozytywną funkcję
- interakcjonizm symboliczny – opiera się na założeniu, że podstawowym procesem społecznym jest komunikowanie się ludzi między sobą, który odbywa się za pomocą symboli czy słów
- teoria marksistowska – teoria ta przechodziła od czasów swego powstania rozmaite koleje losów, była początkowo raczej kierunkiem filozofii społecznej, który koncentrował się na teoretycznej analizie wielkich struktur społecznych, problematyki rozwoju społecznego i rozmaitych aspektów polityki, osadzając ją mocno w kontekście historycznym
3) Przyrodnicze uwarunkowania życia społecznego
Przyrodnicze uwarunkowania życia społecznego nazywane są biologicznymi. Człowiek jest istotą społeczną, ale podlega prawom przyrodniczym.
Podstawowymi cechami organizmu ludzkiego, które dziedziczone są z pokolenia na pokolenie wpływają w sposób istotny na życie społeczne:
• wyprostowana postawa
- chwytliwe ręce z ruchomymi palcami
- wzrok skierowany na przód
- wielki mózg i złożony system nerwowy
- złożony mechanizm głosowy
- długa zależność od rodziców
- trwałość popędu seksualnego
Z uwarunkowaniami przyrodniczymi wiąże się:
- różnica płci i kompleks problemów obyczajowych, socjalnych, ekonomicznych i politycznych związanych z pozycją kobiety i mężczyzny oraz podziałem ról w życiu rodzinnym
- różnica wieku
- procesy dziedziczenia cech psychofizycznych, który wywiera wpływ na życie społeczne
- różnica rasy, które nie wpływają bezpośrednio na cechy psychiczne
4) Ekonomiczne uwarunkowania życia społecznego
- praca i jej finał – produkcja dóbr materialnych, takich jak: jedzenie, ubranie – stanowią stałą i niezbędną podstawę życia społecznego
- produkcja dóbr materialnych – zależy od sił wytwórczych człowieka, społeczeństwa, tj. od jakości narzędzi, od jego umiejętności, i kwalifikacji – stan tych sił wytwórczych w konsekwencji decyduje o poziomie rozwoju społeczeństwa ekonomicznego
- • ludzie produkując oddziałują nie tylko na przyrodę ale i na siebie pośrednio, bezpośrednio i świadomie i nieświadomie – produkcja prowadzi do podziału: pracy, wytworzonych dóbr, do organizacji pracy – w ten sposób tworzą się stosunki produkcji między lud¼mi
- stosunki produkcji są złożoną siecią związków i zależności to przez nie powstaje złożona struktura ekonomicznych zależności między lud¼mi, nad którą budują się inne układy stosunków i wzajemnych oddziaływań
5) Pojęcie kultury, jej części składowe i jej rola w życiu społecznym
Kultura – to ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowościom i następnym pokoleniom.
Części składowe kultury
~ MATERIALNA – zwana kulturą bytu lub cywilizacji, to wszystkie wytwory społeczeństwa, służące zaspokojeniu naturalnych, bytowych potrzeb społeczeństwa, obejmujące narzędzia pracy, przedmioty codziennego użytku, mieszkanie, środki komunikacji i transportu
~NIEMATERIALNA – zwana kulturą duchową, lub symboliczną, to wiedza, nauka, religia, idee, wartości i normy obyczajowe
Kultura niematerialna obejmuje:
- wiedzę
- przekonania
- wartości
- normy
- zwyczaje
- obyczaje
- znaki i symbole
Kultura dała ludziom lepszy i szybszy sposób przystosowania się do zmian fizycznych, topologicznych i klimatycznych
6) Pojęcie socjalizacji. Elementy procesu socjalizacji
socjalizacja wg socjologów to przede wszystkim:
- proces przekształcania biologicznego noworodka w aktywnego uczestnika życia społecznego
- proces uczenia się życia w społeczeństwie wśród innych
- to również wychowanie, to wszystko co wpływa na potencjalnego człowieka
Elementy procesu socjalizacji:
- przyjmowanie rozpowszechnianych danych zbiorowości, wartości i norm społecznych
- uczenie się różnorodnych ról społecznych
- zdobywanie umiejętności kontrolowania swoich popędów i zaspakajania swoich potrzeb w społeczeństwie akceptowanej formie
- zdobywanie umiejętności posługiwania się podstawowymi dla danej zbiorowości kultury i cywilizacji przedmiotami
Rola społeczna – to zespół oczekiwań co do sposobu zachowania się osoby zajmującej określone miejsce w społeczeństwie
7) Płaszczyzny i fazy socjalizacji
Można wyróżnić cztery podstawowe płaszczyzny socjalizacji
- grupy pierwotne – np. rodzina, grupa rówieśnicza, grupa przyjacielska, grupa sąsiedzka.
- grupy wtórne – np. szkoła, zakład pracy, wojsko, stowarzyszenie, partia polityczna
- wielkie grupy społeczne – np. grupy etniczne, grupy wyznaniowe
- społeczeństwo jako całość - np. mas media, gazety, telewizja
Fazy socjalizacji
Pierwotna – obejmuje okres dzieciństwa, dotyczy dzieci i młodzieży, faza ta trwa do 15-16 roku życia człowieka, jest to najważniejszy etap formowania się życia u człowieka
Wtórna – dokonuje się w wieku dorosłym przez samą jednostkę i jej własne akty, proces osobowości wtórnej jest mało stabilny, jest to faza mało intensywna
8) Pojęcie i struktura osobowości społecznej
osobowość społeczna – to wynik procesu socjalizacji, to zespół trwałych cech jednostki, wpływających na jej postępowanie, wyrastających na podbudowie cech biologicznych i psychicznych, a pochodzących z wpływu kultury i struktury zbiorowości, w których jednostka została wychowana i w których uczestniczy.
Struktura osobowości społecznej:
Wyróżniamy 3 elementy osobowości społecznej:
a) elementy biogenne – to genetyka, np. wzrost
b) elementy psychogenne – jest to psychologiczne wyposażenie tj. inteligencja, pamięć, wola, wyobrażenia, temperament, spostrzegawczość
c) elementy socjogenne
- struktura norm i wartości – jest to wyobrażenie o własnej osobie, wytworzona zazwyczaj na podstawie innych ludzi
- struktura pełnionych ról – są to nasze wyobrażenia co inni o nas sądzą
- struktura ja¼ni –
• subiektywna – polega na tym, że jednostka może być sama dla siebie obiektem
• odzwierciedlona – jest obrazem samego siebie, jakim jednostka się posługuje, jak jest ona postrzegana przez innych ludzi
9) Relacje międzyludzkie i ich podstawowe rodzaje
a) styczności
- przestrzenne – zachodzą między dwoma jednostkami A i B, wtedy kiedy dwie jednostki uświadamiają sobie o własnym istnieniu
- psychiczne – gdy jednostka A zaczyna interesować się osobnikiem drugim B, ale jednocześnie uświadamia sobie co może od niej otrzymać i co w zamian może mu dostarczyć
- społeczne – powstaje wtedy, gdy zamiar nawiązania kontaktu w celu wymiany jakiejś wartości zostaje zrealizowana
Rodzaje styczności społecznych:
- styczności przelotne – np. kupno jednej książki na straganie
- styczności trwałe – np. stałe kupowanie gazety u tego samego sprzedawcy
- styczności równorzędne – np. dwaj studenci pożyczają książkę z biblioteki
- styczności nierównorzędne – np. student zdaje egzamin u profesora
- styczność rzeczowa – np. wymiana kasety wideo
- styczność osobista – np. wymiana zwierzeń osobistych dwóch osób
- styczność pośrednia – np. rozmowa telefoniczna
- styczność bezpośrednia – kontakt „twarzą w twarz”
b) interakcje
- to wzajemne oddziaływaniem, aby dążyć by zmienić zachowanie u człowieka
- to systematyczne, trwałe działanie skierowane na wywoływanie u partnera określonych reakcji
rodzaje interakcji
- interakcje bezpośrednie – np. praca dziennikarza
- interakcje pośrednie – np. osoby siebie nie znają i nic o sobie nie wiedzą
- interakcje świadome – np.
- interakcje spontaniczne – np. gra na giełdzie
b) stosunki społeczne
stosunki społeczne – to system unormowanych, wzajemnych oddziaływań na bazie określonych wartości, oparte na naszych przekonaniach
10) Zbiory i zbiorowości społeczne
a) zbiory
Zbiór to:
- grupa ludzi zebrana wg jakieś danej cechy np. wzrostu, koloru włosów, tworzona dla pewnych potrzeb – definicja statystów
- zestaw ludzi posiadających wspólną cechę, która powoduje, że ludzie w określonych sytuacjach zachowują się w sposób podobny lub identyczny
Typy zbioru:
Publiczność zebrana – to zbiór osób zgromadzonych w jednym miejscu, wspólnie zainteresowanych jakimś wydarzeniem
Występuje ona w 2 postaciach:
a) zbiegowisko – to publiczność zebrana w sposób spontaniczny, przypadkowy, impulsem jest wydarzenie, które wywołuje zaciekawienie, np. pożar, wypadek
b) audytorium – to publiczność zebrana, przez jakiegoś organizatora, występuje w dwóch rodzajach:
- publiczność rekreacyjna – np. ludzie zebrani dla rozrywki, w kinie, teatrze
- publiczność informatywna – np. uczestnicy wykładu, wiecu
Publiczność niezebrana – są to odbiorcy tych samych treści, przekazywanych przez środki masowych informacji
Tłum
a) tłum agresywny
• tłum walczący – występuje podczas strajków
• tłum terroryzujący – występuje w programach walki z mniejszością etniczną
• tłum linczujący – wymierzanie samosądu sprawcom
b) tłum uciekający – tworzą ludzie uciekający przed pewnym zagrożeniem
c) tłum ekspresywny – przejawia się w celu publicznego wyróżnienia, pewnego poglądu uznanie czegoś, albo potępienie czegoś, tłum ten jest organizowany i występuje tu straż porządkowa
11) Pojęcie i typy grup społecznych
Grupa społeczna – jest to zbiorowość połączona trwałą więzią społeczną, uznają wspólne wartości trwale ustrukturalizowana, której członkowie wzajemnie na siebie oddziałują na podstawie wspólnego zestawu oczekiwań co do zachowania partnerów
Podział i typy grup społecznych:
GRUPY PIERWOTNE I WTÓRNE
Grupy pierwotne
- pojawiły się w społeczeństwie jako pierwsze
- zaspokajane są tu podstawowe, psychiczne i ekonomiczne potrzeby ludzkie
- jednostki utrzymują stały kontakt z innymi – kontakty „twarzą w twarz”
- wię¼ społeczna ma tu zabarwienie emocjonalne, stąd występuje duży stopień identyfikacji z grupą
- np. rodzina, grupa przyjaciół, rodzina
Grupy wtórne
- pojawiły się w pó¼niejszych fazach rozwoju społeczeństwa, pojawiają się w ramach umowy
- mają charakter zrzeszeniowy, mają na celu zaspokajanie jakiś potrzeb
- identyfikacja jednostki jest słabsza i ograniczona – na charakter funkcjonalny
- np. grupa studencka, partia polityczna, związki
GRUPY FORMALNE I NIEFORMALNE
Grupy formalne
- przynależność związana jest z pewnymi wymogami
- struktura jest zaplanowana, określona regulaminem
Grupy nieformalne
- uczestnictwo jest dobrowolne
- do grupy nie trzeba się zapisywać
- jej kształt jest spontaniczny
- nie jest regulowana żadnymi przepisami
- brak podziału na role
- np. rodzina
GRUPY MA£E I DUźE
Grupy małe
- górna granica grupy, to bezpośredni kontakt członków – każdy z każdym
Grupy duże
- niemożliwość kontaktów bezpośrednich
- np. naród
12) Skład osobowy i struktura grupy społecznej
- każda grupa składa się z określonej liczby osób
- jednostki należą zazwyczaj z własnej woli, czasem z przymusu, np. wojsko
- uczestnictwo ma charakter pluralistyczny
- grupa jest zazwyczaj dożywotnia, można ją opuścić lub zostać z niej usuniętym
- członkowie są w pewny sposób do siebie podobni, np. klub brydżowy – mają podobne zainteresowania
- istnieje wzór moralny – jest to grupa pewnych cech moralnych, którymi powinien charakteryzować się członek grupy np. prawdomówność, lojalność
- łamanie norm moralnych może przynieść szkody grupie
- występuje wzorzec osobowy
- grupa różni się od kręgu tym, że jej skład jest ustalony, wiadomo kto do niej należy – powoduje to, że grupa ma swą identyczność – mechanizmem powstawania identyczności jest oparty na zasadzie odrębności, która określa cechy jakie muszą posiadać członkowie, aby pozostać w składzie grupy lub być do niej przyjęty
- egzystencja każdej grupy to ciągła konfrontacja wzorów z rzeczywistością
- jeżeli jakaś rola jest często wykonywana ¼le, to jej prestiż spada
- w grupach dużych pojawia się makrostruktura, zbiorowości i relacje między nimi
- w makrostrukturze występują elementy nie związane z układem małych grup, są to grupy specyficzne – obsługujące całe zbiorowości i różne instytucje
- instytucje – występują w ramach wszystkich grup, jest to urządzenie powołane przez grupę, w skład którego wchodzą funkcje, kompetencje, powiązania organizacyjne i wyposażenie materialne, struktura i cele instytucji są bezosobowe
instytucje pełnią rolę:
- zaspokajają różnorodne potrzeby
- zapewniają wykorzystanie czynności pożądanych
- troszczą się o spoistość grupy
• system komunikacji – wymiana informacji może mieć charakter nieformalny – ustne komunikowanie
• system komunikacji ma dwie funkcje:
a) informacyjno – organizatorski
b) motywacyjno – inspirujący
c) wg nasilenia rygoryzmu grupy stawiają różne wymogi, wyróżniamy:
• grupy ekskluzywne – niewielka liczba członków, trudno się tam dostać, rygorystyczne wymagania
- grupy inkluzywne – grupa otwarta, ma pewne wymogi, lecz są one bardzo ogólne, by zapewnić identyczność i ustalić granice
- grupy ograniczone – średni stopień rygoryzmu, zasady odrębności
Struktura grupy społecznej:
- główne elementy to układ pozycji społecznych i związane z nimi role społeczne
- pozycja (to miejsce w strukturze grupy jaką zajmuje członek w wyniku podziału zadań)
- status społeczny (to funkcja związana z realizacją celów jakie stawia sobie grupa
- rola społeczna – zachowań związanych z określonym statusem, projekcja działań, np. rola ojca
- pozycja i jej rola – składają się na strukturę – są ze sobą powiązane i ułożone hierarchicznie w zależności od zadań, prestiżu, poważania
- nie ma uniwersalnego modelu jakiejkolwiek roli społecznej
- role są impersonalne, gdyż mogą je wykonywać różne osoby, od których wymaga się tych samych zachowań
13) Wartości wewnątrzgrupowe
Wartość
a) to idee, rzecz materialna lub niematerialna, myśl, osoba jednostki, dążenie do ich zdobycia uznaje za przymus, poczucie spełnionego obowiązku są niezbędne do wewnętrznej spoistości grupy
b) to podstawowy czynnik integracji, dobro wspólne, wokół którego skupia się grupa
c) to przedmiot wymiany pomiędzy członkami
postawa – to
- nie wszyscy członkowie grupy, dążą do osiągnięcia tych wartości
- członkowie mają jakieś podsystemy wartości
Grupa przyjacielska
• wartości grupy są utożsamiane z ZADANIAMI, które są krótkotrwałe, a wartości ponadczasowe – gdy grupa osiągnie zadanie stara się utrzymać daną wartość
• zadania nie zawsze są wyrażane wprost
• wartości lepiej wyprowadzić z działań grupy niż haseł
• inna koncepcja wartości jako funkcji, czyli wszystko co robi grupa dla siebie i na użytek zewnętrzny – funkcja jest bardziej efektywna
14) Rola grup w życiu społecznym
- grupy społeczne są płaszczyzną socjalizacji jednostek ludzkich – tzn. w grupach tych ludzie uczą się jak żyć w społeczeństwie, ludzie szukają tu wzorów nawet poza swoim otoczeniem, np. grupy odniesienia
- grupy społeczne kształtują zachowanie zbiorowe ludzi i w ten sposób modyfikują je jako bod¼ce
- grupa społeczna wyraża się psychospołecznym efektem bycia razem – jest to wpływ grupy na wspólne myślenie o pewnych sprawach
- grupy społeczne ułatwiają osiąganie celów – w pojedynkę jest to zrobić trudniej
- grupa społeczna wzmacnia i dodaje sił innym jednostkom
15) Organizacja jako postać grupy celowej. Cechy organizacji
Organizacja – jest to grupa wtórna formalna, powołana do realizacji jakiegoś wyra¼nie określonego celu
Podział organizacji
• zrzeszeniowe – powstają w wyniku porozumiewania się ludzi, którzy łączą się w określonym celu np. partia polityczna
• stanowione – powstają w wyniku odgórnych, np. urzędy, zakłady produkcyjne
Przynależność (członkostwo) w organizacji może być:
- dobrowolne – należymy dobrowolnie do niektórych organizacji zrzeszeniowych niektórych stanowionych, np. zakład pracy
- przymusowe – to te stanowione, do których musimy należeć pod przymusem np. wojsko, więzienie
Identyfikacja w organizacji jest cząstkowa i wiąże się z celem grupy
Podstawowe cechy organizacji:
- sformalizowany podział i działań i sformalizowany sposób funkcjonowania – działalność organizacji jest zaplanowana, regulowana, opiera się na statutach i przepisach
- zasada impersonalności – struktura organizacji jest dostosowana do funkcji, a nie do osobowości
- hierarchiczny układ funkcji
- wewnątrz organizacyjny system kontroli i sankcji – wymusza podporządkowanie normom
- system łączności – to układ przepływu informacji zarówno w poziomie jak i w pionie, system łączności spełnia dwie funkcje:
• funkcję organizacyjno – informatorską
• funkcję motywująco – inspirującą
- system bod¼ców – są to bod¼ce materialne, np. zaspokajanie potrzeb jednostkowych
- system urządzeń do kontaktów zewnętrznych
16) Różne znaczenia pojęcia biurokracja. Organizacje biurokratyczne a organizacje alternatywne
- biurokracja to ociężała machina
- biurokracja to pewien rodzaj organizacji, prowadzący do racjonalizacji, który osiąga skuteczność dzięki rygoryzmowi
ORGANIZACJA BIUROKRATYCZNA
- bardzo ściśle określone zadania poszczególnych jej członków, praca jest wykonana zgodnie z przepisami, przepisy nie mogą być łamane
- praca w urzędzie jest zorganizowana na zasadzie hierarchii służbowej, decyzje podejmowane są dobrowolnie
- pracownicy podlegają swoim kierownikom tylko w takim zakresie, nie powinny ich łączyć bliższe kontakty
- model ten upowszechnił się w społeczeństwie przemysłowym
ORGANIZCJA KOLEKTYWNA (ALTERNATYWNA)
- stopień sformalizowania struktury jest dość niski, unika podziału zachowań
- przywiązuje się uwagę do inicjatywy i podziału zadań
- preferowane są zespołowe formy działania
- decyzje są bardziej kolektywne
- władza jest raczej podzielona niż narzucona przez hierarchię statusów
- działalność organizacji kolektywnych ma charakter humanistyczny a nie biurokratyczny
17) Rodzaje publiczności i ich rola w życiu społecznym
publiczność – to zbiór wyodrębniony za podstawie wspólnych zainteresowań
- publiczność zebrana – to zbiór zgromadzonych w jednym miejscu, wspólnie zainteresowanych jakimś wydarzeniem
występuje ona w dwóch postaciach:
a) zbiegowisko – to publiczność zebrana w sposób spontaniczny, przypadkowy, impulsem jest wydarzenie, które wywołuje zaciekawienie np. pożar, wypadek
b) audytorium – to publiczność zebrana przez jakiegoś organizatora, występuje w dwóch rodzajach:
- publiczność reakcyjna – np. ludzie zebrani dla rozrywki, w kinie lub teatrze
- publiczność informatywna – np. uczestnicy wykładu, wiecu
publiczność nie zebrana – (rozproszona)
- informacje przekazywane są przez środki masowej komunikacji
- informacje są nastawione na przyjmowanie treści
- kształtowane są tu stereotypy
rola w życiu społecznym
- wytwarzają wspólne zainteresowania
- postawy i przekonania pobudzają do refleksji
- wymiana opinii prowadzi do określonych zachowań
18) Cechy tłumu. Przyczyny formowania się tłumów
tłum – jest przelotnym zgromadzeniem największej ilości ludzi na przestrzeni dopuszczającej bezpośredni kontakt, reagujący bardzo intensywnie na kompromisy w sposób bardzo podobny a nawet identyczny
• cechy tłumu
- amorficzność – bez kształtu, jest nie zorganizowany, jedyna instytucja przywódcza
- emocjonalność – podatny na bod¼ce emocjonalne, np. gniew, zemsta – nie jest podatny na racjonalne argumenty
- amoralność – zapominają o wartościach, normach, gro¼bie kar
- gwałtowność – agresja słowna przekształciła się słowną ,np. stadiony i kibice
- dezyindywidualizacja – sugestia, psychologia tłumu, naśladownictwo
- facylitacja przemocy – efekt działania razem, pojawiają się w momencie masowych demonstracji, bójek
• rodzaje tłumów
- tłum agresywny
~ tłum walczący – występuje podczas strajków, manifestacji
~ tłum terroryzujący – występuje w programach walki z mniejszością etniczną
~ tłum linczujący – wymierzanie samosądu sprawcom
- tłum uciekający – tworzą ludzie uciekający przed pewnym zagrożeniem
- tłum ekspresywny – przejawia się w celu publicznego wyróżnienia, pewnego poglądu, uznanie czegoś, albo potępienie czegoś, tłum ten jest organizowany i występuje tu straż porządkowa
* przyczyny formowania się tłumów
- tłumy sygnalizują nieprawidłowości w funkcjonowaniu państwa
- tłumy są nieoderwalnym elementem procesu rewolucyjnego
- tłum jest dysfunkcjonalny
19) Typy i funkcje rodziny
rodzina – to podstawowa grupa społeczna, najliczniejsza w każdym społeczeństwie
• typy rodziny
a) ze względu na stopień pokrewieństwa
rodzina mała
- pełna – małżeństwo + dzieci
- niepełna – matka, lub ojciec + dzieci
- poszerzona – to rodzina trzypokoleniowa, składająca się z dzieci, rodziców oraz dziadków
rodzina wielka – to grupa składająca się z rodzeństwa, ich współmałżonków, ich dzieci oraz rodziców, rodziny wielkie to rodziny, które utrzymują ze sobą kontakty
b) ze względu na współmałżonków
rodziny monogamiczne - to związek jednego mężczyzny z jedną kobietą
rodziny poligamiczne - to związek liczący nie więcej niż dwie osoby, wyróżniamy tu:
- poliginie – to małżeństwo jednego mężczyzny z kilkoma kobietami
- poliandrie – to małżeństwo jednej kobiety z wieloma mężczyznami
c) ze względu na hierarchię władzy i prestiżu w rodzinie
- rodziny patriarchalne – dominuje ojciec
- rodziny matriarchalne – dominuje matka
- rodziny egalitarne – to rodzina, w której nie występuje przewaga jednej strony i następuje równowaga prestiżu
d) ze względu na sposoby ustalania pochodzenia
- pochodzenie patrilinearne – pochodzenie od ojca
- pochodzenie matrilinearne – pochodzenie od matki
20) Zmiany w modelu rodziny. Rodzina tradycyjna i współczesna
Model rodziny tradycyjnej:
- była to rodzina wielopokoleniowa, mieszkająca pod jednym dachem i prowadząca wspólne gospodarstwo domowe
- w rodzinie tej ma miejsce ważny podział ról – ojciec zdobywa środki do życia, troszczy się o bezpieczeństwo rodziny, matka wychowuje dzieci i zajmuje się gospodarstwem domowym
- duża trwałość takiej rodziny i jej wielodzietność – rodzina raz zawiązana nie rozpada się, rozwody nie maja tu miejsca, śmierć jednego ze współmałżonków nie narusza ciągłości w rodzinie tradycyjnej
- potomstwo kobiety wynosi tu od 6-8 dzieci
- bardzo mocno rozwinięta jest socjalizacja i funkcja kontrolna rodziny – rodzice dbają o wychowanie swoich dzieci
Model współczesny rodziny:
- kultura w tej rodzinie jest słaba
- słaba jest również rola rodzin małych (nuklearnych)
- koncentruje się tu sukces indywidualny – każdy realizuje swoje plany zawodowe
- dziecko poddane jest tu wpływom grup rówieśniczych, mas mediów
- rodzice nie mają czasu zajmować się swoim dzieckiem
- rodzina jest mniej trwał – tzn. rośnie liczba rozwodów
21) Wieś i miasto jako terytorialne struktury społeczne ]
wieś tradycyjna:
• rodzina wielka np. wieś składa się z kilku dużych rodzin
- model rodziny producenckiej – rodzina jest w stanie zaspokoić większość swoich potrzeb
- daleko posunięta osobowość kulturowa – zwyczaje obyczaje, przywiązanie do tradycji, specyficzne znaczenie przyrody ma wpływ na życie mieszkańców
- zbiorowość jest ważniejsza od indywidualizmu
miasto
- następuje dynamiczny rozwój
- na początku XIX wieku było 50 miast liczących powyżej 100000 mieszkańców, a teraz jest ponad 2000 miast
- zjawisko powstawania miast gigantów – które rozmnażają się – mówi się tu o aglomeracji miejskiej, wię¼ społeczna w mieście
- następuje zanik społeczności lokalnej, zjawisko to określa się jako – funkcjonalne sterowanie przestrzeni – polega ono na oddzieleniu administracji, przemysłu, rekreacji i mieszkańców
- więzi tworzą się na jednych podwórkach – ale niestety bariera architektoniczna utrudnia powstawaniu więzi
- nie ma tożsamości miejskiej wspólnoty
- warunkami tożsamości to że musi ona posiadać własną historię, musi być nasycona wartościami historycznymi i prestiżem, tożsamość przyczynia się również do tworzenia kultury
22) Pojęcie i cechy społeczności lokalnych. Funkcje społeczności lokalnych
społeczności lokalne –
cechy społeczności lokalnych:
- wyodrębnione terytorium zamieszkałe przez określoną liczbę osób – np. może być to kamienica lub miasto, trudno jest ustalić górną granice, ale określa się ją przez możliwość nawiązywania bezpośrednich kontaktów międzyludzkich
- interakcje społeczne, wynikające z bliskości zamieszkania mogą mieć charakter świadomościowy: polegają na wymianie sądów, opinii na daną sprawę, i materialny: polegający na wymianie usług w ramach pomocy sąsiedzkiej np. ochrona osiedlowa
- właściwe mieszkańcom poczucie wspólnoty i sentyment wspólnoty emocjonalnych więzi – sąsiedzi solidaryzują się, utożsamiają się ze społecznością, stan ten nazywamy „małą ojczyzną’
- instytucje powoływane do zaspokojenia potrzeb mieszkańców np. kościół
funkcje społeczności:
- integracyjna – społeczność łączy ludzi, chociaż nie może występować wiele konfliktów np. sąsiedzi
- identyfikacyjna – społeczność lokalna zaspokaja potrzeby i jest znakiem w społeczeństwie
- kulturotwórcza – dostarcza społeczności wzorce zachowań i wartości
- kontrolna – jest wszechobecna, o wszystkim jak wiadomo, trudno się z czymś ukryć
23) Problem wzrostu populacji
populacja - to ogólna liczba ludzi zamieszkujących dane terytorium
wielkość populacji – wywiera duży wpływ na społeczeństwo, gdyż może być czynnikiem dynamizującym życie społeczne i może tworzyć trudne problemy społeczne
Thomas Malthius – ekonomista, twierdził, że rozwój populacji odbywa się geometrycznie – w pewnym czasie ludzkość może nie zdołać się wyżywić i może grozić śmierć
Problem eksplozji demograficznej – pojawił się w czasie przejścia z reprodukcji rozrzutnej do reprodukcji oszczędnej
Reprodukcja rozrzutna – dużej liczbie urodzin towarzyszy duża śmiertelność
Reprodukcja oszczędna – mniejsza rozrodczość, ale jednocześnie mniejsza śmiertelność
Zjawisko eksplozji demograficznej - było spowodowane spadkiem umieralności, zmniejszyła się liczba zgonów i urodzeń, procesy te nie odbywały się równocześnie, najpierw spadała umieralność a pó¼niej spadek rozrodczości
Dopiero wielki przyrost nastąpił na przełomie XIX i XX wieku w krajach rozwiniętych przyrost spadł do 0, a z czasem i poniżej 0
24) Społeczne aspekty zróżnicowania populacji pod względem płci
najlepsza sytuacja jest wtedy gdy na 100 mężczyzn przypada 100 kobiet
płeć – jest to zespół właściwości charakteryzujących organizmy osobników męskich i żeńskich i przeciwstawiających je sobie wzajemnie
cechy:
- fizyczne – kobiety bardziej odporne na ból, mężczy¼ni górują fizycznie
- psychiczne – kobiety są bardzie wylewne, opiekuńcze, rodzinne, mężczy¼ni zaś kierują się wyrachowaniem, są skryci
- intelektualne – u kobiet jest lepsza inteligencja werbalna, u mężczyzn obrazowo – przestrzenna
Zróżnicowanie ról społecznych:
- mężczyznom i kobietom przypisuje się różne role społeczne
- występują pewne zestawy zadań, które przypisuje się obojgu
- różne role społeczne są różne w zależności od poszczególnych kultur
- różnice psychiczne i biologiczne korespondują w pewnym stopniu z podziałem ról
Podział ról społecznych w zależności od klimatu:
- w krajach o zimowym klimacie – kobieta związana była z domem i dziećmi
- w krajach o ciepłym klimacie – kobieta związana była z pracą w polu
Kwestia nierówności między kobietami i mężczyznami:
- w większości społeczeństwa przez długi czas umorzono rolę mężczyzn
- następował seksizm czyli przewaga jednej płci nad drugą
- w okresie rewolucji francuskiej kobiety walczyły o walkę nad uprawnieniami dla samych siebie
- kobiety coraz częściej zajmują się obowiązkami domowymi
25) Struktura wieku populacji i jej społeczne konsekwencje
Ważną cechą społeczną, która określa możliwości potrzeby populacji w wielu dziedzinach życia jest wiek i jego struktura. Na podstawie owej cechy można określić:
- przewidywalne zmiany w liczebności populacji
- wielkość podaży na rynku pracy
- potrzeby w zakresie edukacji
- potrzeby w zakresie ubezpieczenia emerytalnego
Musi być ujmowane w sposób dynamiczny, jest tak dlatego, że wska¼niki urodzeń nie są stałe. W Polsce mamy dwie fale wyżu demograficznego: lata 50 – te i lata 80 – te. Analizę tych zjawisk przeprowadza się za pomocą wykresów tzw. piramid. W analizach szczególną rolę odgrywa młodzież. W biologicznym rozwoju człowieka można łatwo ustalić kiedy kończy się okres dzieciństwa oraz zaczyna się dojrzewanie płciowe ma to miejsce wtedy gdy:
- 12-14 rok życia pokwitanie
- 16-19 rok dojrzewanie
- 19- ponad dorosłość
26) Młodzież jako kategoria społeczna
młodzież – to kategoria socjologiczna w rozwoju biologicznym człowieka 12-14
młodością – nazywamy przejście od dzieciństwa do początku fazy dojrzewania
Młodość jest zjawiskiem socjologicznym. Grupa ludzi przeżywająca młodość to młodzież – są to ludzie po pokwitaniu, dojrzali seksualnie, ale nie gotowi do życia dorosłych. Odroczona jest ich odpowiedzialność związana z utrzymaniem rodziny i opiekowaniem się dziećmi
Młodzież pojawiła się wraz z mieszczaństwem
W latach pełnej młodości jak 18 rok życia dochodzi do ukształtowania się osobowości:
- zostaje rozwinięty system norm i wartości
- powiększa się umiejętność wykonywania ról społecznych
- następuje integracja poszczególnych składników osobościowych
- dochodzi tu do ustalenia tożsamości człowieka, czyli własne „ja”
27) Pojęcie zawodu. Proces profesjonalizacji pracy
zawód – to spójny i wyodrębniony system trwale wykonywanych czynności skierowanych na tworzenie dóbr i usług, które są wykorzystywane przez inne osoby i dających podstawę utrzymania. Do wykonywania zawodu są potrzebne kwalifikacje
Nie będzie zawodem praca gospodyni domowej, bo nie ma zysku z pracy
Proces profesjonalizacji pracy – praca usamodzielnienia ról zawodowych. Istnieją dwa wymiary: obiektywny i subiektywny – świadomościowy. Obiektywny - polega na tym, że wykonywanie określonego zawodu staje się odrębną rolę zawodową i jest podstawą egzystencji człowieka i wytycza jego miejsce w społeczeństwie. Łwiadomościowy - wyraża się w tym, że posiadanie określonego zawodu, nabycie kwalifikacji: zawodowych, przygotowanie staje się jednym z głównych elementów systemu wartości życiowych
28) Hierarchia zawodów i jej społeczne korelaty
Klasyfikacja zawodu – podział na zawody jest sprawa obiektywną, ale granica między zawodami bywają płynne. Charakter czynności zawodowych mieszczący się w jednej roli zawodowej może mieć różny zakres. Postęp technologiczny powoduje, że pojawiają się nowe czynności zawodowe, które układają się w nowe zawody stąd też potrzeba klasyfikacji zawodu
Istnieją dwa zasadnicze typy klasyfikacji
- szczegółowe – międzynarodowa organizacja pracy – międzynarodowa klasyfikacja zawodów – wymieniono 1345 rozmaitych zawodów. Poszczególne kraje tworzą własny system klasyfikacyjny
- ogólne – agregacja ról zawodowych
14 kategorii społeczno zawodowych :
- najwyższa kadra państwowa
- inteligencja nietechniczna
- inżynierowie oraz inni specjaliści techniczni
- technicy i mistrzowie
- pracownicy umysłowi średniego szczebla
- pracownicy biurowi
- prywatni przedsiębiorcy
- brygadziści
- robotnicy wykorzystujący prace kwalifikowane
- robotnicy prac pomocniczych produkcji
- fizyczni pracownicy usług
- robotnicy rolni
- rolnicy i właściciele gospodarstw
29) Cechy i główne interpretacje struktury klasowo – warstwowej
Charakteryzuje się ogromnym zróżnicowaniem. Wyróżniamy dwie zasadnicze sposobu interpretacji podziału społecznego :
- teorie klas społecznych
- teorie stratyfikacji
Ad. 1 Podstawowa kategoria: klasa społeczna
Ad. 2 Podstawowa kategoria: warstwa społeczna
Wg Marksa o podziale decyduje usytuowanie ludzi w procesie produkcji, a ściślej ich sytuacja własnościowa. Wg Marksa klasa społeczna – to wielkie zbiory ludzi pozostających w jednakowym stosunku do środków produkcji
Wg Maxa Webera klasa nie wywodzi się z produkcji ale z rynku, że ludzie dysponują rozmaitymi wartościami i aby je wymienić spotykają się na rynku
Ważnym elementem była problematyka konfliktu społecznego, Marks go absolutyzował, twierdził, że klasowy konflikt społeczny występuje we wszystkich społeczeństwach i obejmuje wszystkie dziedziny życia społecznego. Wg Webera klasy mają charakter konfliktotwórczy, dla niego konflikt klasowy występował tylko w sferze ekonomicznej. Weber nie negował istnieniu konfliktu w innych sferach. Wg Marksa klasy pojawiają się we wczesnym życiu społecznym, a wg Webera powstają one tylko w pewnym etapie. Dla Marksa podział klasowy jest jedynym wertykalnym podziałem społecznym, natomiast dla Webera podział klasowy jest jednym z wielu podziałów wertykalnych, wyróżniał on podział stanowy. Teoria Weberowska zrodziła się w opozycji do Marksistowskiej. Losy tych koncepcji były rozmaite. Najbardziej znana była marksistowska teoria stała się ona częścią składową państw totalitarnych, przy jej pomocy tworzono terror. Była wykorzystywana w nikczemnych celach politycznych, zapisała się ona na trwałe w socjologii. Weberowska koncepcja jest mniej znana, ale również odegrała w socjologii ważną rolę.
30) Pojęcie, rodzaje i czynniki ruchliwości społecznej
ruchliwość społeczna- to zmiana pozycji społecznej w tej samej lub też zmiana polegająca na przeniesieniu się do innej zbiorowości i zajęciu tam innej pozycji – zmieniać pozycję mogą jednostki i grupy społeczne
ruchliwość pionowa – (wertykalna) – to zmiana pozycji w układzie hierarchicznym, wyrażająca się ruchem w gorę w tym układzie lub ruchem w dół
ruchliwość pozioma – (horyzontalna) – to ruch jednostki w przestrzeni społecznej, który nie przynosi zmiany w jej społecznym usytuowaniu
ruchliwość wewnątrzgeneracyjna – oznacza awans lub degradację jednostek w trakcie ich życia
ruchliwość międzygeneracyjna – to zmiana pozycji społecznej dzieci w stosunku do pozycji ich rodziców
ruchliwość strukturalna – oznacza zmianę pozycji jednostek jaka dokonuje się na skutek różnicy w proporcjach kategorii społeczno – zawodowych w pokoleniach
ruchliwość wymienna – to zmiana pozycji jednostek, polegająca na zastępowaniu osób w wyniku zwalniania miejsc w poszczególnych kategoriach społeczno – zawodowych i zastępowanie osób tam pracujących na inne osoby
31) Pojęcie i rodzaje grup etnicznych
grupa etniczna – zbiorowość najczęściej zamieszkująca wspólne terytorium, postrzegana zarówno przez siebie jak i innych, jako różna od innych.
Związek rodowy (klan) – to taka zbiorowość u podstaw której leżą cechy biologiczne. Oparta na więziach krwi, ale nie rodzina, i związana wspólną kulturą, mają wspólne symbole, mówią tym samym językiem, poczucie jedności oparte na wierze we wspólne pochodzenie
Plemię – to wyższa forma społeczności etnicznej, skupiająca szereg grup rodowych, plemiona wyodrębniamy na podstawie wspólnego języka, terytorium, ma wodza, radę plemienną, organizuje różne czynności np. polowania
Lud – to postać grupy etnicznej, to wyższa forma życia plemiennego, ale nie jest jeszcze narodem
Naród – najwyżej rozwinięta, trwała grupa etniczna o największym zasięgu. Wyróżniamy trzy definicje narodu naturalistyczną, politologiczną, kulturowa. Ta pierwsza zbliżona jest do pojęcia rasy, o podobnych cechach rasowych. Naturalistyczny pogląd był dość powszechny, szczególnie na początku XX wieku szczególnie w Niemczech Hitlerowskich. Politologiczna – naród jest utożsamiany ze zbiorowością danego państwa. Tak dzieje się głównie w USA. Kulturowa uważa że jest to zbiorowość oparta na wspólnocie kultur
32) Proces formowania się świadomości narodowej
Łwiadomość narodowa – subiektywny aspekt, który pojawia się jako następstwo cech narodowych. Proces formowania narodu jest długowieczny. Na bazie cech obiektywnych zaczyna rozwijać się świadomość narodowa. Nie ma narodu bez świadomości narodowej. Rozwój świadomości powstaje pod wpływem elit kulturalnych. Łwiadomość narodowa kształtuja także ideologowie kulturowi. Są to m.in. myśliciele, idealiści, tworzą oni różne ideologie narodowe.
Łwiadomość narodowa odgrywa ważną i pozytywną rolę w życiu społecznym: umożliwia pełne ukształtowanie się narodu, ma charakter motywacyjny.
Ideologie narodu:
- socjalistyczna
- endecka
- konserwatywna
33) Pojęcie i rodzaje konfliktu społecznego
konflikt społeczny – to proces społeczny zachodzący miedzy jednostkami, lub grupami, wynikający ze sprzeczności ich interesów, bąd¼ celów, bąd¼ poglądów, obowiązków – powodujący powstanie wrogości między nimi. Jest to interakcja w której to każda ze stron usiłuje narzucić przeciwnikowi pewien stan rzeczy jakiego on nieb chce lub nie może zaakceptować
konkurencja – uzyskanie przewagi nad przeciwnikiem, ale bez jego pogłębiania. Jest społecznie akceptowany przy pomocy środków
konflikt może być ujęty tradycyjnie:
- konflikt jest zbędny i szkodliwy bowiem uniemożliwia osiąganie przez organizacje optymalnej efektywności
- konfliktu można uniknąć
- głównym zadaniem kierownictwa organizacji jest eliminowanie i zapobieganie konfliktu
konflikt w ujęciu nowoczesnym:
- jest nieunikniony
- może szkodzić celom organizacji, ale może im również sprzyjać
- konfliktem można i należy kierować tak aby minimalizować jego szkodliwe aspekty
- organizacje, aby osiągnąć optymalną efektywność potrzebują konfliktu na umiarkowanym poziomie
konflikt pozytywne cechy:
- obniżają wszelkie wady i słabości struktury organizacji
restrukturyzacja organizacji
- aktywizacja uczestników organizacji
- wzmocnienie kontaktów osobowych w ramach zbiorowości
- wyrastają nowe autorytety nie formalne
konflikt negatywne cechy:
- spadek energii pracowników
- przejściowe obniżenie efektywności pracy
- dezintegracja zbiorowości traktowanej jako całość
- atmosfera wrogości, brak zaufania
- może przyczynić się do obniżenia morale pracowników
34) Przyczyny i rodzaje makrokonfliktów społecznych
Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje makrokonfliktów:
- ekonomiczne: leży tu sprzeczność interesów materialnych, dążenie do osiągnięcia dóbr, które istnieją w ograniczonym zakresie. Podstawową formą jest tzw. konflikt przemysłowy który rozgrywa się między pracownikami i głównie dotyczy spraw płacowych, a szerzej materialnych warunków pracy
- polityczne: dotyczy zjawisk związanych z szeroko rozumianą sferą życia politycznego może oznaczać walkę o władzę, ale może również ograniczać się do woli o sposób sprawowania władzy. Walka o swobody polityczne
- ideologiczne: u ich podstaw leżą konfrontacje, systemów wartości, a także zasad odnoszących się do życia społecznego, a także do zachowań poszczególnych ludzi. Jego specyficzną formą jest konflikt religijny
Przyczyny makrokonfliktów:
- upośledzenie społeczne części społeczeństwa
- opresyjność stosunków społecznych
- antagonizacja
- gdy upośledzenie współistnieje z aspiracjami do polepszenia sytuacji życiowej ludzi
makrokonflikt istnieje wtedy gdy:
- istnieje ideologia buntu społecznego
- rozwój społeczno – gospodarczy którego efekty konsumowane są przez klasy uprzywilejowane
- zawiedzione oczekiwania związane z zapowiadanymi reformami, które mają przynieść poprawę życia ludzi i nie spełniają oczekiwań
35) Społeczne przesłanki i rodzaje zjawisk patologicznych
dewiacje – odchylenia, zachowania niezgodne z normami obowiązującymi w danym społeczeństwie, są stopniowalne, mogą występować w formie w mniej lub bardziej łagodnej, mogą dotyczyć całokształtu życia
patologia – coś więcej niż dewiacja, obszar jest zmienny w czasie i przestrzeni np. kradzież
rodzaje patologii;
- przestępstwa przeciwko zdrowiu i życiu, pospolite takie jak kradzieże, gospodarcze jak urzędnicze, zorganizowane i mafijne
- autodestrukcja jak samobójstwa, alkoholizm, narkomania
- dotyczące życia seksualnego człowieka – takie jak pornografia i prostytucja
- dotyczące życia rodzinnego – przemoc i niewykonywanie ról
36) ¬ródła i przejawy marginalizacji społecznej
marginalizacja społeczna – jest to sytuacja w której człowiek nie uczestniczy w podstawowych instytucjach określonego porządku społecznego. Nie uczestniczy w życiu kulturalnym, nie uczestniczy w życiu politycznym, pozbawiony jest stałej opieki zdrowotnej. Marginalizacja jest następstwem procesów „wyłączenia społecznego”, lub wykluczenia społecznego
przyczyny marginalizacji:
- może wynikać z osobistych dramatów ludzkich
- dramaty rodzinne
- kłótnia ze współmałżonkiem
- świadomy wybór takiego stylu życia
- niechęć podporządkowania się rygorom
- stałe cechy społeczeństwa
- przyczyny mają charakter strukturalny spada popyt na pracę, coraz więcej za ludzi wykonują maszyny
- utrata pracy jako brak środków do życia
|
|
|
Zaloguj się, żeby móc dodawać komentarze.
|
|
|
Dodawanie ocen dostępne tylko dla zalogowanych Użytkowników.
Proszę się zalogować lub zarejestrować, żeby móc dodawać oceny.
Brak ocen.
|
|
|
|
