Mapa Serwisu
|
| Dlaczego emigrację po powstaniu listopadowym nazywamy Wielką Emigracją? |
|
Admin1 dnia marzec 19 2007 21:50:56
|
Dlaczego emigrację po powstaniu listopadowym nazywamy Wielką Emigracją?
Emigrację po powstaniu listopadowym poprzedzały 3 fale emigracji politycznej Polaków: po konfederacji barskiej, po wojnie w obronie konstytucji 3 maja i po powstaniu kościuszkowskim
Polska emigracja po powstaniu listopadowym wyróżniała się zdecydowanie wśród licznych emigracji, które występowały w Europie w XIX w. Była najliczniejsza - objęła około 8-9 tys. żołnierzy i cywilów i odegrała ważną rolę w przyszłych losach Polski: zainicjowała działania konspiracyjne i walkę zbrojną w kraju oraz programy polityczne na przyszłość.
Głównymi skupiskami emigracji były: Francja, Belgia, Szwajcaria, państwa niemieckie, Wielka Brytania i USA. Społeczeństwa tych państw okazywały wyra¼nie przychylny stosunek do emigrantów. Natomiast stosunek rządów był w najlepszym wypadku powściągliwy, a często wręcz wrogi - przetrzymywanie w twierdzach pruskich polskich żołnierzy-emigrantów, w celu wymuszenia na nich poddania się ograniczonej amnestii ogłoszonej przez Mikołaja I (listopad 1831) i nakłonienia ich do powrotu do Królestwa Polskiego.
Niepowodzeniem zakończyły się starania o kompromisową jedność emigracji. Było to związane zarówno ze sporami na temat przyczyn klęski powstania i koncepcji działań na przyszłość. Znaczenie miał też skład społeczny emigracji: zdecydowana przewaga elementów szlacheckich (3/4) nad plebejskimi rodziła obawy tych ostatnich, że ich stanowisko mogłoby zostać zignorowane. Konserwatyści i cześć liberałów uważali za główny powód klęski dysproporcję sił na korzyść Rosji i brak realnego poparcia przez państwa zachodnie. Oskarżali też lewicę powstańczą o niekarność, żądając podporządkowania się uznanym autorytetom.
Drugą sprawą, która wpłynęła na podział, był stosunek do sprawy chłopskiej. W ostatecznym rezultacie powstały trzy zasadnicze kierunki - obozy polityczne emigracji:
demokratyczny•
plebejsko-radykalny•
• konserwatywno-ziemiański
Działalność i program obozu demokratycznego:
Komitet Tymczasowy Emigracji został zorganizowany z inicjatywy „Kaliszan”• (Bonawentura Niemojewski) 6 listopada 1831 i rozwiązany po powołaniu przez członków Towarzystwa Patriotycznego (15 grudzień 1831) Komitetu Narodowego Polskiego na czele z Lelewelem. Teoria „pierwotnego gminowładztwa” z prac historycznych Lelewela nie znalazła jednak odzwierciedlenia w jego działalności politycznej, w której dystansował się od radykalnych rozwiązań - stając na pozycjach umiarkowanego centrum politycznego.
KNP nawiązuje współpracę z• karboniuszami we Francji, Włoszech i krajach niemieckich - republikanizm demokratyczno-burżuazyjny
w trakcie przygotowań do podjęcia konspiracji i• walki w kraju nastąpiło rozwiązanie KNP przez władze francuskie oraz wydalenie Lelewela z Francji (przełom 1832/3 - pretekstem była odezwa „Do braci Rosjan”)
w Szwajcarii leleweliści nawiązują kontakty z emigracją włoską („Młode• Włochy” Józefa Mazziniego). Konsekwencją tych kontaktów było założenie przez przywódców emigracji polskiej, włoskiej i niemieckiej „Młodej Europy”, w skład której weszła powstała 12 maja 1834 pod przywództwem Lelewela „Młoda Polska”. Program tej organizacji - o charakterze kadrowym - oparto na zasadach republikańsko-demokratycznych, pomijając całkowicie kwestię reform społecznych. Kontakty z krajem utrzymywano poprzez emisariuszy (Szymon Konarski). „Młoda Polska” zaprzestała działalności w 1838. Część jej członków przystąpiła do Towarzystwa Demokratycznego Polskiego (sam Lelewel dopiero w 1846)
• Towarzystwo Demokratyczne Polskie powstało 16 marca 1832 w wyniku odejścia z KNP kilkunastu radykałów (Tadeusz Krępowiecki, Jan Nepomucen Janowski, ks. Kazimierz Aleksander Pułaski). Następnego dnia - 17 marca - wydano tzw Mały Manifest TDP, w którym: potępiono szlacheckich przywódców powstania listopadowego za stanowy egoizm, stwierdzono potrzebę pozyskania dla walki o wolność Polski postępowych sil Europy, roztoczono utopijną wizję „wspólnej dla wszystkich ziemi i jej owoców”. W nieco pó¼niejszej odezwie „Do obywateli żołnierzy” ogłoszono hasło nadania chłopom na własność użytkowanej przez nich ziemi.
Usuwanie z TDP członków o poglądach zbyt radykalnych (Pułaski w 1832, Krępowiecki w 1833, Worcell w 1835) doprowadziło do zmiany układu sił w kierownictwie organizacji. Konsekwencją było przejęcie władzy przez grupę skupioną wokół Wiktora Heltmana. 4 grudnia 1836 wydają oni Wielki Manifest. Zawarte w nim postanowienia przeformułowują program TDP w duchu demokratyczno-burżuazyjnym: złagodzono zarzuty przeciw szlachcie - dostrzegając w niej obok ludu uczestnika w przyszłym wyzwoleniu kraju, zapowiedziano nieodpłatne uwłaszczenie chłopów - użytkowników. Polska miała stać się republiką w przedrozbiorowych granicach.
Na przełomie lat 30/40 XIX wieku TDP było najliczniejszym ugrupowaniem emigracyjnym - ponad 2 tys. członków - zorganizowanym w lokalne sekcje i kierowanym przez pięcioosobową (wybieraną rocznie) Centralizację.
Działalność i program nurtu plebejsko-radykalnego:
przybyli do Wielkiej Brytanii w 1834• z Prus żołnierze - powstańcy zorganizowali 2 sekcje TDP (na wyspie Jersey i Portsmouth)
radykalizacja nastrojów i wpływy socjalizmu utopijnego• powodują zerwanie z TDP (1835) i założenie przy udziale Krępowieckiego, Pułaskiego i Worcella nowej organizacji. Składały się na nią: Gromada Grudziąż, Gromada Humań (koliwszczyzna na Ukrainie 1868), Gromada Praga (powstała w Londynie dla upamiętnienia rzęzi Pragi 1794). Wszystkie razem występowały pod zbiorową nazwą „Lud Polski” (symboliczną tak jak nazwy cząstkowe).
Działające w izolacji od kraju, atakowane w środowisku emigracyjnym za utopijny program (hasła antyszlacheckie, zapowied¼ likwidacji nierówności społeczno-prawnych i majątkowych oraz przekazanie własności środków produkcji, w tym ziemi, ludowi, który miał odzyskać niepodległość Polski w drodze rewolucji ludowej). Gromady popadały w wewnętrzne spory ideologiczne. Po odejściu Krępowieckiego i Worcella głównym przywódcą zostaje Zenon Łwiętosławski. Poprzednie założenia programowe zostają przeredagowane w stylu religijno-mistycznym (1842)
po wybuchu powstania krakowskiego 1846• nastąpiło rozwiązanie Gromad. Część członków ponownie przystąpiła do TDP, część zaś udała się na dalszą emigrację do USA
Obóz konserwatywno-ziemiański (zwany od lat czterdziestych „Hotel Lambert” - od siedziby księcia) zrzeszał cywilne i wojskowe kierownictwo powstania, część inteligencji i nieutytułowanej emigracji, skupione przy Adamie J. Czartoryskim i uznające międzynarodową pozycję księcia i jego walory, jako ponadpartyjnego przywódcy narodu.
Program społeczno-polityczny stopniowo zbliżał się w niektórych punktach do haseł liberalno-demokratycznych: przejście od zastąpienia pańszczyzny oczynszowaniem do uwłaszczenia na zasadach dobrowolnej umowy. Przyszłe państwo polskie miało być monarchią konstytucyjną o ustroju nawiązującym do postanowień konstytucji 3 Maja -> władza w rękach elity szlachecko-burżuazyjnej. Elastyczność programu insurekcyjnego pozostawała w ścisłym związku z rozwojem sytuacji międzynarodowej. Głównym polem działania były akcje dyplomatyczne podejmowane w Europie Zachodniej, na Bałkanach i Wschodzie - jednym słowem wszędzie, gdzie można było zaszkodzić Rosji.
Obok działalności politycznej obóz ten prowadził działalność dobroczynną, kierował i wspierał finansowo organizacje naukowe i literackie: Biblioteka Polska w Paryżu (1839), Towarzystwo Literackie Polskie (1832) przekształcone w Towarzystwo Historyczno-Literackie. Wspierał rozwój kultury polskiej poprzez pomoc dla przebywających na emigracji wybitnych twórców - Mickiewicza, Szopena, Słowackiego.
Moim zdaniem polska emigracja po powstaniu listopadowym pomimo wielu podziałów i sprzeczności słusznie została nazwana Wielką Emigracja. Nie nadano jej jednak takiej nazwy ze względu na rozmiar (choć na pewno był on wyjątkowy - 10 tyś. ludzi - i miał duże znaczenie), ale dlatego, że położyła ona podwaliny pod budowę niepodległego państwa polskiego. Zainicjowała działania konspiracyjne, walkę zbrojną w kraju oraz programy polityczne na przyszłość. Ogromne znaczenie miał również jej różnorodny skład społeczny (szlachta, inteligencja, mieszczaństwo, chłopi), który niewątpliwie pomógł utworzyć tak rozbudowane programy polityczne. Uważam jednak, że to właśnie ww. programy i idee karzą uznać ja za WIELK¡.
Dziedzictwo Antycznej Grecji i Egiptu.
Zainteresowania spuścizną starożytnych Greków, które zostały rozbudzone we Włoszech szczególnie w okresie renesansu, przyniosły pierwsze opisy ruin, pomników i wielkich rze¼b antycznych. Wzbudzały one wiele entuzjazmu wśród ówczesnych artystów. Także rabunkowe poszukiwania archeologiczne bardzo przyczyniły się do rozwoju wiedzy o starożytnych Grekach. Natomiast szczegółowe badania nad antycznymi zabytkami zainicjowała francuska Academie des Inscriptions et Belles-Lettres.
Po wielu wiekach licznych odkryć okazało się, iż ludzie starożytni bardzo wpłynęli na rozwój kultury europejskiej. Jednym z ciekawych zachowań, zapoczątkowanych przez Greków jest wychowanie. To właśnie oni jako pierwsi odkryli, iż wychowanie jest procesem podobnym do budowania.
Pewien grecki poeta w następujący sposób opisał pełnię męskich dóbr, którą nie łatwo było uzyskać: „Czy idzie o sprawność rąk czy nóg, czy ducha, jak pod węgielnicę nienagannie zbudowany”, Dopiero do tak pojętego wychowania można odnieść termin „kształcenie”, który pierwszy raz pojawia się u Platona jako obrazowe określenie zabiegów wychowawczych. Kształcenie w platońskim rozumieniu jest artystycznym, plastycznym kształtowaniem człowieka według wzorca, ideału człowieka. Wszędzie, gdziekolwiek myśl ta pojawiała się w historii wychowania, jest ona dziedzictwem Greków, a pojawia się ona zawsze tam, gdzie ludzie odwracają się od prostej tresury.
Bardzo istotna i wartościowa dla współczesnych nam ludzi okazała się literatura starożytnej Grecji. W tym okresie powstały dzieła, które do dzisiaj są uważane za jedne z najwspanialszych w historii literatury. To właśnie w starożytnej Grecji po raz pierwszy wyodrębniono wiele nowych gatunków i rodzajów literackich, między innymi eposy bohaterskie, kosmogeniczne, genealogiczne, dydaktyczne, poematy heroikomiczne, elegie wojenne, lirykę refleksyjną oraz wiele innych, z których prawdopodobnie najważniejszymi dla nas stały się liryka oraz epika. W tym czasie Grecy bardzo zainteresowali się sztuką, językiem oraz poezją, dzięki temu bardzo przyczynili się do rozwoju dialektyki, logiki, retoryki i nauki o języku. Dla wielu pisarzy literatura antyczna stała się inspiracją do tworzenia nowych dzieł. Bardzo ważny jest także rozwój filozofii zainicjowany przez uczonych, takich jak Platon, Arystoteles czy Sokrates. W Grecji praca bibliotekarska przyczyniła się do rozwoju filologii i powstania leksykografii, także w dużym stopniu rozwinęła się gramatyka.
Innym bardzo ważnym elementem, który wpłynął na pó¼niejszy rozwój kulturalny Europy jest sztuka starożytnych Greków. Sztuka rozwinęła się w całej Grecji, była ona kontynuacją wcześniejszej sztuki mykeńskiej oraz sztuki geometrycznej. Niektóre elementy tej sztuki zachowały się do dzisiaj, są to na przykład drobne figurki z terakoty, kości słoniowej i brązu oraz malowana ceramika. Bardzo istotna dla pó¼niejszych cywilizacji stała się także architektura Greków, naśladowaną pó¼niej w epoce odrodzenia. Z budownictwa antycznego zachowało się jeszcze wiele zabytków, domy, małe świątynie. W Grecji pojawiły się pierwsze szkoły rze¼b, co pociągnęło za sobą powstanie nowych stylów architektonicznych: doryckiego i jońskiego. Grecy także jako pierwsi stworzyli nowy typ miast z prostokątną siatką ulic. Bardzo rozwinęło się także malarstwo ścienne i wazowe. Nastąpił rozwój urbanistyki i budownictwa użytkowego (miasta z dzielnicami). Zaczęto wznosić ogromne budowle: biblioteki, teatry, świątynie, ołtarze. Grecy jako pierwsi wymyślili systemy kanalizacyjne, które okazały się jednym z najwspanialszych wynalazków w historii ludzkości. Od czasów renesansu sztuka grecka stała się jedną z głównych podstaw sztuki nowożytnej.
Muzyka starożytnej Grecji znana jest głównie ze ¼ródeł pośrednich: archeologicznych, ikonograficznych, oraz wielu traktatów teoretycznych i dzieł filozoficznych. Są także nieliczne zachowane ¼ródła muzyki, z których najstarsze nie sięgają poza V w. p.n.e. W tym czasie bardzo rozwinęła się poezja śpiewana, gra na lirze, kitarze oraz muzyka chóralna. W tragediach z tego okresu dominują śpiewy chóru. W Grecji muzyka stanowiła bardzo dużą rolę w kulcie bogom. Różnorodność form i treści tekstu przyczyniła się do powstania nowych form wokalnych oraz wokalno – instrumentalnych. Rytm muzyki łączył się ściśle z metrum poezji. W V w. p.n.e. powstał system tonalny oparty na zstępujących tetrachordach. Powstało też wiele nowych terminów muzycznych. Muzyka grecka bardzo wywarła pó¼niej duży wpływ na muzykę europejską.
Jednak jednym z najważniejszych dziedzictw Antycznej Grecji jest teatr. Powstał on w Grecji z publicznych obrzędów ku czci Dionizosa. W VI w. p.n.e. z chóru teatralnego wyodrębnili się aktorzy, powstała forma dramatyczna i ukształtowała się klasyczna budowla teatru. Widowiska stopniowo traciły swoją wartość kultową, zachowując jednak cechy uroczystości. Aktorzy występowali w perukach, maskach i na podwyższonym obuwiu. Formy i konwencje teatru starożytnej Grecji stały się podstawą europejskiej tradycji teatru i są do dziś ¼ródłem inspiracji twórców teatralnych.
Do dzisiaj z czasów starożytnych zachowało się też wiele świątyń, których geneza sięga zapewne tradycji minoskiej, mykeńskiej i wczesnoarchaicznej. Najstarsze świątynie wznoszono z drewna, suszonej cegły i otoczaków. Najlepiej zachowane świątynie, to dorycki Hefajstejon i jońska świątynia Nike w Atenach. Najsłniejszymi są Partenon, Erechtejon w Atenach, Artemizjon.
Grecki pismo, na którym opiera się dzisiejsze pismo Greków powstało z pisma spółgłoskowego, zapożyczonego od Semitów.
Jednakże chciałbym także dodać, iż z okresu starożytności, dziedzictwa starożytnej Grecji nie są jedynymi. Ważną rolę w rozwoju nowych cywilizacji odegrał też starożytny Egipt.
Jednym z przykładów dziedzictwa Egiptu jest magia. Wywodzi się ona od religijnych działań rytualnych kapłanów w Egipcie. Czynności magiczne mogły pełnić funkcje ochronne i twórcze, między innymi rytuał animacji, puryfikacji, mumifikacji, składania ofiar, magii medycznej oraz magicznego wyposażenia grobowego), lub destrukcyjne. Magia prywatna rozwijała się do końca historii starożytnego Egiptu, oprócz tekstów magicznych stosowano także figurki z wosku, których odpowiednie ułożenie lub uszkodzenie miało wywołać pożądany skutek.
Najwcześniejsze zachowane zabytki piśmiennictwa egipskiego obejmują krótkie informacje służące do identyfikacji osób, miejsc lub ważnych wydarzeń dla potrzeb administracji centralnej. W XXVII w bardzo rozwinęła się literatura tekstowa. Większość ówczesnych utworów jest niestety anonimowa. Dzieła literatury egipskiej uznane za bardzo wartościowe kopiowano i wykorzystywano jako materiały pomocnicze do nauczanie w szkole.
Sztuka rozwijająca się na terenie starożytnego Egiptu od początku Iv tysiąclecia p.n.e. spełniał funkcję propagandy wizualnej w utrwaleniu ustalonego porządku społecznego. Cechą charakterystyczną jest nieprzerwana ciągłość, trwałość i jednolitość artystycznych form. W okresie starożytności powstały także w Egipcie wazy kamienne, ceramika malowana, rysunki naskalne, rze¼by ludzi i zwierząt. W architekturze tego okresu kanon najwyra¼niej zarysował się w piramidach. Największą znaną egipską rze¼bą jest Sfinks. Sztuka Egiptu wywarła silny wpływ na sztukę krajów basenu Morza Łródziemnego.
Muzyka w Egipcie należy do najstarszych wielkich kultur muzycznych świata. W IV – III tysiącleciu były znane idiofony i tańce magiczne. Muzyka była uprawiana w świątyniach przy użyciu wielu instrumentów takich jak harfy, kitary, pandory, flety, sistrum, membranofony. Po VII w. n.e. decydująco wpłynęły na muzykę procesy arabizacji i islamizacji oraz rozwój muzyki arabskiej.
Geneza II wojny światowej
1 września 1939 r. Wybuchła największa wojna w dziejach świata – II wojna światowa- która trwała niemal 6 lat. Uczestniczyło w niej 61 państw, liczba zmobilizowanego wojska wynosiła 110 mln żołnierzy, zaginęło lub zginęło 55 mln ludzi, 35 mln zostało rannych.
Co wywołało taki bieg historii, jakie były tego przyczyny ?
W latach 1929-1933 świat był pogrążony w kryzysie ekonomicznym co stanowiło dobry grunt do rodzenie się nowych ideologii i dążeń do uzyskania władzy przez szaleńców.
Po dojściu do władzy w Niemczech przez nazistów zmieniła się polityka zagraniczna tego państwa. Hitler zaczął łamać postanowienia traktatu wersalskiego. Pierwszym posunięciem w tym kierunku było wystąpienie Niemiec z Ligi Narodów w 1933r. Państwa dawnej Ententy zareagowały na to w sposób pobłażliwy. Francja próbowała założyć blok pod nazwą pakt wschodni spełniający rolę „wschodniego Locarno”. Jednak projekt ten nie znajdując akceptacji Polski i Niemiec ostatecznie upadł. Natomiast Wielka Brytania skłaniała się do ustępstw wobec Niemiec (zezwoliła na rozbudowę floty) i niechętnie odnosiła się do planów rozbudowy armii francuskiej, a nawet domagała się jej redukcji z 700 na 400 tys.
W marcu 1935 roku rząd niemiecki formalnie wypowiedział piątą część traktatu wersalskiego i wprowadził powszechny obowiązek służby wojskowej i dysponował wówczas 380 tys armią (traktat zezwalał na 100 tys.)
7 III 1936 roku niemieckie wojska wkroczyły nie napotykając oporu do zdemilitaryzowanej Nadrenii. Na co Francja i Anglia wystosowały tylko protest dyplomatyczny.
Włochy kierowały swą ekspansję na obszar Afryki. W pa¼dzierniku 1935 roku po wcześniejszym sprowokowaniu incydentu granicznego zaatakowały Etiopie (Abisynię) i zajęły ją do marca 1936r. Cesarz etiopski zwrócił się z prośbą o pomoc do Ligi Narodów, a ta tylko ogłosiła sankcje ekonomiczne przeciwko Włochom.
Sytuacja międzynarodowa w drugiej połowie lat 30-tych zaczęła się znacznie komplikować. Wyra¼nie rosły wpływy partii komunistycznych, które zabiegały o tworzenie w poszczególnych krajach tzw. frontów ludowych przeciwko faszyzmowi.
W Portugalii, Niemczech, Włoszech i Hiszpanii umacniał się faszyzm. Stosunki francusko-brytyjskie uległy zaostrzeniu. Wojna domowa w Hiszpanii była postrzegana przez polityków zachodnich jako walka komunizmu z faszyzmem, skąd wynikał dystans do tej tragedii ze strony Anglii i Francji. We Francji realne stało się utworzenie rządu frontu ludowego dzięki porozumieniu socjalistów z komunistami. W tym czasie w Anglii wpływy posiadali pacyfiści z elit rządzących oraz wyższego duchowieństwa. Podjęli oni akcję zbierania milionów podpisów w obronie pokoju co miało odstraszyć faszystów od dalszych aneksji. Premier i szef dyplomacji Wielkiej Brytanii liczyli na to, że polityka ustępstw wobec Niemiec pomoże zachować pokój w Europie.
Wykorzystując to wszystko Niemcy zbroiły się i umacniały swe sojusze. W 1936 roku Hitler zawarł dwa układy : „oś Berlin-Rzym” oraz pakt antykominterowski z Japonią skierowany przeciw ZSRR, do którego rok pó¼niej przystąpiły Włochy. Powstanie „osi Berlin-Rzym-Tokio” tworzyło nowy bilans sił militarnych w skali światowej i było zwiastunem zmian na mapie politycznej świata.
W tym samym czasie zagrożony był także pokój na Dalekim Wschodzie. Japońskie koła wojskowe dążyły do rozszerzenia wpływów na część Chin. W 1931 roku Japonia wykorzystując wojnę domową dokonali podboju olbrzymiego terytorium Mandżurii, co wywołało protest Ligi Narodów. Na zajętym terytorium w 1932 roku Japonia utworzyła zależne od niej państwo Mandżuko, które stało się zapleczem surowcowym. W 1933 roku Japonia zrezygnowała z członkostwa w Lidze Narodów.
Po umocnieniu się w Mandżurii Japonia zaczęła podbój północnych Chin. Druga ofensywa nastąpiła w 1937 roku w trakcie której zajęto : Pekin, Tiencin i Szanghaj, a w 1938 r. Nankin. Okupacja tak wielkiego terytorium ugruntowała militaryzm Japonii, a polityka zagraniczna zacieśniła stosunki na osi Berlin-Rzym-Tokio.
Na straży pokoju stała Liga Narodów i układ z 1928 roku zwany paktem Brianda-Kelloga podpisany przez kilkadziesiąt państw i miał za zadanie rozwiązywać konflikty międzynarodowe drogą pokojową. W 1938 roku było już jasne, że podpisane układy i istnienie Ligi Narodów były niewystarczające do utrzymania pokoju.
W Austrii w 1934 roku podjęto nieudaną próbę przejęcia władzy przez nazistów. Przez zbliżenie Hitlera i Mussoliniego Austria była zmuszona do zawarcia z Niemcami w 1936 roku układu podporządkowującego ekonomicznie ten kraj interesom III Rzeszy. Kanclerz Austrii nie chcąc dopuścić do aneksji wyznaczył na 13 marca 1938 roku plebiscyt, który miał wykazać zdanie ludności za lub przeciw przyłączeniu Austrii do Niemiec. Hitler uprzedzając to 11 marca 1938 roku postawił rządowi tego kraju ultimatum, żądając odwołania plebiscytu, ustąpienia kanclerza i oddania władzy austriackim faszystom. Pomimo spełnienia tych warunków w nocy z 11 na 12 marca około 200 tys żołnierzy niemieckich wkroczyło do Austrii. Powstał nowy rząd i 120 marca podjął uchwałę o przyłączeniu Austrii do Niemiec. 13 marca 1938 r. Hitler proklamował połączenie tych państw.
W dniach 29-30 września 1938 roku w Monachium odbyła się konferencja z udziałem brytyjskiego premiera Chamberlaine`a, premiera Francji Daladiera oraz Mussoliniego i Hitlera. Układ monachijski zezwalał Niemcom na przyłączenie Sudetów. Decyzję tą narzucono prezydentowi Czechosłowacji (Anglia i Francja odmówiły zbrojnego poparcia Czechosłowacji). W wyniku tej aneksji w granicach III Rzeszy znalazło się około 800 tys czechów. Tą sytuację wykorzystali słowaccy nacjonaliści i utworzyli prohitlerowski rząd, którego premierem został ksiądz Tiso. Po uznaniu tego rządu przez Pragę za nielegalny Tiso zwrócił się do Hitlera z prośbą o pomoc. Hitler wystąpił jako obrońca Słowaków i Ukraińców, którzy oderwali od Czechosłowacji Ukrainę Zakarpacką, tworząc odrębne państwo. W 1939 r. Hitler przekreślił nadzieje nacjonalistów ukraińskich przekazując Zakarpacie Węgrom, które zapowiedziały przyłączenie się do „osi”.
15 marca 1939 r. Hitler wystosował w stosunku do prezydenta i ministra spraw zagranicznych Czechosłowacji ultimatum. Dokument ren zawierał rezygnacje władz tego państwa z suwerenności i zgodę na utworzenie Protektoratu Czech i Moraw przyłączonych do Rzeszy. 16 marca 1939 roku wojska Rzeszy wkroczyły do Pragi i Republika Czechosłowacji przestała istnieć.
Konferencja monachijska była szczytem polityki ustępstw Francji i Anglii wobec Niemiec. Państwa te liczyły na skierowanie agresji Rzeszy w stronę ZSRR.
22 marca 1939 roku miała miejsce aneksja terytorium Kłajpedy portu należącego do Litwy a następnym krokiem ku stworzeniu „przestrzeni życiowej” na wschodzie miała być wojna z Polską.
Polityka ustępstw, brak stanowczych decyzji i działań na samym początku rodzenia się zagrożeń przez Francję i Anglię, szalone dążenia przywódców państw nazistowskich. To wszystko zapoczątkowało tą straszna, wielką i okrutną batalię jaka była II wojna światowa.
Kazimierz Wielki (1333-1370) -Polityka wew. i zagraniczna.
Następcą Władysława £okietka i dziedzicem korony został jego syn- Kazimierz Wielki, przed którym stanęły następujące problemy:
-problem krzyżacki Karol
-problem pretensji J.Luksemburczyka
Kazimierz nie był pozbawiony sojuszów. Jego sojusznikiem był władca Węgier- Karol Robert, żoną którego była siostra Kazimierza- Elżbieta £okietkówna. Kazimierz zdawał sobie sprawę z tego, że królestwo nie jest w stanie rozwiązać swoich problemów środkami militarnymi. Korzystając z mediacji władcy Węgier przystał na przedłużenie rozejmu i rozmowy pokojowe. Do rokowań doszło w Wyszehradzie(Węgry). Stronami rozmów byli: Zakon Krzyżacki, Jan Luksemburski, Karol Robert i Kazimierz. Zjazd miał miejsce w 1335 r.(I zjazd). W trakcie tego zjazdu J. Luksemburski (władca Czech )zrzekł się pretensji do korony polskiej w zamian za 20 tyś. kop groszy praskich. Jednocześnie J. Luksemburski chciał uzyskać zrzeczenie się praw Kazimierza do Łląska.Na tym samym zje¼dzie król węgierski Karol Robert i król czeski Jan Luksemburski orzekli wyrok przyznający Polsce Kujawy pod warunkiem zrzeczenia się przez Kazimierza Pomorza Gdańskiego i ziemi chełmińskiej na rzecz Krzyżaków.
Jeśli chodzi o Krzyżaków, Kazimierz nie chciał zrezygnować ze swych uprawnień do Pomorza Gdańskiego. Ponownie odwołał się do drogi procesowej. Proces taki miał miejsce w neutralnej Warszawie w 1338 r. i toczył się do roku 1339. Trybunał obradujący w Warszawie pod przewodnictwem legata papieskiego skazał Krzyżaków na zwrot zagrabionych ziem(Pomorza i ziemi Chełmińskiej ) i zapłacenie wysokiego odszkodowania. Ale wyrok miał tylko znaczenie moralne, ponieważ Krzyżacy wnieśli apelację do papieża.
W 1339 r. miał miejsce II zjazd w Wyszehradzie. W trakcie tego zjazdu zapadły następujące postanowienia:
-jeśli by Kazimierz zszedł z tego świata bez dziedzica, wówczas królem Polski miał zostać syn Karola Roberta i E. £okietkówny - Ludwik
-władca węgierski zobowiązywał się w zamian poprzeć roszczenia Polski w stosunku do Krzyżaków oraz udzielić poparcia dla polskich praw na Rusi Halickiej.
Prawa Kazimierza na Rusi Halickiej wyglądały w następujący sposób: Księciem halickim był Bolesław Jerzy Trójdenowicz z mazowieckiej lini Piastów. Władca ten zmarł bezpotomnie, a więc Kazimierz uchodził za jego prawowitego spadkobiercę. W trakcie procesów z Krzyżakami zaczyna się wykształcać pojęcie Korony Królestwa Polskiego, jako instytucji prawnej niezależnej od osoby władcy. Tak więc w trakcie procesów w Warszawie świadkowie operują argumentacją, że Pomorze jest ziemią przynależną do Korony Polskiej. W poprzednim procesie w Inowrocławiu, operowano argumentacją, że Pomorze było dziedzictwem rodu piastowskiego. W trakcie ekspansji na Ruś Halicką, aczkolwiek używano pojęć z prywatnego prawa spadkowego, to jednak ziemie te po przyłączeniu nie były prywatną własnością władcy, lecz ziemiami przyłączonymi do Korony K.P.Pojęcie Korony odpowiadały naszym pojęciom państwa lub najwyższego urzędu sprawowania władzy. Korona stanowiła konstrukcję prawną - osobę prawną niezależną od osób fizycznych. Ekspansja na Ruś była zgodna z interesami państwa(zwiększenie dochodów państwa skarbu ), zgodna z interesami możnowładztwa Małopolskiego, które spodziewało się nadań i majątków na tamtych terenach, było także zgodne z interesami mieszczaństwa Małopolskiego (Kraków), możliwość bezpiecznych i korzystnych kontraktów handlowych. Zaangażowanie się Kazimierza w sprawy ruskie(1340 - 1351), a także konflikt o Łląsk z Luksemburgami(1341-1345) w jakiś sposób rozproszyły siły Królestwa. Tak więc w 1343 r. Kazimierz został niejako zmuszony do podpisania z Krzyżakami pokoju wieczystego w Kaliszu. Mocą tego pokoju Pomorze Gdańskie miało być wieczystą jałmużną dla Zakonu Krzyżackiego, natomiast Polska odzyskiwała Kujawy .Prawie wszyscy książęta śląscy pozostali lennikami Jana Luksemburskiego także po jego rezygnacji z praw do korony polskiej. Weszli tym samym w skład królestwa czeskiego. W oporze trwał tylko książę świdnicki Bolko popierany przez Kazimierza Wielkiego. Doprowadziło to do kilkuletniej wojny polsko- czeskiej, w czasie której wojska Kazimierza operowały na Łląsku, a Czesi atakowali Kraków.
W 1348 r. został zawarty z Czechami pokój w Namysłowie, mocą którego potwierdzono przynależność Łląska do Korony Czeskiej, zaś Luksemburgowie ponownie zrzekli się pretensji do korony polskiej i Mazowsza, które częściowo zostało włączone do Polski częściowo stało się lennem. Na odcinku płd. - wsch. w 1351 r. ostatecznie udało się przyłączyć Ruś Halicką do Polski. Obszar Rusi Halickiej był w tym czasie obszarem konfliktów między Polską a Litwą. I nie toczono wojny z Rusią Halicką, lecz prowadzono wojny o Ruś Halicką.(1349-1351) Jednym, ostatnim zapamiętania wydarzeniem jest traktat sukcesyjny między Ludwikiem Węgierskim i Kazimierzem z 1355 r. Traktat sukcesyjny został poparty przez stany polskie w zamian za gwarancje, jakich udzielił sukcesor szlachcie polskiej (przywilej w Budzie 1355 r.)
Podsumowanie polityki zagranicznej Kazimierza Wielkiego (czy udało mu się coś osiągnąć?)
Kazimierz Wielki chciał zjednoczyć kraj w sposób prawny i administracyjny. W polityce wew. opierał się on na typowych strukturach monarchii stanowej. Dla swoich poddanych był naturalnym panem i dziedzicem tej ziemi, miał obowiązek obrony, władzę sądzenia i karania.Monarchia działała w ramach prawa i poprzez prawo. Kazimierz wprowadził nowy system zarządzania państwem. Jednostkami podziału administracyjnego były ziemie. Władza centralna była w rękach króla, kanclerza, podkanclerza, marszałka korony i marszałka dworskiego. 9panowie małopolscy ). Władza terytorialna była sprawowana przez wojewodów i kasztelanów(szlachta)-były to urzędy ziemskie i zagwarantowane były tylko dla szlachty danej ziemi. Władza lokalna była sprawowana przez starostów, którzy mieli uprawnienia administracyjne i sądownicze(powoływanych i odwoływanych przez króla). W czasach K. Wielkiego skodyfikowano prawa, osobno dla Wielkopolski, osobno dla Małopolski, były to tzw. statuty wiślicko - piotrkowskie(1346 - 1347 ). Prawa te umocniły władzę królewską. W czasach Karola sprawnie działał aparat podatkowy. Do obrony kraju zobowiązani byli rycerze, to ich jednak nie wyłączało z powinności podatkowej. Ponadto podatki płaciły miasta, sołtysi, król również czerpał dochody z myt i ceł.(za uzyskane pieniądze król budował zamki zabezpieczające go od granicy czeskiej). Monarcha prowadził także politykę gospodarczą. Liczne miasta tamtego okresu uzyskały lokację na prawie niemieckim, jednocześnie miastom przyznawano prawo składu i prawo drogi.
Chłop płacił czynsz za użytkowanie ziemi, aby mieć pieniądze sprzedawał żywność w mieście. Miasta z kolei oferowały towary i usługi wytwarzane przez handel i rzemiosło. Wreszcie rycerstwo i duchowieństwo poprzez czynsze samo posiadało pieniądze i mogło kupować towary.
W czasach K. Wielkiego możemy mówić o Polsce IV stanów(państwo K. Wielkiego było monarchią stanową). Każdy ze stanów miał swoje uprawnienia, powinności, swoją organizację wew. i swój system prawny.
-Duchowieństwo podlegało prawu kanonicznemu, posiadało strukturę org. w postaci episkopatu, ewentualnie zgromadzeń zakonnych .Stan ten prowadził ludzi do zbawienia wiekuistego.
- Rycerzem szlachcicem mógł być tylko ten, kto urodził się z ojca szlachcica i matki szlachcianki. Z reguły szlachcic posiadał ziemię na prawie rycerskim , co zobowiązywało go do służby wojskowej na koszt własny( istniało przekonanie, że wszyscy posiadacze ziemi byli zobowiązani do służby wojskowej). Rycerstwo było zorganizowane w ziemie(rycerstwo ziemi sieradzkiej, łęczyckiej, każda ziemia miała własną chorągiew) . Istniały również rycerskie org. rodowe, ale regułą było rycerstwo ziemskie. W Polsce nie istniała drabina zależności, wszyscy mieli jednego suwerena - monarchę.
- Mieszczaństwo - prawo niemieckie, własny samorząd, z czasem przejmujący uprawnienia wójtowskie(zróżnicowany majątkowo, mający jedno prawo miejskie ).
-chłopi- położenie prawne tego stanu regulowały dokumenty lokacyjne.Mocą tych dokumentów posiadali prawo do samorządu i możliwość swobodnego opuszczania wsi.(mający jednakowe prawa i obowiązki ) Wszystkie stany miały poręczoną nienaruszalność życia i mienia. Członkowie wszystkich stanów cieszyli się wolnością osobistą.
-Niektórzy wyodrębniają, że istnieje V stan- źydzi.
Sądownictwo zostało zreformowane według podziału stanowego. Dla rycerza funkcjonowały sądy ziemskie.Ważne zmiany zaszły w sądownictwia miejskim. Najwyższą instytucją dla mieszkańców miast był sąd królewski.
W czasach K. Wielkiego doszło do oddzielenia pojęć prawnych. W tym czasie pojawiło się pojęcie państwa jako bytu niezależnego od osoby władcy i nazywało się Corona Regni Polonia. Korona wieńczyła korpus praw królestwa. Natomiast władca był tylko kimś w rodzaju fizycznej personifikacji korony- obok tego, że był ¼ródłem praw królestwa, był również ich wykonawcą. W tym czasie w Polsce ufundowany został Uniwersytet Krakowski(1364 r. ), z silnym wydziałem prawa, zaś na wydziale prawa obowiązywały tradycje prawa rzymskiego, i był on pod silnym wpływem realistów( istnieją jedne niezmienne idee, a byty fizyczne są przejawem istnienia tych idei ) .
Ówczesną politykę prowadzono przede wszystkim w kategoriach dynastycznych: słusznych bąd¼ niesłusznych praw do korony. Drugą kategorią prowadzenia działań politycznych była walka w obronie wiary. Trzecią kategorią było tłumienie buntu poddanych. Były to wojny usprawiedliwione. W czasach Karola mamy wyra¼ne przejście od patrymonium do monarchii stanowej, gdzie państwo jest konstrukcją prawną: Corona Regni Polonia - Korona Królestwa Polskiego. Ziemie należą do korony a nie do władcy. Władca nie może jej już dzielić, nie może ją dowolnie dysponować (korona staje się urzędem )
Klęska Wrześniowa
Na klęskę wrześniową złożyło się wiele czynników , z których przyczyny politycznej natury leżały w polityce zagranicznej rządu sanacyjnego , powodującej faktycznie polityczne i militarne osamotnienie Polski w walce z najazdem hitlerowskim. Jej sojusznicy – Anglia i Francja dopiero 3 września w godzinach popołudniowych wypowiedzieli wojnę Niemcom. W ślad za Wielką Brytanią ogłosiły stan wojny z III Rzeszą Australia , Nowa Zelandia , Związek Południowo – Afrykański i Kanada. Wypowiedzenie wojny nie oznaczało jednak podjęcia przez państwa zachodnie efektywnych działań militarnych. Zachodni sprzymierzeńcy Polski mimo usilnych nalegań przekazywanych im kanałami dyplomatycznymi i za pośrednictwem polskiej misji wojskowej w Londynie nie wywiązali się ze swoich zobowiązań natury wojskowej. Na granicy zachodniej Niemcy byli bardzo słabo uzbrojeni , nie posiadali tam czołgów amunicji starczyłoby im tylko na trzy dni a w lotnictwie dysponowano zaledwie kilkoma przestarzałymi maszynami. Dowództwo francuskie nie wykorzystało tej niezwykle korzystnej sytuacji nie próbując nawet podjęcia frontowego natarcia. Sami Francuzi nazwali tę sytuację „wojną straconych okazji”. Anglia i Francja odrzuciły również polskie postulaty o wsparcie naszych działań wojennych nalotami bombowymi na Rzeszę. Dowództwo francuskie dawało wyraz egoistycznej obawie, że naloty francuskie mogłyby spowodować odwet na Francję ze strony Niemiec co w konsekwencji pociągnęłoby ofiary wśród ludności francuskiej. Anglicy natomiast wychodzili z założenia , że swoje samoloty muszą oszczędzać w razie bezpośredniego ataku niemieckiego na Wielką Brytanię.
Na klęskę wrześniową złożyły się także inne przyczyny. Należało do nich przede wszystkim ekonomiczne zacofanie kraju , które było podstawowym składnikiem słabości potencjału wojennego państwa polskiego, co w konsekwencji decydowało o słabym wyposażeniu i zacofaniu technicznym armii polskiej. Roczny budżet państwa polskiego w latach 1934 – 1939 nie przekraczał sumy dwu i pół miliarda złotych , czyli ok. 500 milionów dolarów. Na zbrojenie w tym okresie Polska mogła wydać tylko jeden miliard trzysta dolarów , gdy w tym czasie Niemcy wydały na zbrojenia około czterdziestu miliardów dolarów. Armia polska nie mogła przeprowadzić całkowitej mobilizacji , można było zmobilizować do wojska siły dwukrotnie większe lecz nie pozwalał na to stan finansowy kraju. W rezultacie musiano odmawiać przyjmowania do wojska licznie zgłaszających się ochotników. Wojska niemieckie miały nad siłami polskimi wyra¼ną przewagę liczebną i kolosalną przewagę techniczną. Obejmowały one ponad 1,6 miliona ludzi stanowiących zasadniczą siłę ówczesnej armii niemieckiej. Szczególnie przygniatającą przewagą dysponowali Niemcy w broni pancernej i lotnictwie. Wyruszyło na Polskę ok. 3 tys. czołgów i kilkaset wozów pancernych. Polska mogła tym siłom przeciwstawić tylko ok. 100 lekkich czołgów. Po stronie niemieckiej zaangażowane były dwie floty powietrzne, liczące razem ok. 1000 bombowców i 1500 myśliwców , gdy tymczasem lotnictwo polskie posiadało zaledwie 400 przestarzałych samolotów. Wyra¼ną kilkakrotną przewagę mieli również Niemcy w broni przeciwlotniczej, w artylerii ciężkiej i polowej. Armia niemiecka zdecydowanie górowała nad armią polską stopniem mechanizacji transportu , posiadając znacznie większą liczbę samolotów , zdolnych do szybkiego przerzucania jednostek wojskowych.
Z przyczyn natury operacyjno – wojskowej , związanych z politycznym nastawieniem sfer rządzących , należy wymienić brak w pełni opracowanego planu obrony przed napaścią niemiecką. W ciągu wielu lat rządów Piłsudskiego , a także jeszcze w latach 1936 – 1938 za głównego wroga uważano Związek Radziecki. Dlatego też przede wszystkim na wschodzie budowano umocnienia. Plan obrony od zachodu zaczął powstawać dopiero pod naciskiem wydarzeń , w ciągu ostatnich miesięcy poprzedzających wybuch wojny. Polski plan obrony nasuwał jednak wiele poważnych uwag krytycznych z wojskowego punktu widzenia. Ugrupowanie kilku armii wysunięto możliwie blisko granicy przez co nadmiernie rozciągnięto i tak już zbytnio wydłużony przyszły front działań wojennych. Ubóstwo potencjału wojennego państwa szło więc w parze z ułomnością koncepcji operacyjnych.
Kampania wrześniowa zakończyła się dla narodu polskiego przegraną. Nie oznaczało to jednak przegranej wojny , ani kapitulacji narodu przed naje¼d¼cą. Wojna obronna we wrześniu 1939 r. wykazała , że naród broni nie złoży. Już w toku tej wojny połączyły się we wspólnym wysiłku wszystkie rzeczywiście patriotyczne żywioły społeczeństwa. W ofierze niosła swe życie bardzo liczna młodzież. Patriotyzm szerokich mas narodu był podstawową siłą, która skłaniała społeczeństwo polskie do dalszej walki na rzecz wyzwolenia kraju z kajdan niewoli. Kampania wrześniowa , choć przegrana przekreślała nadzieje III Rzeszy na opanowanie Europy bez walki. Po raz pierwszy agresja hitlerowska napotkała zbrojny opór ze strony narodu polskiego , który doświadczył ogromu barbarzyństwa , okrucieństwa i bestialstwa.
KONFLIKT CESARSTWA Z PAPIESTWEM (SPÓR O INWESTYTURę)
INWESTYTURA- uroczyste nadanie lenna w zamian za lojalność i posłuszeństwo . W skład inwestytury wchodziło prawo do zarządzania określonym obszarem z władzą sądzenia, karania, i pobierania podatków (rdzeń inwestytury ).
Konflikt można rozpatrywać na takich płaszczyznach jak :teologicznej, politycznej , gospodarczo - społecznej.
Być chrześcijaninem w ówczesnych czasach znaczyło tyle , co przynależeć do społeczeństwa tzw. "Ludu Bożego". Pojęcie kościoła i społeczeństwa były ze sobą tożsame. Ale czas średniowiecza głównie wczesnego średniowiecza to okres myślenia w kategoriach teologicznych , gdzie najważniejszą rzeczą dla człowieka było zbawienie wiekuiste (życie doczesne było tylko wstępem do życia wiekuistego ) a największym zagrożeniem - wiekuiste potępienie. Ówcześni chrześcijanie bardzo się bali tego zagrożenia i chcieli mieć gwarancję, że osoby sprawujące funkcje kościelne mają rzeczywistą władzę odpuszczenia grzechów (władzę sakramentalną ) .
Wiek X to okres powszechnego upadku autorytetu kościoła jako organizacji. Właściwie duchowni swoimi obyczajami i postępowaniem niewiele się różnili od osób świeckich. Urzędy kościelne znajdują się w gestii panów świeckich i traktowane są jako normalne wasalstwa ze wszystkimi tego konsekwencjami. Jednocześnie w oficjalnym kościele, którego głową był papież szerzyły się takie uchybienia jak: symonia ( świętokupstwo, obejmowanie godności kościelnych i związanych z tym majątków w zamian za korzyści materialne ), nikolaityzm ( brak przestrzegania celibatu ), oraz w mniejszej mierze nepotyzm ( obsadzanie godności kościelnych przez krewnych wysokich dostojników ) .
Sakramenty udzielane przez księży niezgodnie powołanych lub będących w stanie grzechu uważano za nieważne, co groziło niezbawieniem.
W tym czasie szczególnie na terenie dzisiejszej Francji , płn. Włoch, nastąpił rozpad struktur władzy państwowej. Tereny te były obszarem nieustannych walk między poszczególnymi panami, tzw. wojny prywatne. Jedyną instytucją, która w jakiś sposób usiłowała utrzymać pokój i porządek był kościół. Miał on w swoim ręku bardzo potężną broń. A mianowicie możliwość rzucenia klątwy na każdego kto mu się nie chciał podporządkować. W ówczesnym czasie klątwa oznaczała wyłączenie człowieka ze społeczności wiernych, a jeśli by kto umarł obłożony klątwą, wtedy czekało go wiekuiste potępienie. Był to czas myślenia magicznego. Uważano, że mocą samej klątwy można być potępionym, jak poprzez sam udział w obrzędach, sakramentach można było być zbawionym. Wykorzystał to kościół ustanawiając instytucję pokoju bożego. Pod grożbą ekskomuniki (wyłączenia ze społeczności kościelnej ) w okresie tym nie można było prowadzić wojen prywatnych. Również obowiązywał azyl kościelny tzn. człowiek, który schronił się w świątyni był nietykalny.
Wśród części duchownych przejętych swoistym powołaniem zaczął się ruch odnowy . Celem tego ruchu było uzdrowienie w kościele poprzez usunięcie nadużyć.
Pierwszym środowiskiem, które przeprowadziło reformę był klasztor Cluny - 910 r., gdzie zagwarantowano wybór opactwa zgodnie z wymaganiami prawa kanonicznego. Powodzenie ruchu clunickiego zależało głównie od tego, że feudałowie też chcieli mieć gwarancję zbawienia, a uważano, że duchowny żyjący w stanie grzechu śmiertelnego, nie przestrzegający praw bożych, nie może udzielać ważnych sakramentów. Tym bardziej, że mnisi Cluny umiejętnie wykorzystali psychozę końca świata, jaka miała nastąpić około 1000 r., a także strach przed śmiercią. ( Od tego czasu datuje się święto zmarłych, a także łacińska sentencja "memento mori "- pamiętaj, że umrzesz.)
Z czasem kongregacja (zjednoczenie ) Cluny objęła znaczną liczbę klasztorów Francji, Niemiec, płn. Włoch. Obowiązywały tam zasady prawa kanonicznego, jednocześnie klasztory były ośrodkami intelektualnymi, które widziały konieczność dokonania reformy.
W średniowieczu teoretycznie właścicielem całej ziemi, która nie była zajęta przez nikogo był cesarz. Władza cesarska uzależniona była od poparcia wasali, którymi byli wielcy książęta, posiadający rozległe dobra dziedziczne. Cesarz chcąc wzmocnić swoją pozycję, do dóbr kościelnych zaczął dołączać ziemie teoretycznie cesarskie, dzięki czemu mógł nałożyć na dostojników kościelnych obowiązki lenników.
Z godnościami kościelnymi związane były liczne majątki ziemskie. Cesarze niemieccy popierali początkowo ruch klasztorów w Cluny, nie widząc w tym dla siebie żadnego zagrożenia W XI w. doszło do zderzenia między reformatorami wywodzącymi się ze środowiska Cluny, a interesem cesarza. Do urzędów kościelnych przywiązane były znaczne dobra, zaś z posiadania dóbr obowiązywały daniny i posługi. Cesarzowi nie było obojętne , kto będzie sprawował urząd kościelny, obsadzał więc te urzędy zgodnie z interesami władzy państwowej. Taki sposób obsadzania stanowiska nie był zgodny z wymaganiami prawa kanonicznego i nie gwarantował należytego wypełnienia funkcji kapłańskiej. Do otwartego konfliktu doszło w czasie pontyfikatu Grzegorza VII (1073- 1085) oraz rządów Henryka IV.
Ale nijako na marginesie tych wydarzeń doszło do rozłamu między kościołem zachodnim z papieżem w Rzymie a wschodnim z patriarchą w Konstantynopolu - tzw. schizma (1054 r. ) Chodziło o to , że papież rzymski w świeckim porządku rzeczy był lennikiem cesarza, a jako lennik cesarza był zwierzchnikiem kościoła bizantyjskiego , co godziło w prestiż cesarstwa bizantyjskiego.
Ale nie koniec na tym. Istniały dogłębne różnice między kościołem zachodnim opartym na tradycji łacińskiej , a wschodnim opartym na tradycji greckiej. Sam spór oparty na płaszczyżnie doktrynalnej przyjął postać sporu o fillologue ( od łać. fillius - syn ). Chodziło o to , że chrześcijanie zachodni uważali, że duch święty pochodzi od ojca i syna, podczas gdy chrześcijanie wschodni, że od ojca poprzez syna. Miało to swoje przełożenie na język polityki. Chrześcijanie zachodni, uważali że człowiek poprzez naśladownictwo syna może sam dojść do zbawienia wiekuistego poprzez odpowiednie zachowanie. Podczas gdy chrześcijanie wschodni uważali, że człowiek jest zbyt słaby i tylko poprzez łaskę może osiągnąć zbawienie. W Bizancjum istniała bezwzględna supremacja ( przewaga ) państwa nad kościołem , na zachodzie państwa przewaga była raczej w kościele .
I na tym tle doszło do rozłamu. Papież i patriarcha obłożyli się klątwami. Doszło również do konfliktu na zachodzie. Chodziło o to, że w Rzymie zmieniono sposób obioru papieża , tzn. ,że papież miał być najpierw powoływany przez kolegium kardynałów, a dopiero potem zatwierdzany przez cesarza. W istocie formuła wyboru polegała na tym, że papież miał być wybierany przez wybitnych przedstawicieli kościoła, a dopiero póżniej zatwierdzany przez kler, lud i cesarza. W takim też trybie został wybrany papież o imieniu Mikołaj II (1059 r.). Mikołaj zawarł sojusz z Robertem Suiscardem - normańskim władcą Sycylii , który miał go bronić przed wrogami. Suiscard uznawał się lennikiem papieża. Mnisi z klasztoru Cluny rozbijali wielką agitację za bojkotem żonatych księży i nieposłuszeństwa wobec tych duchownych, którzy przyjęli swoje godności z rąk świeckich. Rozwinął się nawet wielki ruch ludowy zwany patarią. Ruch ten objął miasta płn. Włoch, gdzie przeganiano biskupów, którzy przyjęli inwestyturę z rąk cesarskich.
W roku 1074 przeprowadzono wybór następnego papieża - Hildebranta. Został on przez lud okrzyknięty rzymskim papieżem, a potem dopiero wybrany przez kolegium kardynalskie i zatwierdzony przez Henryka IV (1073 - 1075). Przyjął on imię Grzegorza VII.
Grzegorz wydał surowe nakazy tępienia symonii i przestrzegania celibatu,uważał, że kościół powinien być całkowicie niezależny od jakiejkolwiek władzy świeckiej.Wszelkie dostojeństwo duchowne przejęte z rąk świeckich miało być nieważne. Cesarz z kolei uważał, że jeśli jest panem ziemi to urząd związany z majątkiem może być obsadzany tylko przez niego. Konflikt przybrał formę sporu teologicznego: czyje prawo jest ważniejsze, czy prawo władcy wiekuistego, czy prawo władcy doczesnego. Czy ważniejsze jest prawo boże reprezentowane przez papieża, czy prawo państwowe reprezentowane przez cesarza oraz kto jest bardziej odpowiedzialny za doprowadzenie wiernych do zbawienia wiekuistego: kościół i stan kapłański , czy cesarz. Papież uważał, że tylko stan duchowny jest wybrany i powołany do tego zadania.
A tymczasem Henryk IV miał poważne kłopoty w swoim kraju. Przeciw niemu wystąpiła opozycja zwana opozycją saską. Sasi podnieśli bunt, zostali jednak pokonani. Po zwycięstwie Henryk zaczął obsadzać stanowiska kościelne , korzystając z prawa inwestytury .( sięgnął nawet do Mediolanu ). Tu jednak spotkał się z patarią i zdecydowanym sprzeciwem Grzegorza VII. Grzegorz na synodzie w Rzymie (1075 r. ) doprowadził do potępienia nie tylko nikolaityzmu i symonii ale zabronił też duchownym przyjmowania godności z rąk świeckich, zaś panującym nadającym godności kościelne zagroził ekskomuniką (wyłączeniem ze wspólnoty wiernych.. Na list papieski grożący klątwą, Henryk odpowiedział, że nie uznaje Grzegorza jako papieża, ponieważ został on wybrany niezgodnie z prawem kanonicznym. Oficjalnie było to stanowisko synodu biskupów niemieckich zwołanych do Wormacji. Wtedy Grzegorz na synodzie rzymskim 14. II. 1076 r. rzucił klątwę na Henryka i uwolnił jego poddanych od przysięgi złożonej niegodnemu władcy. Za postępowaniem Grzegorza VII stał cały program, który był zawarty w dokumencie "DICTATUS PAPAE"(1075 r.). Zawierał on to, że:
-władza duchowna reprezentowana przez papieża jest wyższa od władzy doczesnej reprezentowanej przez cesarza.
-Papież dysponuje insygniami władzy świeckij, a więc państwa są w kościele i obowiązkiem państwa jest poprzez prawo stanowione realizować prawo bożego.
-Wykonawcami prawa bożego jest stan duchowny, który został wybrany i powołany przez samego Boga do prowadzenia misji w świecie doczesnym, a więc wszystkie godności w kościele winny być obsadzane zgodnie z prawem kanonicznym i cesarz ani władca świecki do tego mieszać się nie może.
- W dokumencie tym nakazywano również przestrzeganie celibatu przez księży.
Klątwa rzucona przez papieża ośmieliła saską opozycję. Możni zarządali od niego , aby się z tej klątwy oczyścił. Jednocześnie uznano, że wszelkie spory między wasalami a cesarzem winien roztrzygać papież, co groziło wmieszaniem się papieża w wew. sprawy niemieckie. By tego uniknąć i uzyskać zdjęcie ekskomuniki, cesarz upokorzył się przed papieżem na zamku w Canossie (28. I. 1077 r.). Opozycja ponownie wystąpiła przeciwko władcy, wybrano nawet antykróla- Rudolfa Szwabskiego . Henryk IV zdołał się uporać z opozycją, a następnie wziął się za sprawy włoskie. Mianował antypapieża , zdobył Rzym i przez własnego kandydata został ukoronowany na cesarza (1084 r.). Grzegorz VII musiał opuścić Rzym i pod osłoną Normanów ewakułował się na południe. Ale triumf Henryka był pozorny , bo kolegium kardynalskie nie uznało kandydata carskiego , a po śmierci Grzegorza VII na tron wybrano Urbana II ( 1088- 1099). Spór o inwestyturę trwał jeszcze jakiś czas, ale zakończony został konkordatem w Wormacji (23 wrzesień 1122 r.). Został on zawarty między Henrykiem V a papieżem Kalikstem II. Cesarz zrzekł się inwestytury opatów i biskupów, zezwalał na ich wolny wybór, i pozostawiał sobie niewielki wpływ na wynik elekcji. Miał prawo nadawania dostojnikom kościelnym dóbr lennych przez wręczenie im berła. Te postanowienia zatwierdził powszechny sobór w 1123 r. zwołany do Rzymu. Zawarto więc kompromis między cesarzem a papieżem. Zgodnie z postanowieniami konkordatu godności kościelne miały być obsadzane tak jak nakazywało prawo kanoniczne - wybór biskupów przez kapituły. Natomiast cesarz zachował sobie niewielkie uprawnienia przy zatwierdzaniu duchownego jako lennika.
Walka cesarstwa z papiestwem upowszechniła pojęcie stanu- stan duchowny był po to, by się modlić ; stan rycerski po to by walczyć, stan chłopski po to by pracować.
W tych czasach nastąpiło roztrzygnięcie, że prawo boże i prawo naturalne są wyższe od prawa stanowionego przez cesarza. Jeżeli cesarz łamie prawa boże lub naturalne, wtedy sam staje się tyranem, a poddani mają prawo do wypowiedzenia posłuszeństwa- często łączyło się to z ekskomuniką( wyłączeniem władcy ze społeczności chrześcijańskiej). Dalszą konsekwencją walki cesarstwa z papiestwem było wykrystalizowanie się pojęcia "res publica christiani". Oznaczało to, że cesarz i władcy stoją na czele swego ludu, zaś władca duchowny jest ponad ludem. Wiek XIII to apogeum przewagi papiestwa w Europie, a jednocześnie upadek siły i znaczenia cesarstwa.(1250 - 1273 -wielkie bezkrólewie ) W tym też wieku najpełniej realizowano zasadę, że państwa są w kościele, a władza duchowna jest nadrzędna wobec wszelkiej władzy świeckiej. Największy triumf papiestwa to Innocenty III (1198 - 1216 )
OCENA KLęSKI WRZESNIOWEJ 1939
PLAN AGRESJI
“FALL WEISS”
Słowa wypowiedziane przez Hitlera na odprawie z dowódcami Wehrmachtu 23 maja 1939r.,że ”Gdańsk nie jest obiektem , o który toczy się sprawa (...) Polska to tylko stopień”, odzwierciedlały zasadnicze cele przygotowanej przez Niemcy agresji na Polskę. Celem tej agresji nie był ani Gdańsk, ani jakiekolwiek korektury graniczne . Była to dążność do całkowitej likwidacji państwa polskiego i otwarcia sobie drogi umożliwiającej dalszą ekspansję na wschód.
Bezpośrednie przygotowania Niemiec hitlerowskich do agresji na Polskę rozpoczęto wiosną 1939r. Dyrektywę do ”Fall Weiss” -planu agresji przeciwko Polsce- Hitler wydał 11 kwietnia.
Od tego dnia w sztabach Wehrmachtu pracowano dzień i noc. Plan ataku na Polskę musiał być gotowy tak, by nie pó¼niej niż w dniu 1 września 1939r.mógł być wprowadzony w życie.
W myśl dyrektywy Hitlera, zadania niemieckich sił zbrojnych polegały na zniszczeniu Armii Polskiej. Cel ten miał być osiągnięty przez natarcie z zaskoczenia, które zapewnić miała mobilizacja powszechna zarządzona dopiero w przeddzień rozpoczęcia agresji. Część główną tych zadań powierzono wojskom lądowym (Heer),a współdziałające z nimi lotnictwo (Luftwaffe)i marynarka wojenna(Kriegsmarine) podporządkowane zostały celom operacji lądowych. Korzystny dla Niemiec układ granic politycznych na północy i południu umożliwili szybkie i skuteczne wykonanie zadań operacyjnych; niemieckie siły zbrojne otrzymały zgodę kierownictwa Rzeszy na wkroczenie do uzależnionej od Niemiec Słowacji, na północy zaś doprowadzić miały do szybkiego połączenia Prus Wschodnich z resztą Rzeszy. Po otrzymaniu dyrektyw poszczególne rodzaje sił zbrojnych przystąpiły do opracowania trzech oddzielnych planów operacyjnych . 15 czerwca 1939r.operacyjna część planu “Fall Weiss” była już opracowana i w postaci zarządzeń wykonawczych przekazana dowództwom Grup Armii. Na ich podstawie sztaby przystąpić miały do szczegółowego opracowywania zadań, by je przedstawić do 20 lipca. Zamiar operacyjny naczelnego dowódcy wojsk lądowych, gen. Brauchitscha ,określał generalne zadania stojące przed niemieckimi wojskami lądowymi. Wykonanie zadań zapewnić miało zaskoczenie przeciwnika przez uprzedzenie jego mobilizacji i koncentracji , a w następstwie zaskoczenia, koncentryczne uderzenia ze Łląska , Prus Wschodnich i Pomorza na Warszawę. Rozbić tu zamierzano główne siły polskie, które jak przewidywano, zostaną skoncentrowane ogólnie na zachód od linii Wisły i Narwi. Spodziewane przeciwdziałania polskie z obszaru Małopolski, które mogłyby – jak oceniano – przeszkodzić wykonaniu tej głównej operacji, postanowiono wyeliminować przez skierowanie do działań na tym obszarze specjalnie wydzielonych sił. Zamiar operacyjny przewidywał dwa warianty uderzeń na Polskę. W pierwszym , kiedy sytuacja polityczna, nie będzie ujawniać oznak napięcia i polskie siły zbrojne nie osiągną jeszcze pełnej gotowości bojowej , uderzyć miały zmobilizowane najwcześniej siły pancerne i zmotoryzowane , szybko dające się przesunąć w rejony koncentracji . Natomiast w wypadku oznak potęgującego się napięcia międzynarodowego, a wraz z nim postępującej gotowości obronnej Wojska Polskiego, zamierzano wstrzymać się z wykonaniem pierwszego wariantu do chwili zmobilizowania i skoncentrowania większych sił. 23 sierpnia 1939 roku Hitler podjął decyzję rozpoczęcia działań ofensywnych przeciwko Polsce, a dwa dni pó¼niej utrzymując w mocy swoją decyzję, wydał ostateczny rozkaz wykonania “ Fall Weiss” w dniu 26 sierpnia . Tego dnia nad granicami z Polską stało już trzydzieści siedem dywizji gotowych do działań. Były to dywizje posiadające najwyższą wartość bojową; miały większość roczników poborowych, pełną etatowo i najlepszą kadrę dowódczą oraz kompletne wyposażenie przewidziane etatami wojennymi. W ich skład znalazły się także wszystkie dywizje pancerne, lekkie i zmotoryzowane. Dla uzyskania zaskoczenia operacyjnego, mobilizację Wehrmachtu przeprowadzono częściami , powołując rezerwistów pod broń w sposób tajny, a zaczepne ugrupowanie wojsk umiejętnie maskowano. Pod pozorem budowy umocnień obronnych zwanych “Wałem Wschodnim” oraz ćwiczeń z wojskami na Pomorzu i Łląsku, dywizje hitlerowskie koncentrowały się w rejonach podstaw wyjściowych do natarcia. Koncentrację wojsk w Prusach Wschodnich, najtrudniejszą do ukrycia ze względu na konieczność przerzucenia jednostek drogą morską, przeprowadzono pod pozorem obchodu 25-lecia bitwy pod Tanenburgiem , w której udział-jak głosiły oficjalne komunikaty niemieckie – wziąć miały wszystkie rodzaje wojsk. Fundację pomocniczą w planie ataku na Polskę, spełniała zorganizowana działalność dywersyjna. Organizację i wykonanie zamierzeń dywersyjnych pozostających w ścisłej łączności z operacjami wojskowymi powierzono 3 Oddziałowi Zarządu Wywiadowczego ( Amt Ausland - Abwehr ) Naczelnego Dowództwa Wojsk Lądowych ( OKH ). Na obszarze operacyjnym Grupy Armii “Północ” i “Południe” bezpośrednie przygotowanie i wykonanie akcji dywersyjnych, a także szeroką działalność wywiadowczą przy powszechnym wykorzystaniu nacjonalistycznej mniejszości niemieckiej w Polsce , organizowały wydzielone placówki 3 Oddziału we Wrocławiu , Szczecinie, Koszalinie, Olsztynie i różnych miastach przygranicznych. Głównym obiektem dywersji miał być Górny Łląsk – najbardziej uprzemysłowiony rejon Polski. Na jego obszarze oddziały dywersyjne opanować miały ważne pod względem gospodarczym obiekty przemysłowe i utrzymać je do chwili wkroczenia regularnych wojsk niemieckich, nie dopuszczając do zniszczenia ich przez wycofujące się oddziały polskie. Akcję dywersyjną rozpocząć miały oddziały zorganizowane na terenie niemieckiej części Górnego Łląska, występujące jako ochotnicze jednostki “Freikorps Ebbinghaus” oraz konspiracyjne grupy “Kampf und Sabotage-Organisation” czy “Selbstschutz” na Pomorzu , rekrutujące się spośród miejscowych obywateli polskich niemieckiego pochodzenia.
Pod koniec lipca przeszkolone w obozach ćwiczebnych Wehrmachtu oddziały dywersyjne zajęły pozycje wyjściowe w pobliżu pogranicz polskiego.
Nieco pó¼niej , bo 15 i 16 sierpnia , wydane zostały rozkazy rozpoczęcia przerzutów broni do Polski , w którą zaopatrywano niemieckie podziemne organizacje wojskowe.
Podobną działalność dywersyjną organizowała na terenie Pomorza aczkolwiek w mniejszym zakresie placówka Abwehry w Szczecinie.
Spośród planowanych działań dywersyjnych koordynowanych z operacjami armii regularnej na Pomorzu należy odnotować zadanie opanowania mostów tczewskich i Grudziądza oraz sianie paniki na tyłach Wojska Polskiego , dezorganizowanie odwrotu , sygnalizowanie miejsc dogodnych do bombardowania , itp.
Obok działalności dywersyjnej o znaczeniu wojskowym przygotowano szereg akcji dywersyjno-prowokacyjnych. Do największych należą przygotowane prowokacje zbrojne w Bydgoszczy i Gliwicach. Organizacją prowokacyjnych wystąpień zbrojnych zająć się przy pomocy OKW aparat SS i organa bezpieczeństwa Rzeszy.
Pierwszego września o świcie siły zbrojne Rzeszy przeznaczone do zaatakowania Polski osiągnęły w zdecydowanej większości pełną gotowość bojową.
WOJSKA L¡DOWE:
Grupa Armii “Północ”
3 armia: 7 dywizji piechoty , 1 dywizja pancerna , 1 brygada kawalerii
4 armia: 6 dywizji piechoty , 1 dywizja pancerna, 2 dywizje zmotoryzowane
obwody GA: 3 dywizje piechoty
razem : 16 dywizji piechoty , 2 dywizje pancerne , 2 dywizje zmotoryzowane , 1 brygada kawalerii
Grupa Armii “Południe”
8 armia: 4 dywizje piechoty , 1/3 dywizji zmotoryzowanej ( pułk zmotoryzowany SS )
10 armia: 6 dywizji piechoty , 2 dywizje pancerne , 3 dywizje lekkie , 2 dywizje zmotoryzowane
14 armia: 6 dywizji piechoty , 2 dywizje pancerne , 1 dywizja lekka , 1/3 dywizji zmotoryzowanej ( pułk zmotoryzowany SS ) , 1 dywizja górska
obwody GA; 5 dywizji piechoty
razem: 21 dywizji piechoty , 4 dywizje pancerne , 4 dywizje lekkie , 2 i 2/3 dywizji zmotoryzowanej , 1 dywizja górska
Obwody OKH: brak
Razem na froncie polskim zebrano:
51 dywizji organizacyjnych oraz 9 przeliczeniowych (straż graniczna i inne oddziały , w tym około 15 dywizji szybkich , pancernych , lekkich i zmotoryzowanych )
LOTNICTWO:
1 flota powietrzna: lotnictwo - 500 samolotów , lotnictwo bombowo-nurkowe - 180 samolotów , lotnictwo myśliwskie - 120 samolotów
Razem - 800 samolotów.
4 flota powietrzna: lotnictwo bombowe - 310 samolotów , lotnictwo bombowo-nurkowe - 160 samolotów , lotnictwo myśliwskie - 120 samolotów
Razem 590 samolotów.
W dyspozycji OKL ( Naczelne Dowództwo Wojsk Lotniczych ) znajdowało się 250 samolotów transportowych. Ogółem stan liczebny lotnictwa niemieckiego w dniu 1 września 1939 roku wynosił 1640 samolotów przeznaczonych do operacji powietrznych przeciwko Polsce.
Lotnictwo bombowe stanowiło 70 % wszystkich bombowców Luftwaffe , lotnictwo bombowo-nurkowe 100 % , lotnictwo myśliwskie 50 %.
MARYNARKA WOJENNA:
Dowództwo Grupy “Wschód” Kriegsmarine dysponowało w dniu 1 września 1939 roku następującymi siłami:
- okręt liniowy “Schlesien”
- 3 okręty szkolne
- 21 okrętów podwodnych
- 9 niszczycieli
- 34 ścigacze i okręty torpedowe
- 26 trałowców
- 3 dywizjony lotnictwa morskiego oraz szereg innych mniejszych jednostek.
Najważniejsze zadanie w wojnie przeciwko Polsce powierzono Grupie Armii “Południe” dowodzonej przez gen. von Rundstedta.
Uderzając ze Łląska , Moraw i Słowacji, Grupa Armii “ Południe” ruszyć miała ku Warszawie i osiągnąć Wisłę między ujściem Bzury i Wieprza , a ponadto związać siły polskie na obszarze Małopolski Zachodniej.
Grupa Armii “ Północ” pod dowództwem gen. von Bocka dokonać miała połączenia Rzeszy z Prusami Wschodnimi , po czym wykonać uderzenie z Prus Wschodnich na obszar położony na wschód od Warszawy w celu stworzenia wspólnego z wojskami grupy Armii “ Południe” frontu okrążenia armii polskich.
1 i 4 floty powietrzne pod dowództwem generałów Kasselringa i Löhra miały przede wszystkim zaatakować i zniszczyć lotnictwo polskie oraz rejony jego baz i zaopatrzenia , po zdobyciu panowania w powietrzu uderzyć miały na bliskie i głębokie tyły operacyjne armii polskich , paraliżując ich mobilizację , koncentrację, system dowodzenia i ewakuacji. Atakować miano również pierwszy rzut wojsk , głównie znajdujące się na kierunkach natarcia niemieckich dywizji pancernych.
Grupa “Wschód” niemiec
|
|
|
Zaloguj się, żeby móc dodawać komentarze.
|
|
|
Dodawanie ocen dostępne tylko dla zalogowanych Użytkowników.
Proszę się zalogować lub zarejestrować, żeby móc dodawać oceny.
Brak ocen.
|
|
|
|
