Mapa Serwisu
|
| Pojęcie ryzyka bankowego |
|
Admin1 dnia marzec 21 2007 18:45:09
|
Pojęcie ryzyka bankowego
Ryzyko w potocznym znaczeniu to „możliwość zysków lub strat towarzysząca jakiejś czynności, niebezpieczna próba, odważenie się na jakiś niebezpieczny krok, niebezpieczne przedsięwzięcie”
W aspekcie ekonomicznym to „prawdopodobieństwo poniesienia strat przez podmiot gospodarczy w następstwie podjęcia określonej decyzji ekonomicznej. Prawdopodobieństwo to wynika z niepewności przyszłości. Jest to definicja „zdroworozsądkowa”. W teorii ekonomii od początku lat trzydziestych XX w. Rozpowszechnione jest pojęcie niepewności, które jest definiowane jako niepowtarzalność pewnych zdarzeń, o których nie można zdobyć informacji obiektywnej. Pojęcie niepewności stosuje się zatem wtedy, gdy w badaniu określonego zjawiska lub tendencji nie da się zastosować rachunku prawdopodobieństwa. Ryzyko natomiast dotyczy zdarzeń powtarzalnych, których możliwość zaistnienia można obliczyć za pomocą rachunku prawdopodobieństwa.”
W końcu „ryzyko bankowe to możliwość powstania zysków lub strat w wyniku niepewności co do przebiegu zjawisk związanych z działalnością bankową.”
2. Ryzyko zmiany stopy procentowej
Ryzyko zmiany stopy procentowej oznacza zagrożenie banku komercyjnego zmniejszeniem dochodów na skutek obniżenia stopy oprocentowania kredytów bąd¼ zwiększenia wydatków przy wzroście stopy oprocentowania depozytów i lokat. Wzrost stopy oprocentowania kredytów stanowi też szansę wzrostu dochodów, a spadek stopy oprocentowania depozytów i lokat szansę zmniejszenia wydatków banku. Ogólnie zmiany stóp procentowych prowadza do ryzyka niekorzystnej zmiany dochodów banku komercyjnego lub też do powstania szansy korzystnego ich wzrostu. Jeżeli bank komercyjny w swoich aktywach ma papiery wartościowe, zmiany stopy procentowej stwarzają zagrożenie i dla dochodów banku, i dla wartości będących w jego posiadaniu składników majątkowych, jako że wartość rynkowa papierów wartościowych zależy od rynkowej stopy procentowej, przy czym zależność ta jest bardziej wyra¼na w przypadku dłużnych panierów wartościowych, mniej wyra¼na w przypadku własnościowych papierów wartościowych.
Zmiany rynkowej stopy procentowej mogą doprowadzić do następujących efektów:
- kiedy pozycje aktywów i pasywów o stałym oprocentowaniu mogą dopasować się do zmiany rynkowej stopy procentowej tylko częściowo, powstaje luka między dochodami i wydatkami banku, co ma wpływ na rentowność banku;
- kiedy zmiany rynkowej stopy procentowej maja wpływ nie tylko na niedopasowanie w oprocentowaniu pozycji aktywów i pasywów, ale także na wartość rynkową tych aktywów i pasywów.
2.1 Pozycje o stałej stopie procentowej
Są narażone na ryzyko, ponieważ nie występuje tutaj dopasowanie stóp procentowych po
stronie aktywów i pasywów. W związku z tym może nastąpić zmniejszenie różnicy między odsetkami otrzymanymi a płaconymi przez bank. Dzieje się tak, kiedy:
- rosną stopy oprocentowania pasywów, a nie ma możliwości podniesienia stopy oprocentowania po stronie aktywów;
- spadają stopy oprocentowania aktywów, a nie ma możliwości obniżenia stopy oprocentowania po stronie pasywów.
2.2 Pozycje o zmiennej stopie oprocentowania
Są narażone na ryzyko w związku z tym, że przy zmianie stopy oprocentowania różnica między kwotą płaconych i otrzymanych odsetek ulegnie zmniejszeniu na skutek różnej elastyczności dopasowywania się do nowych stawek oprocentowania poszczególnych pozycji bilansowych. Reagują one w sposób zróżnicowany na zmienną stopę oprocentowania. W rezultacie może powstać sytuacja nie przychylna dla banku, kiedy:
- przy obniżeniu stopy procentowej oprocentowanie aktywów reaguje silniej niż stopa oprocentowania pasywów;
- przy rosnącej stopie procentowej stopa oprocentowania pasywów reaguje silniej niż stopa oprocentowania aktywów.
2.3 Rodzaje ryzyka stopy procentowej
Ryzyko zmiany stopy dochodu z akcji związane jest ze zmianami stopy dochodu otrzymywanego z papierów wartościowych, przynoszących zmienny dochód, a więc na przykład w postaci dywidendy od akcji. Stopa dochodu, czy tez stopa zwrotu (rate of return) z tego rodzaju papierów wartościowych wynika z relacji sumy zmiany wartości akcji (różnica między cena aktualną a ceną nabycia akcji) i otrzymanej dywidendy od ceny nabycia akcji.
Ryzyko zmiany dochodu z obligacji które są dłużnymi papierami wartościowymi, przynoszącymi stały dochód w postaci oprocentowania o stałej wysokości, ustalonej w momencie emisji. Odsetki od tego rodzaju obligacji są wypłacane za dołączone do nich kupony, opiewające na kwoty, wynikające z ustalonej stopy procentowej i częstotliwości wypłaty odsetek. Dłużne papiery wartościowe przynoszą dochód według stałej stopy procentowej, może się wydawać, iż lokaty w tego rodzaju aktywach są wolne od ryzyka zmiany stopy procentowej. Jednak trzeba mieć na uwadze to , że stopa dochodu od lokat pieniężnych nie jest mierzona stosunkiem odsetek do wartości nominalnej papierów wartościowych, lecz ich stosunkiem do wartości rynkowej tych papierów. A wartość rynkowa papierów wartościowych o stałym oprocentowaniu (dyskoncie) zależy od rynkowej stopy procentowej, a ta stopa procentowa nie jest stała, lecz podlega nieustannym zmianom pod wpływem różnych czynników.
Ryzyko zmiany stopy oprocentowania kredytów i depozytów bankowych stanowi dla banku ryzyko dochodowe. Wzrost stopy, procentowej pobieranej od kredytów bankowych, zwiększa przychody operacyjne banków, wzrost stopy procentowej płaconej od depozytów, zwiększa wydatki operacyjne banków, a saldo tych zmian prowadzi do zmian wysokości dochodu. Efekty zmian stóp oprocentowania kredytów i depozytów rozpatrujemy jaki ryzyko banku, gdyż – mimo pewnej niezależności banków komercyjnych w dziedzinie ustalania stóp procentowych w umowach z klientami, są one zmuszone w swej polityce oprocentowania dostosowywać się do niezależnych od nich warunków na rynkach finansowych, do działań konkurentów, do wymagań klientów.
3. Metody zabezpieczenia banku przed ryzykiem stopy procentowej
Zabezpieczenie się przed ryzykiem zmiany procentowej polega na zawarciu jakiegoś kontraktu, który zapewni w wypadku niekorzystnych dla banku zmian stopy procentowej dochód wyrównujący lub przynajmniej zmniejszający znacznie straty wynikłe z tych niekorzystnych zmian.
Tak więc zabezpieczenie przed ryzykiem, w odróżnieniu od zmniejszenia lub ograniczenie ryzyka, nie polega na odpowiednim kształtowaniu wartości zagrożonych ryzykiem, ale wymaga podejmowania dodatkowych działań, wychodzących poza zakres zagrożonych ryzykiem przedmiotu, i polegających z reguły na nawiązywaniu zupełnie nowych stosunków umownych i to z partnerami nie związanymi z przedmiotem zagrożonym ryzykiem.
Do metod zarządzania portfelem aktywów i pasywów banki stosują następujące techniki:
- zarządzanie luką
- analiza okresowa
- metoda badania elastyczności
Zarządzanie luką ocenia niedopasowanie długości okresów oraz terminów zmian oprocentowania aktywów i pasywów. Na skutek niedopasowania tworzą się luki czasowe, co powoduje, że bank jest narażony na ryzyko wynikające ze zmian stóp procentowych.
W związku z tym bank stawia sobie następujące cele:
- niedopuszczenie do sytuacji, w której oprocentowanie pasywów przewyższałoby oprocentowanie uzyskiwane z aktywów;
- działanie na rzecz zwiększenia różnicy na korzyść aktywów, zmniejszenia niedopasowania.
Analiza luki wykorzystywana jest głównie do oceny pozycji o stałym oprocentowaniu. Metoda ta wymaga określenia terminów zapadalności (aktywa) i wymagalności (pasywa), w więc przewidywania terminów zmiany oprocentowania. Na podstawie tych danych sporządzane jest zestawienie niedopasowania, które pozwala określić wielkość ryzyka dla pozycji o stałym oprocentowaniu. Wyrażone ono jest przez gap (lukę0, która stanowi różnicę między aktywami i pasywami w określonym terminie w przyszłości. Chodzi tu o nadwyżkę wymagalnych aktywów nad zapadalnymi pasywami i odwrotnie.
Analiza luki dokonywana jest w celu określenia różnicy między wartością zapadalności aktywów i wymagalności pasywów, dla każdego okresu. Jeżeli wartość aktywów przewyższa wartość pasywów, to istnieje luka dodatnia (pozycja długa). Jeżeli wartość pasywów jest większa od wartości aktywów, to luka jest ujemna (pozycja krótka).
Proces eliminowania liki dodatniej, ze względu na możliwość poniesienia straty w przypadku spadku stóp procentowych, może następować poprzez wydłużenie okresu zapadalności aktywów, zwiększenie krótkoterminowych pasywów wrażliwych na zmianę stóp procentowych oraz wykorzystanie operacji na finansowych rynkach terminowych.
Proces eliminowania luki ujemnej, ze względu na możliwość poniesienia straty w przypadku wzrostu stóp procentowych, może następować poprzez skracanie okresu zapadalności aktywów, zmniejszenie krótkoterminowych pasywów wrażliwych na zmiany stóp procentowych oraz wykorzystanie operacji na finansowych rynkach terminowych.
Miarą ryzyka jest szacunkowa zmiana dochodu banku w wyniku powstania nadwyżki aktywów lub pasywów i powstałego w związku z tym niedopasowania oprocentowania
W rezultacie tej analizy bank oblicza tzw graniczne stopy procentowe. Określają one:
- maksymalną stopę oprocentowania środków na refinansowanie nadwyżki aktywów, tak żeby bank nie poniósł straty;
- minimalną stopę oprocentowania, którą należy utrzymać po stronie aktywów w przypadku nadwyżki po stronie pasywów, tak żeby bank nie poniósł straty.
Na podstawie otrzymanych wyników można ustalić w banku limity relacjonujące nadwyżkę po stronie aktywów lub pasywów o stałej stopie oprocentowania do całości tych pozycji. Na przykład nadwyżka po stronie aktywów o stałej stopie oprocentowania nie powinna przekraczać15% sumy aktywów.
Analiza okresowa (duration) uwzględnia przyszły wpływ zmiennych stóp procentowych na operacje bankowe. W tym celu konieczne jest obliczenie okresu trwania aktywów i pasywów banku. W wyniku porównania tych okresów bank może zrównoważyć średni okres wpływu gotówki ze średnim okresem jej wypływu.
Stosowana jest do oceny ryzyka stopy procentowej pozycji o stałym oprocentowaniu. Ryzyko określonej jest w tej metodzie za pomocą wartości przyszłych strumieni pieniężnych, które w różnych okresach mogą mieć zróżnicowany wpływ n a sytuacje finansowa banku.
Pojęcie duration określa średni okres oczekiwania na wpływy środków pieniężnych z danej pozycji bilansowej. Wpływy te są obliczane jako suma wszystkich przyszłych wpływów z tej pozycji, które nastąpią do terminu jego zapadalności. W ten sposób wartość rynkowa aktywów banku oceniana jest jako suma wartości przyszłych wpływów pieniężnych z aktywów, pomniejszona o sumy przyszłych kosztów obsługi. Opiera się na tezie , że rozmiar ryzyka procentowego pozycji bilansowej zależy od czasu, który potrzebuje zainwestowany kapitał ujęty w odpowiednie wagi, żeby ostatecznie być zwrócony inwestorowi.
Metodę duration można stosować przy pozycjach bilansowych o stałym oprocentowaniu. Duration określa tu przeciętny czas, w którym bank jest mocno związany w operacjach aktywnych i pasywnych. Aby ustalić wska¼nik duration, należy najpierw określić wpłaty z tytułu aktywnych i pasywnych pozycji bilansowych. Na podstawie tych danych, ustalonych według struktury czasowej, oblicza się duration obrębienie dla operacji pasywnych i aktywnych. Jeżeli się okaże, że duration aktywów o stałym oprocentowaniu jest wyższe niż duration od pasywów o stałym oprocentowaniu, to będzie to znaczyć, że bank oprocentowuje i wypłaca lokaty o stałym oprocentowaniu przeciętnie wcześniej niż otrzymuje oprocentowanie i spłat aktywów o stałym oprocentowaniu. Wska¼nik duration określa średni czas oczekiwania przez inwestora na pieniężne zwroty nakładów z danego instrumentu. Innymi słowy, jest to czas tworzenia przyszłych wpływów. Wska¼nik duration jest relacją sumy ważonych okresów pozostających do kolejnych terminów płatności do aktualnej wartości danego instrumentu finansowego.
Metoda badani elastyczności analizuje zarówno ryzyko związane z pozycjami o stałej stopie procentowej, jak i o zmiennej stopie procentowej. Ryzyko, które jest przedmiotem oceny, wynika z różnej elastyczności dopasowania poszczególnych pozycji aktywów i pasywów do zmiany rynkowej stopy procentowej.
Mamy tu do czynienia z różnym stopniem reakcji oprocentowania poszczególnych pozycji na wahania rynkowej stopy procentowej. Współczynniki pomiary tej elastyczności określa, jak będzie się zmieniać wielkość poszczególnych pozycji w przypadku, gdy stopa oprocentowania wzrośnie lub spadnie. Metoda badania elastyczności stwarza możliwość zestawienia niedopasowania elastyczności po stronie aktywów i pasywów, co w określonych sytuacjach może zagrażać dochodom banku.
Współczynniki elastyczności na ogół ustala się na podstawie zależności z przeszłości, a następnie ekstrapoluje się, że takie zależności wystąpią w przyszłości.
Stopień elastyczności aktywów i pasywów bankowych w stosunku do zmian rynkowej stopy procentowej jest zróżnicowany. Jeżeli stopy procentowe od aktywów reagują mocniej na zmianę na zmianę rynkowej stopy procentowej niż stopy procentowe od pasywów, to można wtedy mówić o aktywnej nadwyżce elastyczności procentowej, a w odwrotnym przypadku – pasywnej nadwyżce elastyczności procentowej.
Nierównomierność elastyczności wynika z kilku przesłanek:
- banki dokonują transformacji terminowej w warunkach, kiedy wahania stopy procentowej rynku pieniężnego są znacznie większe niż stopy procentowe rynku kapitałowego. Jeżeli bank dokonuje transformacji krótkoterminowych depozytów na długoterminowe kredyty, to przy wzrastającej rynkowej stopie procentowej nieuchronnie narażają się na pasywną nadwyżkę elastyczności procentowej;
- niebezpieczeństwo powstania nadwyżki stopy procentowej istnieje w sytuacji, kiedy pozycje aktywne maja stałe oprocentowanie, a pozycje pasywne zmienne. W tej sytuacji przy podwyżce rynkowej stopy procentowej oprocentowanie aktywów pozostaje bez zmian, a oprocentowanie pasywów zostaje dopasowane do rynkowej stopy procentowej.
3.1 Instrumenty zabezpieczenia się prze ryzykiem stopy procentowej
Istnieje wiele instrumentów zabezpieczania się przed ryzykiem zmiany stopy procentowej. Rozwinęły się one przede wszystkim na rynku międzybankowym, i w poszczególnych krajach i na rynku międzynarodowym, a przesłankami tego rozwoju były i tradycje współpracy międzybankowej, i specyficzne zróżnicowanie sytuacje poszczególnych banków, które tworzyły naturalne pole dla takiej współpracy. W operacjach międzybankowych zabezpiecza się przed ryzykiem stopy procentowej przede wszystkim kredyty i depozyty bankowe.
Do podstawowych instrumentów zaliczymy:
- terminowe transakcje lokacyjno - kredytowe;
- umowa o terminowa stopę procentowa (forward rate agreement – fra);
- operacje swap dotyczące stóp procentowych;
- kntrakty futures (interest rate futures);
- kontrakty opcyjnie na stopy procentowe (interest rate options).
Terminowe transakcje lokacyjno – kredytowe są najprostszym sposobem zabezpieczenia się banku. Na międzybankowym rynku pieniężnym są kwotowane stopy procentowe dla transakcji terminowych dla określonych walut, z podziałem na stopy procentowe BID, to jest takie, według których banki są gotowe przyjmować depozyty na określony termin, i stopy procentowe OFFER, to jest takie, według których banki są gotowe udzielać lokat terminowych. W kwotowaniach takich zazwyczaj są uwzględniane terminy kwartalne, chociaż oczywiście każdy bank poszukujący depozytu czy lokaty na inny termin może zwrócić się do innych banków o podanie mu stóp BID i OFFER na inne terminy. Transakcje terminowe, zabezpieczające przed ryzykiem zmiany stopy procentowej charakteryzują się tum, że wymagają od obu stron transakcji dokonywania płatności tak kapitału, jak oprocentowania. Oznacza to, że między zainteresowanymi stronami przepływają znaczne strumienie pieniężne, a rezultaty tych przepływów w postaci zmian kwot aktywów i pasywów musza być wykazywane w bilansach banków.
Umowa o terminowa stopę procentową nie wymaga dokonywania płatności kapitałowych między stronami transakcji i dzięki temu jest prostsza. Jest to kontrakt zawarty miedzy dwiema stronami, który obejmuje:
- ustalenie kwoty kapitału, którego oprocentowanie ma być przedmiotem rozliczenia między stronami;
- ustalenie wysokości stopy procentowej na koniec okresu;
- określenie dat otwierających i zamykających okres objęty kontraktem;
- określenie strony sprzedającej kontrakt i strony kupującej.
|
|
|
Zaloguj się, żeby móc dodawać komentarze.
|
|
|
Dodawanie ocen dostępne tylko dla zalogowanych Użytkowników.
Proszę się zalogować lub zarejestrować, żeby móc dodawać oceny.
Brak ocen.
|
|
|
|
